1. pagtitipid
as early as an 8 year old me with an alkansiya given by dadi. nang mangupit ako, sabi niya, sino ba niloloko mo? di ba sarili mo rin?
me as nanay
pagtitipid ng nanay ko
2. pag-iipon at pagbabangko, include ang adventures with time deposit
3. obstacles, challenges like... credit card hahaha
walang ipon noong panahon na may credit card ako!
ex na mayaman pero di magaling mag-manage ng pera
4. setting the 1m in stock market as goal
muma's help and teachings
work at ccp, regular na sahod
rakets
asking officemates to try stocks
5. the journey towards the 1m
the buy and sell, the stupid things i did in stock market, stupid decisions
nanghikayat ako ng iba, omg, mali-mali kami ng decisions hahaha pare-pareho kaming nangangapa, esbat experience
6. things i learned in stock market
summary ng wrong decisions
so may anim na chapters.
kung 24k words itong book na ito gaya ng it's a mens world, meron kang 4000 words per chapter.
that is 4 articles na 1000 words per article for each chapter.
let's say 1 article per week. free flowing, nonstop writing for 1 article per week. by march 30, 2020, i have a first draft of a 24k words manuscript.
ill post here per article. let's see if i can do this challenge. aba baka dapat akong magsulat kahit nasa loob ako ng bus o dyip. kailangang gamitin na ang notes na function ng cellphone.
o siya eto na muna, maaga pa ako bukas! half day kasi kami so kailangan, maaga akong makapasok para di ako ma-absent-an.
Wednesday, October 30, 2019
new goal as a writer
nagsa-submit ako ngayon sa mga call for submission. gusto kong makapag-publish pa ng mga akda. maganda talaga na may bangko ka ng mga akda. meaning sulat lang nang sulat, kahit tungkol saan, kung wala man iyang paglalagyan ngayon, may paglalagyan iyan bukas.
na-publish ako sa montage ng uste. i am so happy. sa mga ganyang pagkakataon ko gustong i-update ang resume ko hahaha kasi para sa akin, mas may katuturan ang publication kaysa ang mga talk o anumang raket.
gusto ko na ring maglabas ng libro ko ng tula. alam ko, maraming magtataas ng kilay. so? mamatay na lang sila sa kaka-criticize. ang importante, hindi opinyon ninyo, ang importante, nakakapagsulat ako.
goal: to write and to write like i am dying tomorrow.
na-publish ako sa montage ng uste. i am so happy. sa mga ganyang pagkakataon ko gustong i-update ang resume ko hahaha kasi para sa akin, mas may katuturan ang publication kaysa ang mga talk o anumang raket.
gusto ko na ring maglabas ng libro ko ng tula. alam ko, maraming magtataas ng kilay. so? mamatay na lang sila sa kaka-criticize. ang importante, hindi opinyon ninyo, ang importante, nakakapagsulat ako.
goal: to write and to write like i am dying tomorrow.
summary ng portfolio ko sa stock market
7 stocks -all red
Range ng loss ay 2.56% to 61.48%
Loss in terms of pesos-279,420.31
Puhunan ever since nagstart ako magcol until now- 1M
2019 Earnings from january to october- 83,700
first earning sa oct 2019
1700 net ang earnings ko from sale of mbt, 2,300 shares
nabenta ko sa halagang P71.35 each noong oct 24
sept 12 noong bumili ako ng mbt, so 42 days waiting time for the 1700 pesos
ang nakuha kong pera from this sale ay ibinili ko ng ecp 20,700 shares @ 9.10, sana mag-go next week. kahit 50 cents lang itaas niyan, malaking halaga na!
what are good buys as of today:
mbt@67.45
plc@0.68
pxp@12.6
Friday, October 25, 2019
ang saya bumalik sa up
ang saya bumalik sa up. nakita ko uli si sir Jimmuel Naval, ang una at tunay kong tatay sa up diliman. freshman ako noon, at ang bespren kong si eris lang ang kakilala ko sa buong unibersidad. e, iba ang course niya. stat. ako, malikhaing pagsulat, so napakaraming oras namin sa eskuwela na hindi magkasama. lagi tuloy akong nangangamba na di ako makakauwi, di makakakain dahil walang-wala akong pera, lagi. saktong papunta lang ng school ang pera ko, ganern, laban na iyan, bahala na sa pag-uwi, hahaha.
si sir jim ang una kong guro sa major subject. walang block section noong araw ang mga malikhaing pagsulat student dahil aapat kami sa kurso namin at di pa kami magkakakilala. si sir jim, ewan ko, kinutuban siguro na patay-gutom ako, hahaha, nag-imbestiga, at nalaman niya na graduate ako ng phil. christian university high school sa malate. alam n'yo, pinsan pala niya ang math teacher at adviser namin noong second year high school, si mam jerlyn diesta? wtf di ba, sobrang small world!
anyway, so, natuklasan na nga ni sir jim na legit ako, at hindi ako umaakting na mahirap, mahirap talaga ako. so, siguro lumambot ang puso, ayun, pumirma ng loan form ko para lang maka-enrol ako sa up. tapos minsan, pag nagkikita kami sa klase niya, nililimusan, este, binibigyan niya ako ng pamasahe sa bus dahil wala na akong pera pabalik ng bahay nina eris or bahay ng nanay ko sa las pinas. at dahil alam niyang mahihiya akong tanggapin ang pera ay maghahanap siya ng gagawin ko, o tatrabahuhin ko, halimbawa ay ang mag-check ng quiz. huwag lang daw akong maingay, dahil hindi quiz ng mga taga up ang pinapa-checkan niya sa akin. quiz ng mga taga-miriam. bawal daw pala iyong full time siyang teacher sa up, tas nagsa-sideline sa ibang school, hahaha!
napakaraming araw akong sinagip ng kabutihan ni sir jim at ng asawa niyang si mam jeanette yasol naval na, imagine, coincidence na naman, teacher namin ni eris sa philo 1, wtf di ba, how small can the world get? salbabida ko talaga ang sir jim, lalong-lalo na noong unang semestre ko sa up, juskolord. andaming anghel sa lupa, thanks, sky. kaya noong kasal ko ay ginawa naming ninong si sir jim.
sa plakard event, dala ni sir jim ang mga estudyante niya sa fil 40, sa malikhaing pagsulat at sa isa pang subject. nang nagko-closing remarks siya ay paulit-ulit ang paghikayat niya sa audience na tangkilikin ang mga gaya naming small press. mabuhey! hanggang ngayon ay sinusuportahan ako ni sir jim sa pamamagitan ng pagtulong sa balangay.
ang nagpakilala kay dr. abueg sa audience ay walang iba kundi si dr. vim Nadera, ang pinakamamahal naming si sir vim! isa rin itong sugo ng langit sa buhay ko, simula undergrad days ko, mga tatlong beses ko siyang naging teacher, saulo ko na nga ang lecture niya tungkol sa mga katutubong tula sa pilipinas, hanggang sa m.a. napakarami kong utang na loob dito, as in. under him after i graduated, naranasan kong mag-lead ng tatlong national poetry contests: ang textanaga, dalitext at dionatext. katuwang ko the whole time ang isa pa niyang anak-anakan at bespren ko noong college, ang napakahusay na manunulat na si salvador biglaen. si sir vim din ang reason kung bakit nabuo ko bilang isang manuskrito ang it's a mens world, dahil requirement iyon sa m.a. class niya. si sir vim din ang nagpakilala sa akin kay poy, mantakin mo nga naman. researcher ako ng panitikan.com na proyekto niya at in-assign niya akong manaliksik tungkol sa mga writers organization. literal na ibinigay niya sa akin ang cellnumber ng presidente ng cavite young writers association noon. sino pa, e di si Ronald Verzo! at si sir vim din ang bumulong sa akin na may opening sa ccp under sir Hermie Beltran. nag-apply agad ako kahit buntis ako kay ayin noon, dahil kailangang-kailangan namin ni papa p ng stable na income. di nakakabuhay ang freelance work kapag may dagat ka na, ano? at haleluya, natanggap naman ako sa ccp.
sa plakard event, nakita ko rin ang kaklase ko sa undergrad na si Vladimeir B. Gonzales, may PhD na siya, ang galing, kainggit! head na ngayon ng up filipino department si vlad. winner! siya ang nag-welcome remarks sa plakard program. dumating din at bumili ng kopya ng plakard si Mykel Andrada, na naging kaklase ko rin yata sa undergrad. pero mas naaalala ko siya bilang ka-batch sa up national writers workshop one point oh, meaning noong friendly pa ang nasabing workshop sa students, at hindi pa nag-a-upgrade. doktor na rin si mykel at head siya ngayon ng up sentro ng wikang filipino.
dumating din si mam Elyrah Loyola Salanga-Torralba, na isa sa mga panelist sa aking thesis proposal defense noong nag-e-m.a. pa ako. that was october 2013, a few months before kami ikinasal ni papa p. akala ko kasi ay magagawa ko ang thesis bago ako mag-asawa. o, ano ka ngayon, bebang? dalawa na thesis mo: dagat at ayin.
sayang at hindi lang kami nakapagkuwentuhan ni mam elyrah dahil ako ang nagmo-moderate ng panayam kay dr. abueg. si Louise Vincent B. Amante na kaklase ko both undergrad at m.a. ay dumating din sa event, nagpahayag ng suporta. andoon din ang kasama ko sa freelance writers guild of the philippines na si Susan Claire Agbayani, tagaroon siya, sa may maginhawa lang. dumating din ang writer na si tilde acuna, nagsori ako at na-stale ang check niya for ani 40 na may tumataginting na 600 pesos, dahil wala siyang time para ipick up at iencash ang check sa ccp. dahil hello, mahina ang five hours sa balikang qc at pasay! kaya... dapat mabago na talaga ang ilang rules sa ccp cashier. dapat gawin itong mas hi tech at mas efficient. like bank transfer na lang angmga bayarin! kung may bangko ang writer o payee, kahit sino pa iyan, tsugok, pasok agad ang pera sa bank account! ewan ko ba at bakit hindi ipinapatupad iyan? gusto pa nila, nagpapa-special power of attorney ang writer? my gulay, sa halagang P600, magpapanotaryo ka pa ba? yung tataa?
dumating din sa plakard event ang mga guro mula sa filipino department, si mam Raniela Barbaza at si sir nilo ocampo, na sayang at di ko naging prof ever! nagstay sila hanggang photo opps at book signing session. Naroon din ang makatang si Emmanuel Quintos Velasco, kabatch ko sa up national writers workshop two point oh. bumili silang lahat ng plakard, yey! nakita ko ang mga staff ng fil dept na si kuya ed at si ate marie, nakatayo malapit kay papa p. at sa food, sila kasi ang nagdala niyon sa venue, haha. biglang naging official photographer naman si sir Virgilio Labial, kaibigan ni sir vim.
siyempre, malilimutan ko ba, nandoon ang tambalan ng taon: dr. abueg at mam julie. itong si mam julie, sa sasakyan (grab!) papuntang up diliman, aba, nagpamana ng mga kuwintas na accessory, lipstick at grayish black na eye liner. e nakahanap din siya ng katapat dahil hindi ako mahilig tumanggi sa mga blessing, haha!
so wala palang tungkol sa librong plakard sa post na ito. walang tungkol kay sir abueg.
sorna. ang plano ko talaga ay mag-discuss ng content ni sir abueg. kaso mo, nasenti ako pagkabalik ko sa up that day. dinaluyong ako ng mga alaala tungkol sa pagmamahal sa akin at sa aking mga pangarap noong unang tapak ko sa up bilang college student.
hayaan n'yo na. alam n'yo, hindi pa ako nakakapagsulat ever tungkol sa mga anghel sa faculty center, sa a.s. 101, a.s. lobby, palma hall, saan pa, sa buong university. so ito na ang simula ko, yey! naiipon ang utang na loob ko sa mga anghel na ito. nagiging mga ngiti sa aking labi, galak sa dibdib.
the road to 1M
mga besh, nadeposit ko na kanina ang huling hulog for my 1m in stock market challenge!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee!!!
tapos na, finally. omg!
hahaha!
yahoo!
sabay-sabay na dumating ang mga collectible. at medyo nagulat din ako na maaga ang pagbabayad sa akin ng isang raket. nagulat ako na maaga dahil... kailan lang iyon, september to be exact. sobrang salamat po, universe.
a few weeks ago nagbe-breakdown na ako dahil sa panic. at sa pagod. dahil kahit anong kayod gawin ko, lagi pa rin kaming kapos. iyon pala, bubuhos ang biyaya pagkatapos ng time period na iyon. parang joke talaga ang buhay, ano? tetestingin ka kung hanggang saan mo kaya. buti di pa ako naloloka.
salamat din sa asawa kong sinakyan ang sagad-sagaran kong pagtitipid, si poy Ronald Verzo! nagtiis siya na wala kaming yaya at kasambahay. siya lang ang araw-araw na naiiwan sa bahay at sa mga bata. siya nagluluto, siya nag-aalaga, kababuyan na ang itsura ng bahay namin noon, hahaha, pero tiniis niya talaga dahil wala kaming mahanap at ayoko pang magkasambahay, higit sa lahat, sayang ang ibabayad sa kasambahay. birthday gift ko rin itong 1m in stock market sa kanya. mayo pa ang kanyang birthday. happy 40, papa p!
salamat din sa anak kong si ej Sean Elijah Siy dahil ang laki ng natipid ko sa kanyang pag-aaral at talaga namang pinagbutihan niya ang kanyang pag-aaral, kahit public school siya all the way. nagtapos siya on time sa PUP at magaganda ang kanyang grades. nakapag-abroad din siya nang ilang ulit dahil sa kanyang sports na wushu, hindi ako pinagagastos niyan sa mga international competition, siya pa ang nag-uuwi ng pasalubong sa amin. wahoo! salamat, salamat, ej! ikaw na ang next na magbubukas ng account sa col, ha?
salamat din sa mother in law ko, si muma. siya ang first teacher ko at siyang nagtiyagang magturo sa akin noon tungkol sa stocks, year 2009 ito. zero knowledge ako, mga besh. malikhaing pagsulat major ako, di ba? matik 'yan, walang gana sa mga numero-numero. math 1 lang ang math namin sa buong college life. tres ang grade ko, hashtag respect. pasang-awa talaga. si muma, tyinaga ako. diyaryo pa ang gamit niya sa pagtuturo sa akin, ine-explain niya ang meaning ng bawat column sa stock market page ng malalaking diyaryo, at kung paano basahin ang maliliit na number doon. kung di dahil sa kanya ay di ko matututuhan ang life hack na ito, ang stock market. baka kung ano ano na ang pinasok kong investment instrument na baka di pa safe kung di niya ipinakilala sa akin ang stocks.
most of all, salamat sa sarili kong nanay, si tisay! dahil sa kanya, natuto akong mag-ipon nang bongga. ang galing mag-ipon ng nanay ko. napapalago niya ang maliit. pinakita niya sa amin na basta panay ang pagsusubi ng pera, lalago at lalago ang anumang maliit. ang tipid niya, ilokana ba naman, at determinado lagi siyang palaguin ang anumang hawak niyang pera. sa legit man o hindi na paraan, hahaha. alam n'yo ba na nagpapa-piso net siya sa bahay niya noon, nagbebenta ng ice tube at nagba-buy and sell ng bote ng gin (iyong nilalagyan ng mantika). ang tawag nga namin sa bahay niya ay junkshop hotel sa dami ng bote, sako-sakong bote. di na rin tumataya sa sugal si tisay, errr... let me correct that, di na siya tumataya nang malaki sa sugal hahahahaha.... natutuhan ko rin sa kanya na kung may gusto ka, paghirapan mo ito. natutuhan ko rin sa kanya ang konsepto ng katarungan sa pamamagitan ng kasabihang kung may isinuksok ka, may aanihin ka. ano raw? haaahahaha. iyong nanay ko ang nagturo sa aming magkakapatid na para ka mabuhay, kailangan matutuhan mong lumangoy nang mag-isa. tanga ka pag nalunod ka, hahayaan ka talaga niyang malunod, ganon. lahat ng uri ng diskarte, sa kanya ko natutuhan. thanks, universe, for giving us tisay!
sa lahat ng bumili ng libro namin at sa lahat ng nagbigay ng raket sa akin at kay papa p, daghang salamat. may kinahinatnan ang inyong ibinigay. hinding-hindi nawaldas, hindi nasayang, kahit isang sentimo.
ano nga pala ang feeling? sobrang relieved! at nadagdagan din ang aking confidence. potek, kaya pala naming ma-achieve ang 1m na yan, sino ang mag-aakala? me nararating din pala talaga ang todong-todong pagkukuripot ko! at higit sa lahat, pag di mo pala talaga inumpisahan, hindi mo matatapos. malaking tulong din ang isinusulat ang new year's resolution. napapaalalahanan ka every january ng target mo or ng goal mo.
#dahilmaydagatnamayayinpa
#theroadto1minstockmarket
#ayokonangmagingstarvingwriterstarnalangpuwede?
i think i'll write a book about this journey. ang title: 'wag tanga sa stock market. tungkol iyan sa mga katangahan ko hahaha medyo makapal itong libro, siguro tatlumpung dangkal, sa dami ba naman ng mga mali kong desisyon sa stocks.
gusto ko rin magsulat tungkol sa mga pagtitipid kong radikal nang maituturing dahil extreme, kuripot overload, tipidity at its finest, only for the dugong ilokanoxchinese people!
salamat sa lahat ng sumubaybay sa journey ko na ito, sa journey namin ni poy. kung kaya namin, mas kaya ninyo.
bday gift ko rin ito sa sarili now that i am turning 40 come december 2019. yes, originally, sa december pa dapat matatapos ang challenge, pero ginawa ko talaga lahat, times two lahat ng effort, matapos lang ito nang mas maaga. kaya i also have to thank myself for that. thank you, self. ikaw na.
but, seriously, you bebang deserve a pat on the back. a haplos on your hair. and an ice cold beer.
shet, walwalan na!
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
eeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeee!!!
tapos na, finally. omg!
hahaha!
yahoo!
sabay-sabay na dumating ang mga collectible. at medyo nagulat din ako na maaga ang pagbabayad sa akin ng isang raket. nagulat ako na maaga dahil... kailan lang iyon, september to be exact. sobrang salamat po, universe.
a few weeks ago nagbe-breakdown na ako dahil sa panic. at sa pagod. dahil kahit anong kayod gawin ko, lagi pa rin kaming kapos. iyon pala, bubuhos ang biyaya pagkatapos ng time period na iyon. parang joke talaga ang buhay, ano? tetestingin ka kung hanggang saan mo kaya. buti di pa ako naloloka.
salamat din sa asawa kong sinakyan ang sagad-sagaran kong pagtitipid, si poy Ronald Verzo! nagtiis siya na wala kaming yaya at kasambahay. siya lang ang araw-araw na naiiwan sa bahay at sa mga bata. siya nagluluto, siya nag-aalaga, kababuyan na ang itsura ng bahay namin noon, hahaha, pero tiniis niya talaga dahil wala kaming mahanap at ayoko pang magkasambahay, higit sa lahat, sayang ang ibabayad sa kasambahay. birthday gift ko rin itong 1m in stock market sa kanya. mayo pa ang kanyang birthday. happy 40, papa p!
salamat din sa anak kong si ej Sean Elijah Siy dahil ang laki ng natipid ko sa kanyang pag-aaral at talaga namang pinagbutihan niya ang kanyang pag-aaral, kahit public school siya all the way. nagtapos siya on time sa PUP at magaganda ang kanyang grades. nakapag-abroad din siya nang ilang ulit dahil sa kanyang sports na wushu, hindi ako pinagagastos niyan sa mga international competition, siya pa ang nag-uuwi ng pasalubong sa amin. wahoo! salamat, salamat, ej! ikaw na ang next na magbubukas ng account sa col, ha?
salamat din sa mother in law ko, si muma. siya ang first teacher ko at siyang nagtiyagang magturo sa akin noon tungkol sa stocks, year 2009 ito. zero knowledge ako, mga besh. malikhaing pagsulat major ako, di ba? matik 'yan, walang gana sa mga numero-numero. math 1 lang ang math namin sa buong college life. tres ang grade ko, hashtag respect. pasang-awa talaga. si muma, tyinaga ako. diyaryo pa ang gamit niya sa pagtuturo sa akin, ine-explain niya ang meaning ng bawat column sa stock market page ng malalaking diyaryo, at kung paano basahin ang maliliit na number doon. kung di dahil sa kanya ay di ko matututuhan ang life hack na ito, ang stock market. baka kung ano ano na ang pinasok kong investment instrument na baka di pa safe kung di niya ipinakilala sa akin ang stocks.
most of all, salamat sa sarili kong nanay, si tisay! dahil sa kanya, natuto akong mag-ipon nang bongga. ang galing mag-ipon ng nanay ko. napapalago niya ang maliit. pinakita niya sa amin na basta panay ang pagsusubi ng pera, lalago at lalago ang anumang maliit. ang tipid niya, ilokana ba naman, at determinado lagi siyang palaguin ang anumang hawak niyang pera. sa legit man o hindi na paraan, hahaha. alam n'yo ba na nagpapa-piso net siya sa bahay niya noon, nagbebenta ng ice tube at nagba-buy and sell ng bote ng gin (iyong nilalagyan ng mantika). ang tawag nga namin sa bahay niya ay junkshop hotel sa dami ng bote, sako-sakong bote. di na rin tumataya sa sugal si tisay, errr... let me correct that, di na siya tumataya nang malaki sa sugal hahahahaha.... natutuhan ko rin sa kanya na kung may gusto ka, paghirapan mo ito. natutuhan ko rin sa kanya ang konsepto ng katarungan sa pamamagitan ng kasabihang kung may isinuksok ka, may aanihin ka. ano raw? haaahahaha. iyong nanay ko ang nagturo sa aming magkakapatid na para ka mabuhay, kailangan matutuhan mong lumangoy nang mag-isa. tanga ka pag nalunod ka, hahayaan ka talaga niyang malunod, ganon. lahat ng uri ng diskarte, sa kanya ko natutuhan. thanks, universe, for giving us tisay!
sa lahat ng bumili ng libro namin at sa lahat ng nagbigay ng raket sa akin at kay papa p, daghang salamat. may kinahinatnan ang inyong ibinigay. hinding-hindi nawaldas, hindi nasayang, kahit isang sentimo.
ano nga pala ang feeling? sobrang relieved! at nadagdagan din ang aking confidence. potek, kaya pala naming ma-achieve ang 1m na yan, sino ang mag-aakala? me nararating din pala talaga ang todong-todong pagkukuripot ko! at higit sa lahat, pag di mo pala talaga inumpisahan, hindi mo matatapos. malaking tulong din ang isinusulat ang new year's resolution. napapaalalahanan ka every january ng target mo or ng goal mo.
#dahilmaydagatnamayayinpa
#theroadto1minstockmarket
#ayokonangmagingstarvingwriterstarnalangpuwede?
i think i'll write a book about this journey. ang title: 'wag tanga sa stock market. tungkol iyan sa mga katangahan ko hahaha medyo makapal itong libro, siguro tatlumpung dangkal, sa dami ba naman ng mga mali kong desisyon sa stocks.
gusto ko rin magsulat tungkol sa mga pagtitipid kong radikal nang maituturing dahil extreme, kuripot overload, tipidity at its finest, only for the dugong ilokanoxchinese people!
salamat sa lahat ng sumubaybay sa journey ko na ito, sa journey namin ni poy. kung kaya namin, mas kaya ninyo.
bday gift ko rin ito sa sarili now that i am turning 40 come december 2019. yes, originally, sa december pa dapat matatapos ang challenge, pero ginawa ko talaga lahat, times two lahat ng effort, matapos lang ito nang mas maaga. kaya i also have to thank myself for that. thank you, self. ikaw na.
but, seriously, you bebang deserve a pat on the back. a haplos on your hair. and an ice cold beer.
shet, walwalan na!
Thursday, October 24, 2019
sa likod ng mga plakard
sa likod ng mga plakard event sa 2nd floor, lobby, palma hall, up diliman. tampok siyempre ang panayam kay dr. efren r. abueg at sa bago niyang libro with balangay.
trivia:
1. ang ligaya ay common na pangalan ng tauhang babae noong panahon ni sir era dahil ito ay nagsisimbolo daw sa aspiration ng filipino, ang maging maligaya.
2. bukod diyan, ang ligaya ay pagpupugay daw nila sa lupang hinirang dahil ang salitang ito ay bahagi ng pambansang awit.
trivia:
1. ang ligaya ay common na pangalan ng tauhang babae noong panahon ni sir era dahil ito ay nagsisimbolo daw sa aspiration ng filipino, ang maging maligaya.
2. bukod diyan, ang ligaya ay pagpupugay daw nila sa lupang hinirang dahil ang salitang ito ay bahagi ng pambansang awit.
ang mga bata, ang eskuwelahan, at ang pag-ibig na walang hanggan
nag ocular sina dagat at ayin sa dlsu dasma para sa upcoming plakard book event sa library ng nasabing paaralan. mali ang gate na nababaan namin dahil tinaranta ng jeepney driver si papa p. nakumbinsi nitong bumaba kami ayun pala napakalayo niyong gate na iyon sa dlsu dasma library. naikot tuloy namin ang buong eskuwelahan nang wala sa oras. anak ng tokwa, nagpapakarga pa nga ang dalawang bata sa amin. mabuti at hindi mainit!
napakaraming halaman at puno ng school na ito. sana makapag-aral sina dagat dito someday para makaupo ako sa isa sa mga puno habang naghihintay sa kanila bilang sundo. mayroon ding manmade na lake dito, botanical garden, sariling simbahan, fountains, museo, olympic sized swimming pool, track and field, mga balon at mga mama mary at santo-santo.
maaayos din ang cr! na-appreciate ko ito nang bongga dahil... potek ilang beses nagpasabog si dagat! buti talaga at marami kaming dalang diaper at damit ng bata. isa iyan sa life hacks para sa parents, always bring extra pairseseses of clothes for the kids and for yourself.
pagdating namin sa library, at sa ofc ni mam, aba nagpagulong-gulong ang dalawang bagets sa carpet. akala mo, noon lang nakaapak sa carpet (e totoo naman hahaha!)
natutuwa akong makita uli si mam mary ann doon sa dlsu. doon ko kasi siya laging nakikita noon, di pa kami ni papa p. ganon ko na katagal kakilala si mam me ann. witness din ako sa tindi ng pagmamahal niya kay sir lirio salvador, ang isa sa pinakamahusay na artist musician na nakilala kong taga-cavite. si sir lir, na hit and run ng motorsiklo isang madaling araw na patawid siya ng kalsada, asan siya? nasa tapat lamang ng espasyo siningdikato, ang creative space na itinatag nila ni mam me ann for cavite artists. naratay si sir lir at si mam me ann ang nag-asikaso sa kanya ever since.
every time i see her, lagi kong naiisip ang matinding kapasidad ng tao na magmahal. tas naiisip ko rin na baka hindi ako tao kasi baka pag mangyari sa amin iyon ni poy, nakup, wala, wala, di ko alam kung ano gagawin ko hahaha. baka idasal ko na lang, gawin na lang akong puno o halaman, itanim sa eskuwelahan na ito at nang mapakinabangan.
napakaraming halaman at puno ng school na ito. sana makapag-aral sina dagat dito someday para makaupo ako sa isa sa mga puno habang naghihintay sa kanila bilang sundo. mayroon ding manmade na lake dito, botanical garden, sariling simbahan, fountains, museo, olympic sized swimming pool, track and field, mga balon at mga mama mary at santo-santo.
maaayos din ang cr! na-appreciate ko ito nang bongga dahil... potek ilang beses nagpasabog si dagat! buti talaga at marami kaming dalang diaper at damit ng bata. isa iyan sa life hacks para sa parents, always bring extra pairseseses of clothes for the kids and for yourself.
pagdating namin sa library, at sa ofc ni mam, aba nagpagulong-gulong ang dalawang bagets sa carpet. akala mo, noon lang nakaapak sa carpet (e totoo naman hahaha!)
natutuwa akong makita uli si mam mary ann doon sa dlsu. doon ko kasi siya laging nakikita noon, di pa kami ni papa p. ganon ko na katagal kakilala si mam me ann. witness din ako sa tindi ng pagmamahal niya kay sir lirio salvador, ang isa sa pinakamahusay na artist musician na nakilala kong taga-cavite. si sir lir, na hit and run ng motorsiklo isang madaling araw na patawid siya ng kalsada, asan siya? nasa tapat lamang ng espasyo siningdikato, ang creative space na itinatag nila ni mam me ann for cavite artists. naratay si sir lir at si mam me ann ang nag-asikaso sa kanya ever since.
every time i see her, lagi kong naiisip ang matinding kapasidad ng tao na magmahal. tas naiisip ko rin na baka hindi ako tao kasi baka pag mangyari sa amin iyon ni poy, nakup, wala, wala, di ko alam kung ano gagawin ko hahaha. baka idasal ko na lang, gawin na lang akong puno o halaman, itanim sa eskuwelahan na ito at nang mapakinabangan.
Wednesday, October 16, 2019
ano ang mga dapat na nasa kontrata ng isang manunulat o tagasalin
tinanong ako ng journalist na si ana santos, ano ba ang mga dapat na makita sa isang makatarungan na publishing contract.
ito ang sagot ko, live list ito, meaning, from time to time ay dapat i-update:
1. sa creator ang copyright (sa visprint, sa creator ito. ano ang ibig sabihin? posible ito. if your publisher tells you otherwise, magduda ka na)
2. may expiry ang contract, may end date. or may x number of copies lamang ang puwedeng ilathala ng publisher at siyang covered ng present contract. sa balangay, sa 100 copies lang nakatali ang author namin. after 100 copies ay another contract na naman ang pag-uusapan.
3. ang tao na kausap mo regarding your work ay dapat nasa kontrata din ang pangalan. either as owner of the company or as witness. meaning, dapat pipirma din siya sa kontrata. huwag sa staff lang ng publisher makipag-usap. hindi iyan mananagot sakaling may mangyaring masama sa kontrata mo o sa dealings mo with the company.
4. i.d. details ng mga pipirma sa kontrata. government issued i.d. dapat like passport, postal id, sss id, gsis id, umid id, etc. mas magandang maghanda ng photocopy ng id para ibigay sa publisher.
5. ilan ang print run per edition (sa anvil, usually, 1k copies per print run)
6. kanino ang rights to transform the work like translation, or transformation from book to film, etc. (sa visprint, sa creator ito, ang galing ano? iyan ang best practice!)
7. ilan ang compli copy for the creator (dapat meron. huwag papayag na walang compli copy ang creator)
8. per copy sold, magkano ang royalty ng creator (sa anvil- 10 to 15% para sa writer, sa vibal- 10% sa children's book writer)
9. posibleng may kahati ka sa royalty, for example, sa mga children's book, may publishers na pinaghahati sa 10% ang writer at ang illustrator, so tig-5% each.
10. kailan matatanggap ng creator ang royalty (sa anvil, tuwing march, sa visprint, 4x a year! sa vibal, pag nagalit ka lang at pag nagsocial
media ka, saka sila magbibigay ng royalty hahahaha) at paano (through bank deposit ba o papupuntahin ka pa sa opis nila? sa visprint at anvil, parehong direkta na ang deposit sa bank account ko ang mga royalty from them)
11. sinasabi din sa kontrata na kahit kailan basta within office hours ay puwede kang mag-inspection ng accounting documents na may kinalaman sa books mo.
12. confidentiality- delikado ito. this might work against you. dahil baka sa confidentiality clause, di ka puwedeng mag-disclose ng detalye ng kontrata sa ibang tao. posibleng inaapi ka na, di mo ito maibahagi sa iba dahil sa clause na iyan. kung ako sa iyo, ipatanggal mo iyan. kung maayos ang publisher, di siya dapat matakot, wala nang confidentiality from your end, ano? dapat may kalayaan kang ibahagi ito sa iba, huwag lang sa social media or sa general public.
13. dapat din, hindi gagawa si creator ng produktong makakaapekto sa sales or directly competes against his/her own work with a publisher. paano naman kikita niyan si publisher kapag ipinamigay mo nang libre ang trabaho mong ilalathala nila?
14. notary segment, para may pormal na basbas ng batas ang kontrata.
15. kung kontrata ng tagasalin, dapat nakasaad sa kontrata na kikilalanin ang tagasalin sa pamamagitan ng paglalagay ng kanyang pangalan sa cover ng akda. (ito ay mungkahi ni rise, isang book lover at writer mula sa palawan!)
16. may sales o royalty report from publisher bago sila magbigay sa iyo ng royalty mismo.
17. magkano ang presyo ng libro kapag ang creator nito ang bibili mula sa publisher.
ito ang sagot ko, live list ito, meaning, from time to time ay dapat i-update:
1. sa creator ang copyright (sa visprint, sa creator ito. ano ang ibig sabihin? posible ito. if your publisher tells you otherwise, magduda ka na)
2. may expiry ang contract, may end date. or may x number of copies lamang ang puwedeng ilathala ng publisher at siyang covered ng present contract. sa balangay, sa 100 copies lang nakatali ang author namin. after 100 copies ay another contract na naman ang pag-uusapan.
3. ang tao na kausap mo regarding your work ay dapat nasa kontrata din ang pangalan. either as owner of the company or as witness. meaning, dapat pipirma din siya sa kontrata. huwag sa staff lang ng publisher makipag-usap. hindi iyan mananagot sakaling may mangyaring masama sa kontrata mo o sa dealings mo with the company.
4. i.d. details ng mga pipirma sa kontrata. government issued i.d. dapat like passport, postal id, sss id, gsis id, umid id, etc. mas magandang maghanda ng photocopy ng id para ibigay sa publisher.
5. ilan ang print run per edition (sa anvil, usually, 1k copies per print run)
6. kanino ang rights to transform the work like translation, or transformation from book to film, etc. (sa visprint, sa creator ito, ang galing ano? iyan ang best practice!)
7. ilan ang compli copy for the creator (dapat meron. huwag papayag na walang compli copy ang creator)
8. per copy sold, magkano ang royalty ng creator (sa anvil- 10 to 15% para sa writer, sa vibal- 10% sa children's book writer)
9. posibleng may kahati ka sa royalty, for example, sa mga children's book, may publishers na pinaghahati sa 10% ang writer at ang illustrator, so tig-5% each.
10. kailan matatanggap ng creator ang royalty (sa anvil, tuwing march, sa visprint, 4x a year! sa vibal, pag nagalit ka lang at pag nagsocial
media ka, saka sila magbibigay ng royalty hahahaha) at paano (through bank deposit ba o papupuntahin ka pa sa opis nila? sa visprint at anvil, parehong direkta na ang deposit sa bank account ko ang mga royalty from them)
11. sinasabi din sa kontrata na kahit kailan basta within office hours ay puwede kang mag-inspection ng accounting documents na may kinalaman sa books mo.
12. confidentiality- delikado ito. this might work against you. dahil baka sa confidentiality clause, di ka puwedeng mag-disclose ng detalye ng kontrata sa ibang tao. posibleng inaapi ka na, di mo ito maibahagi sa iba dahil sa clause na iyan. kung ako sa iyo, ipatanggal mo iyan. kung maayos ang publisher, di siya dapat matakot, wala nang confidentiality from your end, ano? dapat may kalayaan kang ibahagi ito sa iba, huwag lang sa social media or sa general public.
13. dapat din, hindi gagawa si creator ng produktong makakaapekto sa sales or directly competes against his/her own work with a publisher. paano naman kikita niyan si publisher kapag ipinamigay mo nang libre ang trabaho mong ilalathala nila?
14. notary segment, para may pormal na basbas ng batas ang kontrata.
15. kung kontrata ng tagasalin, dapat nakasaad sa kontrata na kikilalanin ang tagasalin sa pamamagitan ng paglalagay ng kanyang pangalan sa cover ng akda. (ito ay mungkahi ni rise, isang book lover at writer mula sa palawan!)
16. may sales o royalty report from publisher bago sila magbigay sa iyo ng royalty mismo.
17. magkano ang presyo ng libro kapag ang creator nito ang bibili mula sa publisher.
close to 1m
heeey 36500 na lang! at mukhang mapupuno ko na iyan bukas or within the week! woho!
salamat, universe! sabay-sabay na dumating ang mga collectible. at medyo nagulat din ako na maaga ang pagbabayad sa akin ng isang raket. nagulat ako na maaga dahil... kailan lang iyon, hehe. sobrang salamat po, universe.
last week lang, nagbe-breakdown na ako sa pagpapanic na kahit anong kayod gawin ko parang lagi pa rin kaming kapos. iyon pala, bubuhos ang biyaya pagkatapos ng linggong iyon hahaha. parang joke talaga ang buhay, ano. tetestingin ka hanggang saan mo kaya. buti di pa ako naloloka.
salamat din sa asawa kong sinakyan ang sagad-sagaran kong pagtitipid. kay poy! nagtiis siya na wala kaming yaya at kasambahay. kababuyan na ang itsura ng bahay namin noon, hahaha, pero tiniis niya talaga dahil ayoko pang magkasambahay at sayang ang ibabayad sa kasambahay. birthday gift ko rin ito sa kanya. happy 40, papa p!
salamat din sa anak kong si ej dahil ang laki ng natipid ko sa kanyang pag-aaral at talaga namang pinagbutihan niya kahit public school siya all the way! nagtapos on time at magaganda ang grades. nakapag-abroad din siya nang hindi ako pinagagastos nang malaki. wahoo! salamat, salamat.
salamat din sa mother in law ko, muma, na nagtiyagang magturo sa akin noon tungkol sa stock market. siya ang first teacher ko, diyaryo pa ang gamit niya, ineexplain niya ang meaning ng bawat column at kung paano basahin ang maliliit na number doon. kung di dahil sa kanya ay di ko matututuhan ang life hack na ito, ang stock market. baka kung ano ano na ang pinasok kong investment instrument na baka di pa safe kung di niya ipinakilala sa akin ang stock market.
most of all, salamat sa sarili kong nanay, si tisay! dahil sa kanya, natuto akong mag-ipon nang bongga. ang galing mag-ipon ng nanay ko. napapalaki niya ang maliit. pinakita niya sa amin na basta panay ang pagsusubi ng pera, lalaki at lalaki ang anumang maliit. ang tipid-tipid niya at determinado siyang palaguin ang pera niya. di na siya tumataya sa sugal, errr... let me correct that, di na siya tumataya nang malaki sa sugal hahahahaha.... natutuhan ko rin sa kanya na kung may gusto ka, paghirapan mo ito. natutuhan ko rin sa kanya ang konsepto ng katarungan sa pamamagitan ng kung may isinuksok ka, may aanihin ka. ano raw? haaahahaha. iyong nanay ko ang nagturo sa aming magkakapatid na para ka mabuhay, kailangan matutuhan mong lumangoy nang mag-isa. tanga ka pag nalunod ka, hahayaan ka talaga niyang malunod, ganon. lahat ng uri ng diskarte, sa kanya ko natutuhan. thanks universe for giving us tisay!
salamat din sa lahat ng sumubaybay sa journey ko na ito, sa journey namin ni poy. kung kaya namin, kaya n'yo rin!
i also have to thank myself. thank you, self. at advanced happy birthday! biruin mo, december target mo, pero natapos mo ang 1m in stock market challenge nang mas maaga! ikaw na!
but, seriously, you bebang deserve a pat in the back. a haplos ion your hair. and an ice cold beer.
walwalan na!
salamat, universe! sabay-sabay na dumating ang mga collectible. at medyo nagulat din ako na maaga ang pagbabayad sa akin ng isang raket. nagulat ako na maaga dahil... kailan lang iyon, hehe. sobrang salamat po, universe.
last week lang, nagbe-breakdown na ako sa pagpapanic na kahit anong kayod gawin ko parang lagi pa rin kaming kapos. iyon pala, bubuhos ang biyaya pagkatapos ng linggong iyon hahaha. parang joke talaga ang buhay, ano. tetestingin ka hanggang saan mo kaya. buti di pa ako naloloka.
salamat din sa asawa kong sinakyan ang sagad-sagaran kong pagtitipid. kay poy! nagtiis siya na wala kaming yaya at kasambahay. kababuyan na ang itsura ng bahay namin noon, hahaha, pero tiniis niya talaga dahil ayoko pang magkasambahay at sayang ang ibabayad sa kasambahay. birthday gift ko rin ito sa kanya. happy 40, papa p!
salamat din sa anak kong si ej dahil ang laki ng natipid ko sa kanyang pag-aaral at talaga namang pinagbutihan niya kahit public school siya all the way! nagtapos on time at magaganda ang grades. nakapag-abroad din siya nang hindi ako pinagagastos nang malaki. wahoo! salamat, salamat.
salamat din sa mother in law ko, muma, na nagtiyagang magturo sa akin noon tungkol sa stock market. siya ang first teacher ko, diyaryo pa ang gamit niya, ineexplain niya ang meaning ng bawat column at kung paano basahin ang maliliit na number doon. kung di dahil sa kanya ay di ko matututuhan ang life hack na ito, ang stock market. baka kung ano ano na ang pinasok kong investment instrument na baka di pa safe kung di niya ipinakilala sa akin ang stock market.
most of all, salamat sa sarili kong nanay, si tisay! dahil sa kanya, natuto akong mag-ipon nang bongga. ang galing mag-ipon ng nanay ko. napapalaki niya ang maliit. pinakita niya sa amin na basta panay ang pagsusubi ng pera, lalaki at lalaki ang anumang maliit. ang tipid-tipid niya at determinado siyang palaguin ang pera niya. di na siya tumataya sa sugal, errr... let me correct that, di na siya tumataya nang malaki sa sugal hahahahaha.... natutuhan ko rin sa kanya na kung may gusto ka, paghirapan mo ito. natutuhan ko rin sa kanya ang konsepto ng katarungan sa pamamagitan ng kung may isinuksok ka, may aanihin ka. ano raw? haaahahaha. iyong nanay ko ang nagturo sa aming magkakapatid na para ka mabuhay, kailangan matutuhan mong lumangoy nang mag-isa. tanga ka pag nalunod ka, hahayaan ka talaga niyang malunod, ganon. lahat ng uri ng diskarte, sa kanya ko natutuhan. thanks universe for giving us tisay!
salamat din sa lahat ng sumubaybay sa journey ko na ito, sa journey namin ni poy. kung kaya namin, kaya n'yo rin!
i also have to thank myself. thank you, self. at advanced happy birthday! biruin mo, december target mo, pero natapos mo ang 1m in stock market challenge nang mas maaga! ikaw na!
but, seriously, you bebang deserve a pat in the back. a haplos ion your hair. and an ice cold beer.
walwalan na!
Saturday, October 12, 2019
creative writing workshop ng varsi 2019
naimbitahan akong mag-panel bukas para sa creative writing workshop 2019 ng varsitarian. sa katha ako. last year, katha rin. kasama sina chuck at jowie. we had a lot of fun! pero kumalat sa lahat na nagpalabas ako ng mga bata hahaha. e kasi naman hndi naman mga nagbasa ng akda ng kapwa nila fellows. nakakainsulto! sabi ko, magbasa muna sa labas tapos bumalik pagkatapos.
3 lang ang nakuha naming entries this year. so definitely, wala nang natanggal. ni-rank na lang sila. tapos a few days before the workshop, may isa pa raw na entry. 8 pages! wow. so iyon ang naging top 1 ko. mahusay namang maglarawan,e. unfortunately, hindi yata ito in-allow nina chuck at sir jowie. kaya ang 3 entries pa rin ang kasama sa aming workshop.
nakakalungkot dahil ang konti na lang ng nagsusulat sa filipino sa uste. at lalong konti ang nagsusulat ng katha. i also mentioned this to wenie noong magkasama kami sa sulo. si wenie kasi ay college of educ, guro siya sa filipino subjects doon. sana next year naman ay dumami pa ang filipino at katha writers sa uste. para tuloy nagiging rare ang mga ito ngayon.
sa ateneo workshop naman, isa lang yata ang nagsulat ng katha sa filipino. kumusta kaya sa dlsu?
ano kaya ang magandang gawin para mapadami pa ang sumasali sa ganito?
mag-campaign? i-social media?
we need writers in our own language, guise. ok lang mahalin ang ibang wika pero importante rin ang writing skills sa sariling wika.
3 lang ang nakuha naming entries this year. so definitely, wala nang natanggal. ni-rank na lang sila. tapos a few days before the workshop, may isa pa raw na entry. 8 pages! wow. so iyon ang naging top 1 ko. mahusay namang maglarawan,e. unfortunately, hindi yata ito in-allow nina chuck at sir jowie. kaya ang 3 entries pa rin ang kasama sa aming workshop.
nakakalungkot dahil ang konti na lang ng nagsusulat sa filipino sa uste. at lalong konti ang nagsusulat ng katha. i also mentioned this to wenie noong magkasama kami sa sulo. si wenie kasi ay college of educ, guro siya sa filipino subjects doon. sana next year naman ay dumami pa ang filipino at katha writers sa uste. para tuloy nagiging rare ang mga ito ngayon.
sa ateneo workshop naman, isa lang yata ang nagsulat ng katha sa filipino. kumusta kaya sa dlsu?
ano kaya ang magandang gawin para mapadami pa ang sumasali sa ganito?
mag-campaign? i-social media?
we need writers in our own language, guise. ok lang mahalin ang ibang wika pero importante rin ang writing skills sa sariling wika.
Thursday, October 10, 2019
Kung Paano ko Isinalin ang Pukiusap
Sanaysay na binigkas sa Saling Panitik 2019 noong Oktubre 8, 2019 sa Manansala B, Sulo Riviera Hotel, Matalino Street, Quezon City
Ako po si Bebang Siy, isang manunulat, translator at copyright advocate.
Simula 2007, nakapagsalin na ako ng sari-saring dokumento at akda. Nagsalin ako ng
profiles/bionotes ng Ramon Magsaysay Awardees para sa isang publikasyon na pang-
highschool. Sa teknikal, naranasan ko na ang magsalin ng pamphlet ng contraceptive pills,
ng questionnaire tungkol sa bisa ng gamot para sa mga pasyente na mahihirap, itinigil ko na
ang pagtanggap sa ganitong translation work dahil feeling ko ay nagagamit ang talino ko sa
pagsasalin para sa proyektong ginagawang guinea pig ang ating mga kababayan, tumulong
din ako sa pagsasalin ng checklist sa pagkumpuni ng elevator. Nakapagsalin na rin ako ng
mga libro, ang isa ay tungkol sa kasaysayan: ang Rizal Without the Overcoat ni Ambeth
Ocampo, ang isa ay nobela ng Amerikanong si John Green, ang Paper Towns mula sa
National Book Store, dalawang speculative fiction sa librong Ang Manggagaway o The
Witcher ng Visprint, at isang Swedish komiks, ang Pukiusap mula sa Anvil.
Ang ibabahagi ko ay ang danas ko sa pagsasalin ng Pukiusap o Kunskapens Frukt (Fruit of
Knowledge) ni Liv Stromquist ng Sweden.
1. Proseso
Paano ang naging proseso?
a. Binili ng Anvil sa Sweden ang right to translate.
b. Ipinasalin ito ng Anvil sa isang Swedish –American translator.
c. Ipina-check ng Anvil ang output nito sa Swedish authority, at sa isa pang tao na
magaling din sa Swedish at English. May mga koreksiyon ito sa unang output, naging
gabay ko ang mga pagwawasto na ito.
d. Ipinadala sa akin ang approved translation sa wikang Ingles at binasa ko ito. IPAKITA
ANG CORRECTIONS AT ANG SALIN.
e. Hiningi ko rin ang orihinal na komiks sa wikang Swedish at tiningnan ito nang paulit-
ulit. IPAKITA ANG ORIG KOMIKS.
f. Sa aking working space sa bahay, nakakulong ako sa isang kuwarto, hindi ako
ipinakikita sa mga anak ko, para lang matapos ang aking pagsasalin. Sobrang overdue
na kasi.
g. Isinalin ko ang akda nang paunti-unti mula sa Ingles patungong Filipino. Ang mga nasa
tabi ko ay: Vicassan dictionary, UP diksiyonaryong Filipino, red at green na NBS
dictionary, kopya ng Kung Walang Doktor ang Kababaihan, at Google sa laptop. Kaya
lang ay napupunta ako sa kung saan-saan kapag ako ay naggu-Google. Mamaya,
tatlong oras na pala ako sa pep.ph, tambayan ng mga tsismosa sa Pilipinas!
h. Sa bawat chapter na matatapos kong isalin ay pinapasadahan ko ito ng editing at
proofreading.
i. Saka ko ipinadadala ito agad via email sa Anvil. Para maipasok nila o mailatag sa
ilustrasyon. Mga isang buwan ang limang chapter ng libro.
j. Wala nang ipina-check sa akin during editing or proofreading phase.
k. Nakita ko na lang ang salin ko, nasa libro na at malapit nang ibenta.
2. Anyo/genre
Ang sabi sa akin, ito ay komiks na tungkol sa kababaihan.
Hindi pala. For the lack of term, ito ang ginamit: non-fiction graphic book, sa madaling
salita: komiks. May teksto nga naman ang akda at may drowing. Pero pag sinuri mong
mabuti, hindi plot ang nagpapatakbo sa naratibo kagaya ng komiks na alam natin,
halimbawa, ay ang Darna. Ang nagpapatakbo rito sa Pukiusap ay argumento. May
mga research at punto ang writer na si Liv,iniisa-isa niya ito at nilagyan niya ng
ilustrasyon ang bawat punto para mas madaling maintindihan ng mambabasa ang
kanyang mga punto.
In short, ito ay isang essay. At dahil may ilustrasyon, isa itong visual o graphic essay.
Wala pa akong naisasalin na ganito. Bago sa akin ang graphic essay, kaya panibagong
aral sa akin ang pagsasalin ng ganitong genre.
Ilang ulit kong binasa ang salin sa wikang Ingles from Swedish. Na text lamang.
Ilang ulit kong binalik-balikan ang orihinal dahil naroon naman ang ilustrasyon.
3. Font at penmanship/handwriting
May mga bagay na nasa orihinal na pahina, pero wala sa salin.
Halimbawa nito ay ang kapal ng font at pag-o-all caps sa mga salita, o di kaya ay
papalaking size ng mga titik o balloons ng speech.
Halimbawa:
Feel free to use it, medyo magalang pa. pero alam kong gigil na gigil na siya at
nanghahamon siya rito. Satire, sige gawin mo, pero ang totoo, huwag mong gawin,
iyon ang mensahe.
Quoi? Ano raw? (p. 28)
4. Special Set of Terms
Gumamit ng reliable na sources, lalo na kapag may special set ng terms.
Halimbawa nito ay ang reproductive system para sa Pukiusap. Ang ginamit ko bukod
sa mga diksiyonaryo tulad ng UP Diksiyonaryong Filipino ay ang librong Kapag Walang
Doktor ang Kababaihan, isang reference book para sa kababaihan mula sa mga 3rd
world na bansa. It is a medical book that also tackles social issues like poverty, social
discrimination, etc. pagka-graduate ko sa college, napasok akong writer/researcher sa
isang NGO for women. Dito ko unang nakita ang libro, so 2003 iyon, so mga 15 years
ko nang kilala ang libro at hindi nagbago ang reliability nito pagdating na sa
reproductive health terms.
Puke for vagina
Tinggil for clitoris
Pisngi
Labi
Puwerta o butas ng puke
Butas para sa pag-ihi
5. Wika at Kultura
Nang likhain ni Liv ang graphic essay niya, ang target reader niya ay kagaya rin niyang
taga-Sweden. Hindi niya siguro naisip na balang araw ay may magsasalin ng kanyang
akda sa iba’t bang wika.
Tingnan ang halimbawa ni Queen Cristina.
Kaya naman, ginagawan ko ng paraan na maka-relate pa rin ang Filipino sa mensahe
ni Liv kahit na malayo ang kulturang kanyang inilalarawan sa pamamagitan ng salita at
ilustrasyon.
Gamitin ang wika ng millenials, ang wika ngayon.
Basahin ang posts nila sa social media para magkaroon ng idea kung paano sila
magsalita, kung paano silang mag-construct ng pangungusap, kung paano sila mag-
express ng feelings tulad ng tuwa, inis, frustration, at iba pa, kung paano sila makipag-
usap sa mga kaibigan nila, kung paano sila mag-express ng opinyon, kung paano
silang magtanggol ng sarili at kung paano sila mag-isip.
Halimbawa:
BFF, bromance, pakshet- Pukiusap
Iba pang halimbawa mula sa iba kong salin:
Mun’tanga- Paper Towns
Yayamanin- Manggagaway
Magaspang siya- naging pronoun na ang isang bagay.
Kayo ba? –para siyang code ng isang kultura.
Bakit ang wika ngayon ang aaralin at gagamitin natin sa ating salin?
Kasi ang salin na gagawin natin ay hindi ang huling salin ng isang akda. Huwag tayong
masyadong mayabang, hindi lang tayo ang makakapagsalin ng akda na iyan. So huwag
na nating problemahin kung maiintindihan ba ng ibang generation ang ating salin. We
are translating for the millenials, focus muna tayo sa kanila dahil tayo ang magsasalin
para sa kanila.
6. Tone/himig
Dito papasok ang tono/himig.
Isalin pati ang himig. Kung sarkastiko ang orihinal, sarkastiko rin dapat ang salin. Kung
naaasar, dapat gayon din sa salin. At kailangan, sarkastiko at pagkaasar na mula sa
kultura ng target reader, hindi mula sa kultura ng orihinal na akda.
Isa sa mga strength ng akda ni Liv ay ang kanyang tone o himig. Ito ay kuwela,
conversational, at may diin sa boses sa pagkakasulat ng teksto, gaya ng nabanggit ko
kanina. Puwedeng-puwede itong gamitin para mas mailapit ito sa mambabasang
Filipino. At dahil ang kuwela at humor ay cultural, hindi ito basta-basta naita-translate.
Hahanapin mo sa iyong wika o sa paraan ng pakikipagtalastasan ng Filipino ang
itutumbas mo sa tone/himig ni Liv at sa kanyang mga salita.
Halimbawa: Garden ng Ina mo, YOLO, xbox
7. Pacing ng Akda
Sa Pukiusap, magkakapantay-pantay ang bawat chapter. Explosive lagi, may sari-sariling
climax ang bawat chapter. Hindi siya “nagpapahinga.” Kaya sa pagsasalin ko, sinasabayan
ko ang pagratrat din niya.
8. Basics
Noong 2017, I attended the Philippine Readers and Writers Festival session about writing
genres that have emerged in the Philippines. Ang speakers ay puro millenials like the writer
of Vince, Kath and James and Maine Lasar, the very young writer who started in Wattpad,
and later on when she joined the Palanca, nanalo siya ng grand prize sa nobela.
Batay sa kanila, napaka-harsh ng millenial readers pagdating sa maling spelling, bantas,
grammar. Sa mundo ng Wattpad, pinupuna raw talaga ang mga ito. Ija-judge ka agad, iba-
bash at ipo-post ka hanggang maging viral ka, sama-sama ka nilang lalaitin at
pagtatawanan.
Bakit? Dahil may means sila to do it. Hindi ito personal. They just have the means to do it
kaya nila iyan ginagawa.
Ipabasa sa iba ang gawa natin para maiwasto na ang dapat iwasto. Basahin uli ang finished
product para maipawasto ang dapat maiwasto. Sa Pukiusap ay may isang naputol na
sentence! O nawala ang last letter dahil siguro hindi na kasya sa speech balloon.
9. Pag-iimbento ng Salita
Huwag matakot mag-imbento ng salita.
Nakokornihan ako sa faithful na salin ng Forbidden Fruit, ang salin sa Ingles ng orihinal na
title sa Sweden. Ang options ko ay: Bawal na Bunga, Bunga na Bawal, Ipinagbabawal na
Prutas, Ipinagbabawal na Bunga. Lahat iyan, bagsak sa akin. At ayaw ko sanang i-propose
pero kailangan kong bigyan ng options ang publisher.
A year ago, nagbabalak akong magpublish ng koleksiyon ko ng mga tula. Mga 20 taon kong
naipon ang aking mga tula. Ang naiisip kong title ay Pakiusap, na siyang title ng isa kong tula
tungkol sa mingaw para sa mangingibig. Tapos, naisip ko na masyadong seryoso kung ang
title ng libro kong ito ay Pakiusap. Hindi bagay sa buong koleksiyon dahil hindi naman lahat
ng tula ko roon ay malungkot. Nag-post ako sa FB, sabi ko, ang susunod kong libro ay
Pukiusap ang pamagat. Bumili kayo!
Nagkatotoo nga, ito nga sumunod kong libro. Bagay na bagay, ano? Word play ng pakiusap
at sa buong libro ay hinayaan ngang makipag-usap o makipagdiyalogo ang puki.
Ang point ko, ‘wag matakot mag-imbento ng salita kung sa tingin natin ay hindi sapat ang
mga salitang available para maipanumbas sa orihinal na teksto. Makipaglaro sa wika.
Kahit sa original works, i-apply ito. Narito ang mga title ng book ko:
a. It’s A Mens World, play siya sa word na mens na dalawa ang kahulugan: regla at mga
lalaki, and at the same time, sikat siyang statement sa Amerika, meaning, ang lahat ay
ginagawa nang lalaki ang nasa isip bilang beneficiary, kaya mas lumalaki ang advantage ng
lalaki sa lipunan na ito.
b. It’s Raining Mens, play din siya sa word na mens bilang regla at mga lalaki, and at the
same time ay pagbibigay-pugay siya sa kantang it’s raining men ng spice girls.
c. Nuno sa puso, word play siya sa pangalan ng mythological creature sa Pilipinas na nuno
sa punso, isang maliit na matanda (kaya nuno, ninuno) na naninirahan sa punso (anthill),
iginagalang ito, kaya tayo nagtatabi po, nuno, kapag naglalakad sa mahalaman na lugar,
dahil ayaw nating magalit siya. At pinaniniwalaan na may kakayahang manglansi ang nuno
kapag ito ay ginawan ng masama. Ang libro ko naman ay tungkol sa pagiging wisdom o
pagiging mature o matanda pagdating sa love, sex at relationship. Kaya nuno sa puso.
May naiisip pa akong libro na pamamagatan kong Titikman, tungkol ito sa isang superhero
ng mga book lover, siya ang nagre-rescue sa mga book lover na nasa mahirap na sitwasyon.
Halimbawa, kapag ang book lovers ay napagsarhan ng library, nahihirapang maghanap ng
libro, may librong kailangang ipadala sa mga remote na baryo sa Pilipinas. Matalino si
Titikman, mahilig magbasa, adik din sa books, mahilig magsulat ng love letters, magandang
kausap, at higit sa lahat, medyo bastos. Titikman. Perfect.
PAGBABAHAGI NG ILANG PRAKTIKAL NA MGA BAGAY
A. Maliit ang bayad, walang royalty at downpayment.
Ang unang alok sa akin ay 7k. Humingi ako ng dagdag, sabi ko gawin namang 8k.
Pumayag naman ang publisher. Pero bago ko pa mapirmahan ang kontrata, may
dumating na email sa akin mula sa Sweden. Naaprubahan daw ang translation grant na
in-apply-an ko sa Swedish Arts Council. Akala ko ay scam dahil wala naman akong ina-
apply-an! Iyon pala, nag-apply ang Anvil para sa librong ito. Kaya napunta sa akin ang
grant. Ito ay worth 10,000 pesos. Wala nang royalty. I tried to negotiate this with my
publisher, pero ayaw talaga. Wala nga rin pala itong downpayment.
B. Sked
Sabay sa full time job ko kaya di ko talaga natutukan para mas mabilis ang pagtatrabaho
rito.
December ang aking deadline, March ko na ito naipadala. Kung hindi pa ako sinabihan na
March sana ito ilalabas bilang bahagi ng pagdiriwang ng Buwan ng Kababaihan.
Ano ang nangyari? June na ito nailunsad. June of the same target year naman, 2018.
C. Usapin ng copyright
Wala akong economic rights sa aking salin. Sinubukan ko rin itong i-negotiate sa
publisher, wala, bigo ako. Wala ring pagkilala sa libro sa tagapagsalin mula sa Swedish to
English. Dapat ay mayroon.
D. Piliin ang translation projects!
Isalin natin ang mga akdang wala pa rito, isalin natin ang akdang innovative sa content at
form. Isalin ang mga akdang makakatulong sa atin bilang tao at isang bayan.
Ituring natin ang husay natin sa pagsasalin bilang yaman ng Pilipinas. Pag ganito tayo mag-
isip, magsasalin ba tayo ng basura? Bakit tayo magsasalin ng bagay na ikasasakit ng kapwa
natin? Bakit tayo magsasalin ng sandamakmak na erotika o romance novel kung
mahuhusay naman ang sarili nating erotika at romance novels? Bakit uunahin ang magsalin
mula sa ibang bansa kung mayroon tayong mga akda na magaganda, makabuluhan at
nangangailangan ng pagsasalin sa wikang pambansa?
Ako po si Bebang Siy, isang manunulat, translator at copyright advocate.
Simula 2007, nakapagsalin na ako ng sari-saring dokumento at akda. Nagsalin ako ng
profiles/bionotes ng Ramon Magsaysay Awardees para sa isang publikasyon na pang-
highschool. Sa teknikal, naranasan ko na ang magsalin ng pamphlet ng contraceptive pills,
ng questionnaire tungkol sa bisa ng gamot para sa mga pasyente na mahihirap, itinigil ko na
ang pagtanggap sa ganitong translation work dahil feeling ko ay nagagamit ang talino ko sa
pagsasalin para sa proyektong ginagawang guinea pig ang ating mga kababayan, tumulong
din ako sa pagsasalin ng checklist sa pagkumpuni ng elevator. Nakapagsalin na rin ako ng
mga libro, ang isa ay tungkol sa kasaysayan: ang Rizal Without the Overcoat ni Ambeth
Ocampo, ang isa ay nobela ng Amerikanong si John Green, ang Paper Towns mula sa
National Book Store, dalawang speculative fiction sa librong Ang Manggagaway o The
Witcher ng Visprint, at isang Swedish komiks, ang Pukiusap mula sa Anvil.
Ang ibabahagi ko ay ang danas ko sa pagsasalin ng Pukiusap o Kunskapens Frukt (Fruit of
Knowledge) ni Liv Stromquist ng Sweden.
1. Proseso
Paano ang naging proseso?
a. Binili ng Anvil sa Sweden ang right to translate.
b. Ipinasalin ito ng Anvil sa isang Swedish –American translator.
c. Ipina-check ng Anvil ang output nito sa Swedish authority, at sa isa pang tao na
magaling din sa Swedish at English. May mga koreksiyon ito sa unang output, naging
gabay ko ang mga pagwawasto na ito.
d. Ipinadala sa akin ang approved translation sa wikang Ingles at binasa ko ito. IPAKITA
ANG CORRECTIONS AT ANG SALIN.
e. Hiningi ko rin ang orihinal na komiks sa wikang Swedish at tiningnan ito nang paulit-
ulit. IPAKITA ANG ORIG KOMIKS.
f. Sa aking working space sa bahay, nakakulong ako sa isang kuwarto, hindi ako
ipinakikita sa mga anak ko, para lang matapos ang aking pagsasalin. Sobrang overdue
na kasi.
g. Isinalin ko ang akda nang paunti-unti mula sa Ingles patungong Filipino. Ang mga nasa
tabi ko ay: Vicassan dictionary, UP diksiyonaryong Filipino, red at green na NBS
dictionary, kopya ng Kung Walang Doktor ang Kababaihan, at Google sa laptop. Kaya
lang ay napupunta ako sa kung saan-saan kapag ako ay naggu-Google. Mamaya,
tatlong oras na pala ako sa pep.ph, tambayan ng mga tsismosa sa Pilipinas!
h. Sa bawat chapter na matatapos kong isalin ay pinapasadahan ko ito ng editing at
proofreading.
i. Saka ko ipinadadala ito agad via email sa Anvil. Para maipasok nila o mailatag sa
ilustrasyon. Mga isang buwan ang limang chapter ng libro.
j. Wala nang ipina-check sa akin during editing or proofreading phase.
k. Nakita ko na lang ang salin ko, nasa libro na at malapit nang ibenta.
2. Anyo/genre
Ang sabi sa akin, ito ay komiks na tungkol sa kababaihan.
Hindi pala. For the lack of term, ito ang ginamit: non-fiction graphic book, sa madaling
salita: komiks. May teksto nga naman ang akda at may drowing. Pero pag sinuri mong
mabuti, hindi plot ang nagpapatakbo sa naratibo kagaya ng komiks na alam natin,
halimbawa, ay ang Darna. Ang nagpapatakbo rito sa Pukiusap ay argumento. May
mga research at punto ang writer na si Liv,iniisa-isa niya ito at nilagyan niya ng
ilustrasyon ang bawat punto para mas madaling maintindihan ng mambabasa ang
kanyang mga punto.
In short, ito ay isang essay. At dahil may ilustrasyon, isa itong visual o graphic essay.
Wala pa akong naisasalin na ganito. Bago sa akin ang graphic essay, kaya panibagong
aral sa akin ang pagsasalin ng ganitong genre.
Ilang ulit kong binasa ang salin sa wikang Ingles from Swedish. Na text lamang.
Ilang ulit kong binalik-balikan ang orihinal dahil naroon naman ang ilustrasyon.
3. Font at penmanship/handwriting
May mga bagay na nasa orihinal na pahina, pero wala sa salin.
Halimbawa nito ay ang kapal ng font at pag-o-all caps sa mga salita, o di kaya ay
papalaking size ng mga titik o balloons ng speech.
Halimbawa:
Feel free to use it, medyo magalang pa. pero alam kong gigil na gigil na siya at
nanghahamon siya rito. Satire, sige gawin mo, pero ang totoo, huwag mong gawin,
iyon ang mensahe.
Quoi? Ano raw? (p. 28)
4. Special Set of Terms
Gumamit ng reliable na sources, lalo na kapag may special set ng terms.
Halimbawa nito ay ang reproductive system para sa Pukiusap. Ang ginamit ko bukod
sa mga diksiyonaryo tulad ng UP Diksiyonaryong Filipino ay ang librong Kapag Walang
Doktor ang Kababaihan, isang reference book para sa kababaihan mula sa mga 3rd
world na bansa. It is a medical book that also tackles social issues like poverty, social
discrimination, etc. pagka-graduate ko sa college, napasok akong writer/researcher sa
isang NGO for women. Dito ko unang nakita ang libro, so 2003 iyon, so mga 15 years
ko nang kilala ang libro at hindi nagbago ang reliability nito pagdating na sa
reproductive health terms.
Puke for vagina
Tinggil for clitoris
Pisngi
Labi
Puwerta o butas ng puke
Butas para sa pag-ihi
5. Wika at Kultura
Nang likhain ni Liv ang graphic essay niya, ang target reader niya ay kagaya rin niyang
taga-Sweden. Hindi niya siguro naisip na balang araw ay may magsasalin ng kanyang
akda sa iba’t bang wika.
Tingnan ang halimbawa ni Queen Cristina.
Kaya naman, ginagawan ko ng paraan na maka-relate pa rin ang Filipino sa mensahe
ni Liv kahit na malayo ang kulturang kanyang inilalarawan sa pamamagitan ng salita at
ilustrasyon.
Gamitin ang wika ng millenials, ang wika ngayon.
Basahin ang posts nila sa social media para magkaroon ng idea kung paano sila
magsalita, kung paano silang mag-construct ng pangungusap, kung paano sila mag-
express ng feelings tulad ng tuwa, inis, frustration, at iba pa, kung paano sila makipag-
usap sa mga kaibigan nila, kung paano sila mag-express ng opinyon, kung paano
silang magtanggol ng sarili at kung paano sila mag-isip.
Halimbawa:
BFF, bromance, pakshet- Pukiusap
Iba pang halimbawa mula sa iba kong salin:
Mun’tanga- Paper Towns
Yayamanin- Manggagaway
Magaspang siya- naging pronoun na ang isang bagay.
Kayo ba? –para siyang code ng isang kultura.
Bakit ang wika ngayon ang aaralin at gagamitin natin sa ating salin?
Kasi ang salin na gagawin natin ay hindi ang huling salin ng isang akda. Huwag tayong
masyadong mayabang, hindi lang tayo ang makakapagsalin ng akda na iyan. So huwag
na nating problemahin kung maiintindihan ba ng ibang generation ang ating salin. We
are translating for the millenials, focus muna tayo sa kanila dahil tayo ang magsasalin
para sa kanila.
6. Tone/himig
Dito papasok ang tono/himig.
Isalin pati ang himig. Kung sarkastiko ang orihinal, sarkastiko rin dapat ang salin. Kung
naaasar, dapat gayon din sa salin. At kailangan, sarkastiko at pagkaasar na mula sa
kultura ng target reader, hindi mula sa kultura ng orihinal na akda.
Isa sa mga strength ng akda ni Liv ay ang kanyang tone o himig. Ito ay kuwela,
conversational, at may diin sa boses sa pagkakasulat ng teksto, gaya ng nabanggit ko
kanina. Puwedeng-puwede itong gamitin para mas mailapit ito sa mambabasang
Filipino. At dahil ang kuwela at humor ay cultural, hindi ito basta-basta naita-translate.
Hahanapin mo sa iyong wika o sa paraan ng pakikipagtalastasan ng Filipino ang
itutumbas mo sa tone/himig ni Liv at sa kanyang mga salita.
Halimbawa: Garden ng Ina mo, YOLO, xbox
7. Pacing ng Akda
Sa Pukiusap, magkakapantay-pantay ang bawat chapter. Explosive lagi, may sari-sariling
climax ang bawat chapter. Hindi siya “nagpapahinga.” Kaya sa pagsasalin ko, sinasabayan
ko ang pagratrat din niya.
8. Basics
Noong 2017, I attended the Philippine Readers and Writers Festival session about writing
genres that have emerged in the Philippines. Ang speakers ay puro millenials like the writer
of Vince, Kath and James and Maine Lasar, the very young writer who started in Wattpad,
and later on when she joined the Palanca, nanalo siya ng grand prize sa nobela.
Batay sa kanila, napaka-harsh ng millenial readers pagdating sa maling spelling, bantas,
grammar. Sa mundo ng Wattpad, pinupuna raw talaga ang mga ito. Ija-judge ka agad, iba-
bash at ipo-post ka hanggang maging viral ka, sama-sama ka nilang lalaitin at
pagtatawanan.
Bakit? Dahil may means sila to do it. Hindi ito personal. They just have the means to do it
kaya nila iyan ginagawa.
Ipabasa sa iba ang gawa natin para maiwasto na ang dapat iwasto. Basahin uli ang finished
product para maipawasto ang dapat maiwasto. Sa Pukiusap ay may isang naputol na
sentence! O nawala ang last letter dahil siguro hindi na kasya sa speech balloon.
9. Pag-iimbento ng Salita
Huwag matakot mag-imbento ng salita.
Nakokornihan ako sa faithful na salin ng Forbidden Fruit, ang salin sa Ingles ng orihinal na
title sa Sweden. Ang options ko ay: Bawal na Bunga, Bunga na Bawal, Ipinagbabawal na
Prutas, Ipinagbabawal na Bunga. Lahat iyan, bagsak sa akin. At ayaw ko sanang i-propose
pero kailangan kong bigyan ng options ang publisher.
A year ago, nagbabalak akong magpublish ng koleksiyon ko ng mga tula. Mga 20 taon kong
naipon ang aking mga tula. Ang naiisip kong title ay Pakiusap, na siyang title ng isa kong tula
tungkol sa mingaw para sa mangingibig. Tapos, naisip ko na masyadong seryoso kung ang
title ng libro kong ito ay Pakiusap. Hindi bagay sa buong koleksiyon dahil hindi naman lahat
ng tula ko roon ay malungkot. Nag-post ako sa FB, sabi ko, ang susunod kong libro ay
Pukiusap ang pamagat. Bumili kayo!
Nagkatotoo nga, ito nga sumunod kong libro. Bagay na bagay, ano? Word play ng pakiusap
at sa buong libro ay hinayaan ngang makipag-usap o makipagdiyalogo ang puki.
Ang point ko, ‘wag matakot mag-imbento ng salita kung sa tingin natin ay hindi sapat ang
mga salitang available para maipanumbas sa orihinal na teksto. Makipaglaro sa wika.
Kahit sa original works, i-apply ito. Narito ang mga title ng book ko:
a. It’s A Mens World, play siya sa word na mens na dalawa ang kahulugan: regla at mga
lalaki, and at the same time, sikat siyang statement sa Amerika, meaning, ang lahat ay
ginagawa nang lalaki ang nasa isip bilang beneficiary, kaya mas lumalaki ang advantage ng
lalaki sa lipunan na ito.
b. It’s Raining Mens, play din siya sa word na mens bilang regla at mga lalaki, and at the
same time ay pagbibigay-pugay siya sa kantang it’s raining men ng spice girls.
c. Nuno sa puso, word play siya sa pangalan ng mythological creature sa Pilipinas na nuno
sa punso, isang maliit na matanda (kaya nuno, ninuno) na naninirahan sa punso (anthill),
iginagalang ito, kaya tayo nagtatabi po, nuno, kapag naglalakad sa mahalaman na lugar,
dahil ayaw nating magalit siya. At pinaniniwalaan na may kakayahang manglansi ang nuno
kapag ito ay ginawan ng masama. Ang libro ko naman ay tungkol sa pagiging wisdom o
pagiging mature o matanda pagdating sa love, sex at relationship. Kaya nuno sa puso.
May naiisip pa akong libro na pamamagatan kong Titikman, tungkol ito sa isang superhero
ng mga book lover, siya ang nagre-rescue sa mga book lover na nasa mahirap na sitwasyon.
Halimbawa, kapag ang book lovers ay napagsarhan ng library, nahihirapang maghanap ng
libro, may librong kailangang ipadala sa mga remote na baryo sa Pilipinas. Matalino si
Titikman, mahilig magbasa, adik din sa books, mahilig magsulat ng love letters, magandang
kausap, at higit sa lahat, medyo bastos. Titikman. Perfect.
PAGBABAHAGI NG ILANG PRAKTIKAL NA MGA BAGAY
A. Maliit ang bayad, walang royalty at downpayment.
Ang unang alok sa akin ay 7k. Humingi ako ng dagdag, sabi ko gawin namang 8k.
Pumayag naman ang publisher. Pero bago ko pa mapirmahan ang kontrata, may
dumating na email sa akin mula sa Sweden. Naaprubahan daw ang translation grant na
in-apply-an ko sa Swedish Arts Council. Akala ko ay scam dahil wala naman akong ina-
apply-an! Iyon pala, nag-apply ang Anvil para sa librong ito. Kaya napunta sa akin ang
grant. Ito ay worth 10,000 pesos. Wala nang royalty. I tried to negotiate this with my
publisher, pero ayaw talaga. Wala nga rin pala itong downpayment.
B. Sked
Sabay sa full time job ko kaya di ko talaga natutukan para mas mabilis ang pagtatrabaho
rito.
December ang aking deadline, March ko na ito naipadala. Kung hindi pa ako sinabihan na
March sana ito ilalabas bilang bahagi ng pagdiriwang ng Buwan ng Kababaihan.
Ano ang nangyari? June na ito nailunsad. June of the same target year naman, 2018.
C. Usapin ng copyright
Wala akong economic rights sa aking salin. Sinubukan ko rin itong i-negotiate sa
publisher, wala, bigo ako. Wala ring pagkilala sa libro sa tagapagsalin mula sa Swedish to
English. Dapat ay mayroon.
D. Piliin ang translation projects!
Isalin natin ang mga akdang wala pa rito, isalin natin ang akdang innovative sa content at
form. Isalin ang mga akdang makakatulong sa atin bilang tao at isang bayan.
Ituring natin ang husay natin sa pagsasalin bilang yaman ng Pilipinas. Pag ganito tayo mag-
isip, magsasalin ba tayo ng basura? Bakit tayo magsasalin ng bagay na ikasasakit ng kapwa
natin? Bakit tayo magsasalin ng sandamakmak na erotika o romance novel kung
mahuhusay naman ang sarili nating erotika at romance novels? Bakit uunahin ang magsalin
mula sa ibang bansa kung mayroon tayong mga akda na magaganda, makabuluhan at
nangangailangan ng pagsasalin sa wikang pambansa?
KONSEPTONG PAPEL SA ANYO NG LIHAM
9 Oktubre 2019
Mahal kong mga taga-KWF,
Ang pamagat ng aking akda ay First Love. Ang setting ay Ermita sa Lungsod Maynila nang
dekada 90. Tungkol ito sa isang karaniwang teenager na babae at sa kanyang first love na si
Denden.
Is this a love story? Oo na hindi. Dahil hindi lang ito tungkol sa pag-ibig. Tungkol din ito sa
relasyon ng isang anak sa kanyang tatay, sa mga problemang pinansiyal ng isang ordinaryong
pamilya, at sa mga hakbang na ginagawa ng teenager para unawain at harapin ang mga
dumarating na hamon sa kanyang buhay. Tungkol din ito sa magkarugtong na konsepto ng hiya
at pagtanda. Mababasa rin dito ang isip at damdamin ng mga teenager ng Maynila noong
dekada 90.
May JS prom na magaganap. May kissing scene. May ilegal na road trip. May pagtatakwil, may
mapapalayas sa kanilang tahanan. May tatanda. Or should Isay, may magtatanda?
Ang wika ng akda ay magaan, madaling basahin. Nasusulat ito sa first person point of view,
mala-creative non-fiction.
Tatapatin ko po kayo, maikli lang ito: 4,754 words to be exact. Hindi pangkaraniwang nobela
ang haba.
Naniniwala ako na hindi naman laging batayan ang bilang ng pahina o bilang ng salita para
tawaging nobela ang isang akda. Nakikita ko ang akda na ito hindi bilang isang librong puro
teksto lamang, gaya ng isang nobelang pang-young adult. Ang vision ko para dito ay isang
librong may ilustrasyon sa lahat ng kaliwang pahina at teksto lamang sa lahat ng kanan na
pahina. Ano ba ang tawag dito? Definitely po ay hindi ito komiks, hindi graphic literature. Visual
novelette kaya? Hindi ko alam kasi, wala pa akong nakikitang ganitong librong pang-young adult
sa Pilipinas.
Sa madaling salita po ay hindi written text lamang ang aking ipinapanukala sa inyo kundi isang
kakaibang format ng libro para sa young adult. Ito ay manananggal: kalahating children’s book
dahil sa presensiya at frequency ng angkop na ilustrasyon, kalahating nobela dahil sa mahabahabang teksto na tumatalakay at sumasalamin sa mga usaping pang-young adult.
Kalakip din ng panukalang ito ay ang sample chapters sa anyo ng dalawang mahahabang bahagi
ng aking akda. Anumang oras ay maipapadala ko po sa inyo ang kabuuan ng akda, kung
interesado po kayong mabasa ito. Ang contact details ko ay 0919-3175708 at
beverlysiy@gmail.com.
Maraming salamat at umaasa ako sa inyong positibong tugon.
Sumasainyo,
Beverly W. Siy
Mahal kong mga taga-KWF,
Ang pamagat ng aking akda ay First Love. Ang setting ay Ermita sa Lungsod Maynila nang
dekada 90. Tungkol ito sa isang karaniwang teenager na babae at sa kanyang first love na si
Denden.
Is this a love story? Oo na hindi. Dahil hindi lang ito tungkol sa pag-ibig. Tungkol din ito sa
relasyon ng isang anak sa kanyang tatay, sa mga problemang pinansiyal ng isang ordinaryong
pamilya, at sa mga hakbang na ginagawa ng teenager para unawain at harapin ang mga
dumarating na hamon sa kanyang buhay. Tungkol din ito sa magkarugtong na konsepto ng hiya
at pagtanda. Mababasa rin dito ang isip at damdamin ng mga teenager ng Maynila noong
dekada 90.
May JS prom na magaganap. May kissing scene. May ilegal na road trip. May pagtatakwil, may
mapapalayas sa kanilang tahanan. May tatanda. Or should Isay, may magtatanda?
Ang wika ng akda ay magaan, madaling basahin. Nasusulat ito sa first person point of view,
mala-creative non-fiction.
Tatapatin ko po kayo, maikli lang ito: 4,754 words to be exact. Hindi pangkaraniwang nobela
ang haba.
Naniniwala ako na hindi naman laging batayan ang bilang ng pahina o bilang ng salita para
tawaging nobela ang isang akda. Nakikita ko ang akda na ito hindi bilang isang librong puro
teksto lamang, gaya ng isang nobelang pang-young adult. Ang vision ko para dito ay isang
librong may ilustrasyon sa lahat ng kaliwang pahina at teksto lamang sa lahat ng kanan na
pahina. Ano ba ang tawag dito? Definitely po ay hindi ito komiks, hindi graphic literature. Visual
novelette kaya? Hindi ko alam kasi, wala pa akong nakikitang ganitong librong pang-young adult
sa Pilipinas.
Sa madaling salita po ay hindi written text lamang ang aking ipinapanukala sa inyo kundi isang
kakaibang format ng libro para sa young adult. Ito ay manananggal: kalahating children’s book
dahil sa presensiya at frequency ng angkop na ilustrasyon, kalahating nobela dahil sa mahabahabang teksto na tumatalakay at sumasalamin sa mga usaping pang-young adult.
Kalakip din ng panukalang ito ay ang sample chapters sa anyo ng dalawang mahahabang bahagi
ng aking akda. Anumang oras ay maipapadala ko po sa inyo ang kabuuan ng akda, kung
interesado po kayong mabasa ito. Ang contact details ko ay 0919-3175708 at
beverlysiy@gmail.com.
Maraming salamat at umaasa ako sa inyong positibong tugon.
Sumasainyo,
Beverly W. Siy
rejection alert
bakit kaya may feeling ako na malapit na akong mamatay?
nagpa-panic ako. biglang gusto ko nang gawin lahat ng pangarap kong gawin. lahat ng nasa mga to do list ko ngayong taon at in the past years, gusto ko nang gawin. ngayon na. sabay-sabay. parang nararamdaman ko na ang kamatayan.
at ang pagod specially. i am so spent.
ilang araw na akong walang maayos na tulog. at pisikal na pagod na pagod. mamamatay na ata talaga akong kayod-kalabaw ba. tama nga nanay ko. inaabuso ko na katawan ko.
ang nakakapagtaka diyan, kahit anong kayod ko, feeling ko, kapos pa rin ako. di natatapos ang bayarin. so kanina, i was reminded again na may bills bukas. kailangan nang bayaran. e wala pa akong pera kanina. ngayon pa lang ang suweldo ko. huwat, kako ke papa p. bakit habol ako nang habol? bakit parang lagi akong kapos? malaki naman sahod ko, regular at me extra pa ako sa mga raket. di ako tumitigil kakaraket kahit halos ikamatay ko na nga sa pagod. bakit feeling ko, wala akong extra? bakit kapos pa rin?
sabi ni papa p, ngayon lang kasi nag-bday si ayin, nagbayad ka insurance, nagbayad ka ke ancha (para sa st. peter).
oo nga kako. aba tingnan mo nga naman, puwede na talaga ako mamatay.
kaka-depress ba itong entry na ito? so? reklamo ka?
buti nga buhay ka pa, e.
si carlos celdran, patay na.
imagine? noong isang araw lang, nag-comment pa ako sa FB post niya tungkol sa bisita niyang espanyol sa bahay na di siya napagbuksan ng pinto for 3 hours. akala niya, napano na. akala niya, patay na. amputa, tulog lang pala. tas after a few days, siya na pala patay. si carlos celdran.
si carlos celdran, pare.
iyong tao na iyon na punong-puno ng buhay!
patay na.
ay kennat. hahaha. ay kennat.
bigla na lang akong napapaluha kanina sa ilang segments ng women expo at forum sa marriott hotel. napaka-empowering naman ng event. overwhelming ang lugod sa puso ko sa mga nakikita ko at naririnig, sa mga achievement ng mga pinay, sa mga speaker, sa mga organizer. ang saya ko, e. tapos bigla akong mapapaluha. bigla kong maiisip ang mga sarili kong pangarap. na gusto ko na sila magawang lahat ngayon kasi malapit na akong mamatay. kasi maikli lang talaga ang buhay. kasi pahiram lang talaga ang oras natin sa mundo. anytime puwedeng bawiin.
im crying again right now. putangina, ang hirap.
kanina, naisip ko sa gitna ng lahat ng nagsasalitang mga babae, na puro women leaders, na puro ceo, na puro achievers, gusto ko sabihin, alam n'yo, malapit na akong mamatay. nafi-feel ko na mga ate, tapos alam n'yo kung ano ang gusto kong gawin? libro. hahahaha. maraming maraming libro. what a stupid idea. gusto kong tapusin mga personal kong project na libro, na mga koleksiyon ng akda. kahit na wala naman bibili, kahit na di ko alam kung ano na kahihinatnan nila after ko ma-compile. kahit wala namang babasa.
a few minutes after the last session started, mam andrea called me up again. nire-reject ko ang calls niya earlier dahil lowbatt na ako at wala akong mapagsaksakan ng charger. since hiwa-hiwalay kami ng mga taga ccp ng sessions na pinuntahan, i need to contact them bago mag uwian para makasabay ako sa ccp van pag uwian na. dahil ayokong mag-commute dahil konti na lang pera ko. so after some exchange of messages about my translation for a children's book about children's right to give consent, in-off ko na cell ko. sabi ko, makakapaghintay naman siguro ang pag-uusap namin ni mam about some lines of my translation.
e ayun na nga, finally nakahanap ako ng masasaksakan! sa last session. so sinagot ko na ang tawag ni mam. aba, ampota, sinigaw-sigawan ako. at tuloy-tuloy siya. at dahil ayoko nang makipag-argue over phone, dahil alam kong mamamatay ang cell ko that minute, sumang-ayon na ako sa gusto niya. tapos pinatayan niya ako ng cellphone. putangina, siya pa galit. hahahaha. super rude!
sobrang nakakalungkot. ano ba?
of course, i know what i am doing. i know what i am fighting for doon sa words ko sa translation ko. hopefully ma-tackle ko siya nang mas detalyado one of these days dito sa blog.
so, anyway, sobrang baba ng energy ko from then on. hindi ko na na-enjoy ang last session which was about paying it forward. nang magkita kita kami ng mga officemate ko, sabi ni mam marivic sa akin, may sakit ka? masama ba pakiramdam mo? mukha siguro akong zombie.
lately, andaming balita ng kamatayan. namatay ang nanay ni blue. kahapon, ibinalita sa akin ni sir mike ang kamatayan ng isa niyang estudyante. brain infection. teenager. actually, malalayong kamatayan naman. pero siguro sa sobrang pagod ko sa mga ginagawa ko sa buhay, i can feel malapit na pangalan ko sa iko cross out ni kamatayan.
nag-aalala ba ako para sa mga anak ko? aba, amazingly, hindi. siguro dahil alam kong andiyan si papa p at maganda naman support system niya: rianne, ging, muma. ok din naman mama ko ngayon. dami niyang pera hahaha!
kaninang umaga ko rin nalaman na natuloy pala ang nbdb sa frankfurt. nag-apply kasi ako doon. na-reject na naman ako. wala naman akong balak mag-apply dahil alam kong around sa bday ni ayin ang frankfurt this year. pero putcha, men, putcha, pinilit ako ng mga taga nbdb. kasi puro lalaki raw ang ipinapadala nila in the past few years, etc. etc. dapat daw babae naman. ok naman daw proposal ko dati, i-rehash ko na lang, submit ko na. so ayun. july, august, wala. walang balita. pero ewan ko ba. umaasa ako. september, asa pa rin hahaha parang sira lang. pero sabi ko, baka walang pupunta. baka di sila matutuloy sa frankfurt.
kanina, jeggeng! may mga pics na ng mga taga nbdb sa frankfurt.
op, op, op. rejection alert. rejection alert!
talo na naman. jusko sa tanda kong ito, tinatamaan pa ako ng rejection na ganyan.
ngayong araw na ito, magsusumite ako ng grant sa nobelang pang-ya na grant ng komisyon sa wikang filipino. 100k din iyan. magbabakasakali ako, malay naman natin ano? hiling ko lang, hindi sana ako ganito ka-devastated kapag nariyan na uli ang rejection alert.
nagpa-panic ako. biglang gusto ko nang gawin lahat ng pangarap kong gawin. lahat ng nasa mga to do list ko ngayong taon at in the past years, gusto ko nang gawin. ngayon na. sabay-sabay. parang nararamdaman ko na ang kamatayan.
at ang pagod specially. i am so spent.
ilang araw na akong walang maayos na tulog. at pisikal na pagod na pagod. mamamatay na ata talaga akong kayod-kalabaw ba. tama nga nanay ko. inaabuso ko na katawan ko.
ang nakakapagtaka diyan, kahit anong kayod ko, feeling ko, kapos pa rin ako. di natatapos ang bayarin. so kanina, i was reminded again na may bills bukas. kailangan nang bayaran. e wala pa akong pera kanina. ngayon pa lang ang suweldo ko. huwat, kako ke papa p. bakit habol ako nang habol? bakit parang lagi akong kapos? malaki naman sahod ko, regular at me extra pa ako sa mga raket. di ako tumitigil kakaraket kahit halos ikamatay ko na nga sa pagod. bakit feeling ko, wala akong extra? bakit kapos pa rin?
sabi ni papa p, ngayon lang kasi nag-bday si ayin, nagbayad ka insurance, nagbayad ka ke ancha (para sa st. peter).
oo nga kako. aba tingnan mo nga naman, puwede na talaga ako mamatay.
kaka-depress ba itong entry na ito? so? reklamo ka?
buti nga buhay ka pa, e.
si carlos celdran, patay na.
imagine? noong isang araw lang, nag-comment pa ako sa FB post niya tungkol sa bisita niyang espanyol sa bahay na di siya napagbuksan ng pinto for 3 hours. akala niya, napano na. akala niya, patay na. amputa, tulog lang pala. tas after a few days, siya na pala patay. si carlos celdran.
si carlos celdran, pare.
iyong tao na iyon na punong-puno ng buhay!
patay na.
ay kennat. hahaha. ay kennat.
bigla na lang akong napapaluha kanina sa ilang segments ng women expo at forum sa marriott hotel. napaka-empowering naman ng event. overwhelming ang lugod sa puso ko sa mga nakikita ko at naririnig, sa mga achievement ng mga pinay, sa mga speaker, sa mga organizer. ang saya ko, e. tapos bigla akong mapapaluha. bigla kong maiisip ang mga sarili kong pangarap. na gusto ko na sila magawang lahat ngayon kasi malapit na akong mamatay. kasi maikli lang talaga ang buhay. kasi pahiram lang talaga ang oras natin sa mundo. anytime puwedeng bawiin.
im crying again right now. putangina, ang hirap.
kanina, naisip ko sa gitna ng lahat ng nagsasalitang mga babae, na puro women leaders, na puro ceo, na puro achievers, gusto ko sabihin, alam n'yo, malapit na akong mamatay. nafi-feel ko na mga ate, tapos alam n'yo kung ano ang gusto kong gawin? libro. hahahaha. maraming maraming libro. what a stupid idea. gusto kong tapusin mga personal kong project na libro, na mga koleksiyon ng akda. kahit na wala naman bibili, kahit na di ko alam kung ano na kahihinatnan nila after ko ma-compile. kahit wala namang babasa.
a few minutes after the last session started, mam andrea called me up again. nire-reject ko ang calls niya earlier dahil lowbatt na ako at wala akong mapagsaksakan ng charger. since hiwa-hiwalay kami ng mga taga ccp ng sessions na pinuntahan, i need to contact them bago mag uwian para makasabay ako sa ccp van pag uwian na. dahil ayokong mag-commute dahil konti na lang pera ko. so after some exchange of messages about my translation for a children's book about children's right to give consent, in-off ko na cell ko. sabi ko, makakapaghintay naman siguro ang pag-uusap namin ni mam about some lines of my translation.
e ayun na nga, finally nakahanap ako ng masasaksakan! sa last session. so sinagot ko na ang tawag ni mam. aba, ampota, sinigaw-sigawan ako. at tuloy-tuloy siya. at dahil ayoko nang makipag-argue over phone, dahil alam kong mamamatay ang cell ko that minute, sumang-ayon na ako sa gusto niya. tapos pinatayan niya ako ng cellphone. putangina, siya pa galit. hahahaha. super rude!
sobrang nakakalungkot. ano ba?
of course, i know what i am doing. i know what i am fighting for doon sa words ko sa translation ko. hopefully ma-tackle ko siya nang mas detalyado one of these days dito sa blog.
so, anyway, sobrang baba ng energy ko from then on. hindi ko na na-enjoy ang last session which was about paying it forward. nang magkita kita kami ng mga officemate ko, sabi ni mam marivic sa akin, may sakit ka? masama ba pakiramdam mo? mukha siguro akong zombie.
lately, andaming balita ng kamatayan. namatay ang nanay ni blue. kahapon, ibinalita sa akin ni sir mike ang kamatayan ng isa niyang estudyante. brain infection. teenager. actually, malalayong kamatayan naman. pero siguro sa sobrang pagod ko sa mga ginagawa ko sa buhay, i can feel malapit na pangalan ko sa iko cross out ni kamatayan.
nag-aalala ba ako para sa mga anak ko? aba, amazingly, hindi. siguro dahil alam kong andiyan si papa p at maganda naman support system niya: rianne, ging, muma. ok din naman mama ko ngayon. dami niyang pera hahaha!
kaninang umaga ko rin nalaman na natuloy pala ang nbdb sa frankfurt. nag-apply kasi ako doon. na-reject na naman ako. wala naman akong balak mag-apply dahil alam kong around sa bday ni ayin ang frankfurt this year. pero putcha, men, putcha, pinilit ako ng mga taga nbdb. kasi puro lalaki raw ang ipinapadala nila in the past few years, etc. etc. dapat daw babae naman. ok naman daw proposal ko dati, i-rehash ko na lang, submit ko na. so ayun. july, august, wala. walang balita. pero ewan ko ba. umaasa ako. september, asa pa rin hahaha parang sira lang. pero sabi ko, baka walang pupunta. baka di sila matutuloy sa frankfurt.
kanina, jeggeng! may mga pics na ng mga taga nbdb sa frankfurt.
op, op, op. rejection alert. rejection alert!
talo na naman. jusko sa tanda kong ito, tinatamaan pa ako ng rejection na ganyan.
ngayong araw na ito, magsusumite ako ng grant sa nobelang pang-ya na grant ng komisyon sa wikang filipino. 100k din iyan. magbabakasakali ako, malay naman natin ano? hiling ko lang, hindi sana ako ganito ka-devastated kapag nariyan na uli ang rejection alert.
Subscribe to:
Posts (Atom)