Hinggil sa Librong Toto O. ni Maine Lasar

Noong una, sabi ko, ano 'to? Ordinaryo lang ang mga tauhan. Ordinaryo ang panahon at lunan. Ordinaryo ang mga eksena. Ordinaryo ang wika. Ordinaryo din ang pagkakalahad ng kuwento.

Uso pa ba ito? Makaka-compete ba ito sa mga babasahin ngayon na para bang ang tanging layon ay gutay-gutayin ang pandama ng mga tao?

Sa gitna ng nobela, saka ko napagtanto na ang lahat ay teknik pala ng manunulat. Iyon ang kanyang secret at super power. Ang ordinaryo. Mahusay na ipinakita ng manunulat na isang uri din ng pagtitimpi ang pagiging ordinaryo.

Dahil dito, naging kayanig-yanig ang mensahe ng Toto O. pagsalpok nito sa mukha ng tulad kong mambabasang Filipino.

Sample Demand Letter for Publisher that Published Your Work Without Your Permit

Ang orihinal na bersiyon ng letter na ito ay isinulat ni Atty. JP Anthony Cunada. Nirebisa ni Beverly Siy ang letter ayon sa ilan pang ispesipikong pangangailangan kung ang akda ng isang copyright holder ay inilathala nang walang permiso.

Nagbibigay ng permiso sina Atty.Cunada at Bb. Siy na makopya ang letter na ito para gamitin ito sa tama at angkop na pagkakataon.

Kung may tanong, mungkahi o komento, mag-email sa beverlysiy@gmail.com.


Date

NAME
Designation
Name of Company/Institution
Address

Dear __________:

I am ______________, a writer and _________ (day job, if applicable). My literary work entitled ____________________ was published in the book/textbook/magazine/etc ______________________ (title of publication) edited by ________ (name of editor/s) published by _______________(name of publisher).

ADD THIS SENTENCE IF YOUR LITERARY WORK HAS APPEARED PREVIOUSLY IN OTHER PUBLICATIONS: The literary work originally appeared in ______________ (title of publication), published by __________ (publisher) in _____ (year).

Upon my initial investigation, the said book/textbook/magazine/etc has been in publication since _____ (earliest year indicated in the copyright page of the book/textbook/magazine/etc) and is being sold up to the present as a book/textbook/magazine/etc of the students at ________________ (name of school or learning institution) clearly an indication of the very wide scope of the sales and marketing of the book/textbook/magazine/etc.

The publication is a clear case of copyright violation.

The selling price of the book/textbook/magazine/etc is ______ pesos per copy. Since several authors are included in the book/textbook/magazine/etc, I am collecting a reasonable amount of _____________ (state the amount you wish to receive) as one-time payment in exchange for my permit to include my literary work in this particular edition.

FINAL REQUEST is made upon you to pay _______________________ (amount in words, all caps) (amount in figures) within 10 working days from receipt of this letter. Kindly deposit the amount to my _____________ (bank name and branch), _____________ type of bank account, _____________ (account number) under the name ____________ (insert your legal name). Kindly send me a copy of the deposit slip through email. I am also requesting you to send my complimentary copy of the book/textbook/magazine/etc for my personal documentation to this address: ________________.

I strongly advise you to settle this amicably within the time prescribed to avoid legal complications and inconvenience of court litigation not to mention damages and 25% attorney's fees.

I hope that you give this matter your preferential attention.

Respectfully,


YOUR LEGAL NAME
Cellphone number/s, Landline number
Email address


cc: Atty. Louie Andrew Calvario from the Office of the Director General of the Intellectual Property Office of the Philippines Intellectual Property Center, # 28 Upper McKinley Road, McKinley Hill Town Center, Fort Bonifacio, Taguig City 238-6300 loc. 121/122 www.ipophil.gov.ph mail@ipophil.gov.ph or louie.calvario@ipophil.gov.ph

Atty. Aneka Rodriguez, Deputy Executive Director, National Book Development Board, Unit 2401 Prestige Tower, Ortigas Business District, Ortigas, Pasig City,
http://booksphilippines.gov.ph/copyright-assistance/ or copyright@nbdb.gov.ph

ito ang tunay na horror story

so may bumastos kasi sa akin over phone sa nbi marikina riverbanks nung july 8, kasagsagan ng bagyong Butchoy. iyon ang reason kung bakit nag-post ako ng commendation letter tungkol sa mga nagtatrabaho doon na talagang tumulong sa akin that day. anyway, binalikan ko ang clearance ko noong july 14 at na-meet ko yung nambastos sa akin over phone. marami kaming napag-usapan. pero halatang-halata ko na marami sa mga sagot niya sa mga tanong ko ay wala sa hulog. halimbawa:

ako: paki-receive na lang po, sir, ang kopya ng commendation letter para kina blah-blah.

siya: hindi, ok na. nabasa ko na iyan sa FB. hindi ko na kailangan ng kopya.

ako: oo nga po. pero receiving copy lang po ito, sir. kahit nabasa na ninyo, ipinapa-receive ko lang po. ipapadala ko po kasi sa personnel dept ng nbi main.

siya: hindi. ayoko. sa iba na lang.

ako: kanino ko po papipirmahan ito?

siya: maghanap ka diyan. ewan ko.

ako: akala ko po kayo ang head dito?

siya: 'wag na nga. ayaw kong i-receive 'yan. baka puwede mong ipa-receive sa guard ng mall. tutal nasasakop naman nila ang mall.

ako: ha? guard? e, sa inyo po naka-address itong letter, sir. hayan na kayo sa harap ko.

siya: hindi kami puwedeng basta-basta mag-receive niyan.

ako: sir, commendation letter po ito. ano pong ikinatatakot n'yo?

siya: basta, hindi puwede. kailangan kong itanong muna sa head ko sa nbi main. si mam blah-blah-blah.

anyway, natapos ang usapan namin tungkol dito nang sa wakas ay sabihin niyang papirmahan ko na lang daw ang letter sa mismong staff niya na kino-commend ko sa letter. iyon nga ang ginawa ko at umalis na kami sa nbi marikina riverbanks.

that same afternooon, sa hindi malamang dahilan ay ipinasok niya sa usapan namin na taga-bignay lang daw siya. kabilang kalsada lang ito mula sa bahay namin. at marami daw siyang kaibigan na nakatira malapit sa kalsada namin (alam niya ang buong address ko dahil nasa nbi clearance ko ito na ini-release niya sa akin that day). binalewala ko ito. akala ko, parang sinasabi niya lang na, magkapitbahay tayo, friend. something like that.

eto ang eerie. noong isang araw, ang tao na ito ay parang nakita raw ni poy (habang karga niya si dagat) sa mercury drugstore na nasa kanto ng kalsada namin. nakamotor daw pero walang helmet. nakapambahay lang. tinawanan ko lang ito. kako baka namamalikmata si poy. siya kasi ang mas nag-aalala sa aming dalawa. dahil taga-nbi nga itong nakasagutan ko.

e kaninang umaga, around 8:50 am, noong naglalakad kami ni dagat at ng kasambahay sa mismong kalsada namin, as in a few steps away from our house, may nakasalubong kaming lalaking nakaputing damit at maong na pantalon, nasa kabilang side ito ng kalsada. nang malapit na kami sa kanya, at siya sa amin, aba, napansin ko, kamukha ng taga-nbi na nakausap ko noong july 14!

ek, ano 'yan, nagmamanman? nag-aabang? ipapadukot na ba ako? kami? ipapabaril? ipapatumba? lalagyan ng packaging tape, duct tape, masking tape, scotch tape, washi tape? sasabitan ng karatulang nagsasabing: drug pusher, wag tularan, lalo na ng mga buntis! ek. nakakatakot.

napilitan tuloy akong ilabas ito. o, friends, may idea na kayo, sakali mang may mangyari sa akin o sa munti naming pamilya, ha?

#itoangtunaynahorrorstory

Ang Sari-saring Pakinabang ng Bilingual Books (Sanaysay)

ni Beverly W. Siy

Alam mo bang ang mga bilingual na libro para sa bata ay maaaring makapag-produce ng batang mahusay sa wika, sensitive sa sariling kultura at kultura ng iba, may paggalang sa kapwa, open-minded at adventurous?

Pero first things first, ano nga ba ang mga ito?

Ayon sa mga guro at dalubhasa sa University of Texas, “bilingual books are books that have two texts written in two languages. They are also known as dual language books, available across genres and age groups, including classics and picture books in fiction and nonfiction.”

Ang pagtutuunan natin ng pansin ngayon ay ang bilingual books for children. Ang dami kasi nating makukuhang benefit mula sa ganitong uri ng librong pambata. Narito ang top 5.

#5- Dalawang wika ang tampok sa bilingual books, at dahil dito ay nae-expose sa dalawang wika ang bata. Tulay ito para makabasa at makarinig ng iba pang wika ang isang bata. Dito ay maaaring maipakilala ang ilang salita na partikular sa isang wika at kultura at makakatulong din ito sa pagbubuo ng kanilang bokabularyo. Matututo rin ang mga bata ng pagbigkas at paraan ng pagbabaybay ng mga salitang hindi nila madalas na makasalamuha sa sarili nilang wika. Isang magandang halimbawa nito ay ang librong Hagdan/Agdan (Stairs) na isinulat at ipinublish ng award-winning Ilokano writer na si Sherma Benosa noong 2015.

Ang Hagdan/Agdan (Stairs) na in-illustrate ni Bianca D. Fuentes ay ang unang pambatang aklat na inilahad sa komiks na format, ito ay nasa wikang Filipino at may salin sa wikang Ilokano. Makikilala sa akda ang mga salitang Filipino at Ilokano para sa mga bahagi ng bahay.

#4-Dahil ang wika ay bahagi ng kultura, nagiging tulay din ang bilingual books para ma-expose ang bata sa dalawang kultura. Isa sa maaaring talakayin ng guro o magulang gamit ang tauhan, lugar, kaugalian, pagkain, damit at iba pa na tampok sa bilingual books ay ang pagkakaiba at pagkakatulad ng dalawang kultura. Ayon sa blog na languagelizard.com, “they are helping children feel comfortable with cultural diversity.” Maaari din daw itong magamit ng mga guro para linangin sa mga batang estudyante ang kanilang kaalaman at pagpapahalaga sa sari-saring kultura.

Isang magandang halimbawa nito ay ang librong Shelah Goes to a Da-ngah na isinulat sa wikang Ingles ng Baguio-based writer na si Padmapani Perez. Ito ay may salin ni Sheila N. Aniban sa wikang Kalanguya. Si Padmapani ay isa ring anthropologist at indie publisher, inilathala niya ang aklat na ito sa pamamagitan ng kanyang Alam-am Publishing. Tampok sa nasabing libro ang pagsali sa da-ngah ng batang si Shelah na mula sa komunidad ng Kalanguya sa Tawangan, Benguet. Ayon kay Padmapani sa isang interview na isinagawa ng xizuqsnook.com, “The da-ngah belongs to the forms of cooperative labour around the Philippines that we know as bayanihan… When a person needs assistance in completing or quickening a difficult task such as carrying timber for a house from the pine forests, or even setting the foundation for building a new house, then this person can call for a da-ngah.” Kontemporanyong panahon ang setting ng nasabing libro dahil nais ipakita ni Padmapani na isang living practice ang da-ngah at hanggang ngayon ay pinahahalagahan ito ng komunidad.

Makikita rito ang role ng bata sa community work, na bagama’t may pagkakaiba ay mayroon din namang pagkakatulad sa community work na nakikita ng karaniwang bata sa sarili nitong kapaligiran. Makikilala ng batang mambabasa si Shelah, isang batang iba ang wika, nakatira sa ibang lugar, nabibilang sa ibang komunidad at may ibang kultura, pero tulad din siya ng karaniwang bata sa iba pang panig ng mundo sapagkat siya ay “inquisitive, assertive, independent, has a mind of her own,” ayon sa deskripsiyon ni Padmapani.

#3- Sa pamamagitan ng bilingual books ay nagiging open-minded ang bata. Dahil nagkakaroon siya ng pagkakataon na makakilala ng iba pang tao sa ibang bayan at iba pang panig ng mundo na may sariling wika at kultura, bukod sa mga kakilala niyang tao at sa sarili niyang wika at kultura. Nagkakaroon siya ng pagkakataon na masilip ang mga bagay-bagay mula sa iba’t ibang punto de bista ng iba’t ibang tao. At ang mga pagkakataong ito ay naglilinang ng paggalang at acceptance sa mga bagay na iba sa sariling pagkatao at danas ng isang bata.

Makakatulong ito para lumaki ang bata nang walang diskriminasyon sa kapwa. Ang diskriminasyon, ayon sa Amnesty International ay, “treating someone differently simply because of who they are or what they believe… Discrimination doesn’t only mean a lack of equality, it actually perpetuates harm.” At hindi basta-bastang bilingual books ang dapat na ibigay at ipabasa sa mga bata. Ayon sa website na partnersagainsthate.org, dapat masigurong ang bilingual books ay may, “accurate and positive representations of the many cultural groups that make up the community, society and the world in which they live,” upang matulungan ang mga bata na matukoy ang mga stereotype at biases kapag naengkuwentro nila ito sa tunay na mundo.

Isang magandang halimbawa ay ang librong Si Faisal at Si Farida na isinulat ni Rhandee Garlitos at inilathala ng Vibal Publishing. Ito ay nasa wikang Filipino at Ingles. Nagsimula ang lahat sa pagmamasid at pagkilala ng mga Kristiyanong batang sina Adrian at Nerissa sa mga bata na bagong salta sa kanilang eskuwelahan at komunidad. Ito ay walang iba kundi sina Faisal at Farida, mga batang Muslim na nagmula pa sa Tawi-tawi at Cotabato. Ipinakita rito ang proseso ng pagkakalinang ng pagkakaibigan ng mga bata mula sa magkaibang relihiyon. Nakatulong din ang ilustrasyon ni Tinsley Garanchon, dahil bagama’t ibang-iba ang kasuotan nina Faisal at Farida, litaw pa rin ang pagiging karaniwang batang Filipino sa hitsura nila’t mukha. Isang paraan ito ng pagsasabi na mas maigting ang pagkakatulad natin kaysa sa pagkakaiba, kaya dapat na magturingang magkapatid, imbes na magkaaway.

#2. Nakakatulong ang bilingual books para maging mas adventurous ang bata dahil alam nilang napakarami palang lugar at komunidad na dapat mapuntahan, kultura at tao na dapat makilala, at panahon na dapat mabalikan.

Makakatulong dito ang Si Ambongan na isinulat ni Lamberto E. Antonio sa Filipino, isinalin naman ni Dr. Erlinda K. Alburo sa Cebuano at inilathala ng Adarna House. Isang umaga, naglakas-loob na mangisda nang walang kasama ang batang si Ambongan para sorpresahin ang kanyang mga magulang ng mga isdang mahuhuli niya sa dagat. Ngunit iba ang nakita niya pagdating sa laot! Pagkalaki-laking bangka sakay ang mga di niya kilalang tao. Dahil sa tapang at liksi ng isip at katawan ni Ambongan, naipagtanggol ng datung si Lapu-lapu ang bayan ng Mactan laban sa mga mananakop. Bagama’t paglingon sa mga munting bayani ng kasaysayan ang tampok sa nasabing kuwento, makikita na binigyang-diin ang pagiging matapang at adventurous ng bidang bata na nagdulot ng maganda para sa buong komunidad.

#1- Nagiging mas produktibo ang mga manunulat at publisher sa iba’t ibang wika dahil nadadagdagan ng outlet ang kanilang mga akda, at ito ay ang bilingual na mga librong pambata.

Ang ilan sa mga kasapi ng pinakamalaking organisasyon ng mga manunulat sa Ilokano, ang GUMIL, ay naglathala ng isang koleksiyon ng mga kuwentong pambata sa wikang Ilokano. Pinamagatan itong Dagiti Napili a Kapipintasan a Kabukbukodan a Sarita a Para Ubbing Umuna a Libro o The Best Ilokano Short Stories for Children, Volume One. Sina Cles B. Rambaud, Mighty C. Rasing, Anna Liza M. Gaspar, Godfrey Dancel, at Martin T. Rochina ang mga manunulat. Nakahanda nang isalin nina Cles at Ariel S. Tabag, mga editor ng nasabing koleksiyon, ang mga kuwento para sa sinuman na nagnanais na magbasa nito sa wikang Filipino. Samantala, ang akda rito ni Anna Liza na pinamagatang Anna in the Town of Partas Gasto ay inilathala ng Vibal Publishing noong 2015 bilang isang bilingual na librong pambata. Ito ay nasa wikang Ilokano at Ingles.

Ang libro ng manunulat sa wikang Hiligaynon na si Early Sol Gadong na pinamagatang Si Bulan, Si Adlaw kag Si Estrelya o Moon, Sun and Star ay inilathala ng indie publisher na Balay Sugidanon, Inc. noong 2014. Wikang Kinaray-a lamang ang nasa libro, pero sa pamamagitan ng email, ibinabahagi ni Early Sol ang salin sa wikang Filipino para mapabasa at maunawaan ng mga batang Filipino ang muli niyang pagsasalaysay sa matandang kuwento ng paghihiwalay ng buwan, araw, at bituin.

Samantala, ang mga libro nina Sherma E. Benosa at Padmapani Perez ay self-published.

Ang bilingual books at ang posibilidad ng paglalathala ng mga akda sa dalawang wika ay mahuhusay na outlet ng pagkamalikhain ng ating mga manunulat at ilustrador. Naibabahagi ang kanilang talento hindi lang sa lokalidad nila kundi sa buong Pilipinas at maging sa ibang bansa. Nakakatulong pa ito sa pagpaparami at pagpapayaman ng panitikang Filipino. Higit sa lahat, maaaring makapagdulot ng inspirasyon sa batang nabibilang sa dalawa o higit pang cultural background ang mga bilingual na libro para siya naman ang lumikha at mag-ambag ng sarili niyang kuwento


Sanggunian:

Electronic journal

European Scientific Journal February 2015 /SPECIAL/ edition vol.3 ISSN: 1857 – 7881 (Print) e - ISSN 1857- 7431 132 USING BILINGUAL BOOKS TO ENHANCE LITERACY AROUND THE WORLD Peggy Semingson, PhD Kathryn Pole, PhD Department of Curriculum & Instruction, University of Texas at Arlington, USA Jodi Tommerdahl, PhD Department of Curriculum & Instruction, University of Texas at Arlington, USA Center for Mind, Brain and Education, University of Texas at Arlington, USA

Mga website at blog

www.amnesty.org/en/what-we-do/discrimination/

www.bilingualism-matters.ppls.ed.ac.uk

blog.languagelizard.com/2011/05/16/10-ways-to-use-bilingual-books-with-children/

www.partnersagainsthate.org/educators/books.html?referrer=https://www.google.com.ph/?referrer=http://www.partnersagainsthate.org/educators/books.html

www.scottishbooktrust.com/the-benefits-of-bilingualism

www.vibebookstore.wordpress.com/2012/08/20/harmony-on-and-off-the-playground/

www.xizuqsnook.com/?tag=shelah-goes-to-a-da-ngah




/

A Letter of Commendation for NBI Staff in Marikina Satellite Branch

July 11, 2016

MR. MARK VALLIDO
Officer-in-Charge
National Bureau of Investigation Satellite Branch
E-com Building, Marikina Riverbanks, Marikina City

Dear Mr. Vallido:

Re: Commendation – Catherine Nicolas and staff of NBI Marikina Riverbanks Satellite Branch

The purpose of this letter is to formally and publicly commend Catherine Nicolas and the NBI Marikina Riverbanks Satellite Branch staff for the excellent service they have provided to me, who is six months pregnant, throughout my transaction and queries last July 8, 2016. In my opinion, the level of assistance that they have extended to me was truly reflective of good public service.

I arrived in your office at around 12:15, I was scheduled in the morning that day, but due to the stormy weather (Typhoon Butchoy), I had to wait until the flood in Anonas Street, Quezon City subsided. Upon my arrival, I was immediately assisted by one of your staff. She informed everyone who came before me that I was being given priority status because of my pregnancy. The encoding staff, after confirming my payment and taking my photo and fingerprints, told me that I needed to come back on July 18 because, “may hit po kayo.”

I was very alarmed. My name is not common and I have never experienced it in my walk-in NBI applications before. I told the encoder I needed the clearance that day, I also asked if there was a possibility I could be informed of the reason behind the “hit”. The encoder replied, “hindi po namin alam. NBI Main na po ‘yan.” I asked for the contact number of the NBI Main and the person whom I could talk to. There was no reply. I asked if there was someone else in that satellite branch whom I could talk to, a supervisor or a manager. One of the female staff directed me to Ms. Catherine Nicolas, a cashier.

At the inner office, Ms. Nicolas told me that the OIC, Mr. Vallido, is on his way to the NBI Main, so they could not assist us. She also told me that I had to go to NBI Main if I wanted my clearance or the information I needed on that day. Since I am pregnant and going to NBI Main in a stormy weather will be very, very difficult, I asked again for the contact number of the NBI Main and the name of the person I could talk to. The male staff inside the inner office dropped a name, a certain Mam Meann. I asked if they could call Mam Meann since there was a landline in front of us. Ms. Nicolas made the initiative to call her up and immediately handed me the phone receiver so I could make my queries.

Miss Mary Ann “Meann” Mangaloso, programmer of the ICT NBI Main, explained to me the process very well. She told me the possible reason behind the “hit” on my name. I was very enlightened. Information empowers everyone. She also told me, I could possibly get my clearance that afternoon. Unfortunately, bad elements such as poor internet connection and suspension of work (half day) due to typhoon Butchoy interceded. I explained this to the entity where I was supposed to submit my NBI clearance and I was told that I could submit it as soon as it is available.

I was impressed by the assistance provided by Ms. Nicolas and other members of your staff that I believe I needed to go on record with my praise. These public servants truly deserve it. I was able to receive information without going to the NBI Main on a stormy weather. In an era where exceptional one-to-one service excellence has virtually disappeared from our government, the work that Ms. Nicolas and your staff did should be held up as an example for others to try to emulate.

In closing, I believe that Ms. Nicolas and your staff truly deserve to be congratulated and rewarded for providing excellent public service well beyond the expectations of an ordinary Filipino citizen like me.

I have posted this letter on my Facebook wall and on my eight-year old blog (babe-ang.blogspot.com). I will also send a copy of this letter addressed to the personnel department of the NBI Main through email, fax and courier.

Congratulations and more power.

Very sincerely,


BEVERLY WICO SIY
Writer, Translator and Copyright Advocate
0919-3175708
beverlysiy@gmail.com

Children's Party

Kagagaling lang namin sa isang children's party. Doon ay kumuha ako ng isang maliit na cup ng chocolate candies para maiuwi sa amin.

Pagtawid namin ni Poy mula sa venue, nakita namin ang Pan de Manila, nagyaya siyang bumili ng tinapay para maiuwi rin sa aming bahay. Dahil may nakaparadang sasakyan sa tapat nito, lumakad pa kami nang pa-letter C para makarating sa tapat ng pinto ng Pan de Manila. Doon namin nakasalubong ang isang babaeng may kipkip na maliit na supot ng Pan de Manila. May hawak din siyang school bag na napakarumi at sira-sira. Sa kanang binti niya, nakakapit ang isang bata, mga 5 years old, at sa kabilang binti naman ay isa pang bata, mas maliit, mga 2 years old. Kaydungis ng mga bata, malayong-malayo sa mga batang kasama namin sa children's party kanina, nakabihis ang mga ito in their sunday dresses, shirts and pants, mukhang alagang-alaga at araw-araw na nilulunod sa Johnson's baby cologne.

Nilapitan agad ako ng batang 5 years old. Isinahod ang palad sa akin. Umiwas si Poy, naglakad nang pa-letter C para makarating sa pinto. Sumunod naman ako. Hindi ako nagbibigay sa namamalimos. Ever. Ang katwiran ko'y lalong magpapakalat-kalat sa daan ang mga ganyan. Kasi may nahihita sila sa pamamalimos.

Pero naalala ko 'yong mga chocolate candy. Wala namang kakain niyon, ako lang at si poy. Ang anak naming si Dagat ay nasa Sta. Mesa. Ang teenager kong anak na si EJ ay nasa training. Busog naman ako dahil sa lakas ng paglafang ko sa party. Si Poy ay mas type ang mga jelly candy na nasa candy buffet din kanina. Pagpasok namin sa Pan de Manila, lumingon ako. Nandoon pa ang bata sa labas, nakatingin pa sa akin, habang naglalakad na palayo ang kasama niyang babae at isa pang bata. Pinakuha ko kay Poy ang cup ng chocolate candies, nang hawak ko na ito ay lumabas ako ng panaderya para iabot ito sa bata.

Mabilis na sinapo ng bata ang cup at ibinaba ito sa kanyang dibdib para makita kung ano ang laman ng cup. Naglalakad na pabalik ang babae at isa pang bata, papalapit sa batang naiwan sa tapat ko. Hindi ko alam kung bakit pero siguro ay sa sobrang tuwa ng bata sa natanggap, natabig niya ang cup at mula doon ay nalaglag ang dalawa sa chocolate candies. Gumulong ang mga ito. Ang isa ay gumulong sa harapan ng nakaparadang sasakyan, sa may bumper. Ang isa naman ay gumulong sa pagitan ng gulong sa harapan at gulong sa likuran. Maliksing tumakbo ang bata papunta sa harapan ng nakaparadang sasakyan. Nagulat ako. Napatunganga. Kasi kung ako 'yon, hahayaan ko na lang 'yon. Sa sobrang dami ba naman ng nakita kong chocolate candy at iba pang uri ng candy sa party na pinanggalingan namin.

Isa pa, biglang umandar ang sasakyan! Mabubundol ang bata! Hindi alam ng driver na may batang tumatakbo, nang nakayuko, papunta sa kanyang bumper.

Buti na lang, maagap ang babaeng may kasamang isa pang maliit na bata. Mabilis siyang dumikit sa pinto ng passenger side at saka siya tumakbo palapit sa bumper. Dagling huminto ang sasakyan. At hindi nabundol ang bata. Tumayo nang tuwid ang bata, hawak niya ang na-rescue na chocolate candy. Sa chocolate candy lang siya nakatitig.

Dinala ng babae ang bata sa gilid para makaabante na ang sasakyan. Pinanood namin ang pag-usad nito. pero napansin kong yumuko ang bata. Iyon pala, nakahimpil sa tabi ng gulong sa likuran ang isang chocolate candy. Magugulungan ito, mapipisak.

Napahakbang siya, pero pinigil siya ng babae.

Di nagtagal, umabante na ang sasakyan at tuluyan ngang nagulungan ang chocolate candy. Lumigwak ang tsokolate sa makintab nitong balat.

Nasaksihan naming lahat ang pagkakapisak. Ako at si Poy, mula sa loob ng panaderya. Ang babae, ang bata, at ang mas maliit na bata, mula sa labas.

Pagtakbo ng sasakyan, mabilis na yumuko ang bata.

Marahan niyang tinuklap ang buong chocolate candy mula sa pagkakapisak nito sa semento.

Nang maiahon ito sa impiyerno, masigla siyang tumayo, kuyumos niya ang cup, para siguro hindi na malaglag ang mga chocolate candy mula rito. Masigla siyang nilapitan ng mas maliit na bata, nagpumilit itong buksan ang kanyang kamao.

Pagdaan ng ilang sandali, naglakad na ang tatlo pasalungat sa direksiyon ng mga sasakyan. Akay ng babae ang dalawang bata sa kaliwa niya't kanan. Ano ang huli kong natanaw?

May nabubuhay na kandirit sa mga hakbang na bulilit.

Copyright at ang Filipino Author (Sanaysay)

ni Beverly W. Siy

Isang araw ng summer 2016, isang kaibigan ang humingi ng permiso ko para ilathala ang teksto ng aking children’s book na Marne Marino, para sa isinusulat at ine-edit niyang textbook. Sa pag-uusap namin ay nalaman kong napakaliit ng bayad sa kanya bilang writer at editor ng textbook, siya rin ang pinagbabayad para sa publishing rights ng mga akdang mapipili niya para sa textbook. Napagkuwentuhan din namin ang ilang maling practices pagdating sa copyright at publishing.

Dahil dito, nag-post ako sa Facebook ng ilang impormasyon tungkol sa dalawang nabanggit na paksa. Pagkaraan lamang ng ilang minuto, dumagsa sa inbox ko ang napakaraming tanong tungkol sa copyright at publishing. Mayroon ding nagsangguni ng mga problema at isyung kinakaharap nila. Karamihan sa mga kumontak sa akin ay bata pa at baguhan. Karamihan sa kanila ay nagtatanong tungkol sa mga dapat gawin kapag may interesado sa kanilang akda.

Sa pamamagitan ng multi-media company ng aking asawa, ang Balangay Productions, pinangunahan ko ang pag-oorganisa ng Seminar on Philippine Copyright and Textbooks. Nakipag-partner kami sa National Book Development Board (NBDB), Intellectual Property Office of the Philippines (IPOPHL), Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Freelance Writers Guild of the Philippines (FWGP) at C and E Publishing, Inc. at idinaos ang seminar noong 7 May 2016 sa C and E Information Resource Center, Quezon City. May mga lecture tungkol sa copyright basics, textbook production sa Pilipinas at book piracy, pero idinisenyo ko ang seminar para idiin na labag sa batas ang laganap na practice sa industriya: ang paglalathala ng mga akda nang hindi nagpapaalam sa mga sumulat o lumikha ng akda. Isa pang binigyan ko ng highlight dito ay ang pagbabayad sa may-akda kung ito ay humingi ng kabayaran kapalit ng pagbibigay ng permiso sa paglalathala ng kanyang akda. Karapatan nila at naaayon sa batas ang paghingi nila ng kabayaran. Bukod dito, bilang isang copyright advocate at copyright coordinator, napakarami kong nakilalang manunulat na sikat at well-anthologized ang mga akda, pero lagi pa ring kapos pagdating sa pera dahil wala silang natatanggap na anuman para sa pagkaka-anthologize ng kanilang mga akda, samantalang ibinebenta ang mga aklat na kinapapalooban ng kanilang mga akda. Napakarami ko ring nakilalang pamilya ng mga yumaong manunulat ang naghihirap sa kasalukuyan, dahil lamang hindi nila alam na sila ay may karapatang kumita mula sa copyright ng yumao nilang mahal sa buhay, at hindi rin sila hinahanap at binabayaran ng mga naglalathala ng akda ng pumanaw nang manunulat. Sa Pilipinas, ang copyright ay may bisa hangga’t buhay ang awtor o manunulat ng isang akda at may 50 taon pa ang bisa nito pagkatapos ng kanyang pagpanaw. Ibig sabihin, ang copyright ay naipapamana!

Dito ko napagtanto kung gaano talaga kahalaga ang idinadaos na mga event at ipinapatupad na mga programa ng iba’t ibang ahensiya ng gobyerno tungkol sa copyright at publishing industry. Ibang animal ang copyright, napakahirap nitong ipaliwanag dahil ang pinoprotektahan ng batas na ito ay intangible o hindi nahahawakan, ito ay ang mga intellectual property, partikular na ang iba’t ibang anyo ng sining tulad ng panitikan.
Kaya naman, nakakatuwa ang iba’t ibang approach ng gobyerno sa pagpapakilala ng copyright sa mga manunulat o awtor at iba pang copyright owners. Nariyan ang Learn, be Empowered, Adopt and Profit (LEAP) seminars ng IPOPHL. Dinaluhan ko ang session na pinamagatang On Copyright and Copyright in the Digital Age na ginanap noong 27 Abril 2016 sa Multi-purpose Room ng IPOPHL, Taguig City, dito ay ipinaliwanag ng copyright experts na ang pag-a-upload ng mga copyrighted material sa internet ay isang uri ng communication to the public at ito ay isa sa mga karapatan ng awtor. Kung gagawin ito nang walang pahintulot mula sa awtor, posibleng natatapakan niya ang karapatan ng awtor at ito ay labag sa batas.

Isa pang halimbawa ng proyektong hitik sa kaalaman para sa mga manunulat o awtor at iba pang copyright holders ay ang 7th Philippine International Literary Festival na ginanap noong Abril 28-29, 2016 sa QCX Museum sa Quezon City. Dumalo ako sa session para sa Rights, Copyright and Publishing Contracts na pinangunahan nina Atty. Andrea Pasion-Flores at Atty. Nicolas Pichay. Napaka-author-friendly ng naging talakayan dahil makikita ang malalim na malasakit ng dalawang abogado sa mga manunulat dahil sila mismo ay manunulat din ng malikhaing akda. Fictionist si Pasion-Flores at makata/mandudula naman si Pichay. Sa naging talakayan naman ni Atty. Pasion Flores (na isa ring literary agent) at ng international speakers na sina Claudia Kaiser at Stacy Whitman tungkol sa pagpasok sa international market at rights trading, lumitaw kung gaano kahalaga ang pagkakaroon ng kaalaman ng mga manunulat sa copyright at sa tamang pakikipagnegosasyon sa mga publisher at literary agent. Malaki ang tsansa ng isang akdang Filipino na maibenta sa iba’t ibang bansa, lalo na’t aktibo ngayon ang Pilipinas sa pagsali sa mga international book events tulad ng Frankfurt Book Fair (FBF) sa Germany. Taong 2015 mula nang magkaroon ng exhibition booth ang NBDB sa FBF. Ang FBF ang pinakamalaking trading centre sa buong daigdig para sa rights at licenses sa publishing industry. Mayroon din itong Literary Agents & Scouts Centre na siyang itinalagang working area para sa higit sa 600 literary agent mula sa mahigit 30 bansa. Mula sa session nina Pasion-Flores, Kaiser at Whitman, nalaman kong mas maganda kung limitado ang ibinibigay na rights ng isang manunulat sa sinumang interesado sa kanyang akda sa local publishing industry para ang kanyang akda ay mas madaling mai-market at manatiling bukas sa mga oportunidad mula sa ibang bansa.
Speaking of international exposure, dahil din sa ASEAN integration, nagbubukas para sa mga akdang Filipino ang tarangkahan ng mga publisher mula sa mga kapit-bansa natin. Ang ASEAN ay binubuo ng sampung bansa at ang kabuuang populasyon nito ay 600 milyon. Puwedeng-puwedeng tingnan ito bilang market ng mga copyrighted material mula sa ating bansa. Ang kailangan lamang ay mahuhusay na translator para sa sari-saring wika sa ASEAN. At magiging madali ang pagma-market sa mga akdang Filipino kung maayos ang mga copyright agreement nito at malinaw ang availability ng translation rights.

Importante ring maging mulat ang general public sa copyright at iba pang intellectual property rights. Kapag malalim ang pag-unawa ng masa rito, sa kanila mismo magsisimula ang kultura ng paggalang sa may-akda at sa likha ng mga ito. Isa sa maaari nitong maging epekto ay pagbaba ng plagiarism at mga insidente ng pamimirata ng aklat at mga pelikula. Kaya’t taon-taon ay palaki nang palaki ang pagdiriwang ng World Book and Copyright Day tuwing Abril 23 sa Pilipinas. Ngayong 2016 ay ginanap ito sa Ayala Triangle, isang park sa gitna ng business-district ng Makati City. Bukod sa ang Abril 23 ay kaarawan ng mga dakilang manunulat na sina William Shakespeare at Miguel de Cervantes, ginanap ito nang Buwan ng Abril bilang paggunita sa buwan ng kapanganakan ng makata at bayani ng Pilipinas na si Francisco Balagtas.

Sanib-puwersa ang gobyerno sa pangunguna ng NBDB, IPOPHL, Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), National Library of the Philippines (NLP) at National Commission for Culture and the Arts (NCCA), at ang pribadong sektor sa pangunguna ng Instituto Cervantes, Embassy of Spain, Ayala Land, at WTA Architecture & Design Studio. Namigay ng libreng materyales tungkol sa copyright at intellectual property rights ang IPOPHL at ang NBDB naman ay nagpasimuno ng libreng t-shirt printing ng quote at pangalan ng mga awtor mula sa nagwaging mga aklat sa 34th National Book Award. Kahit sinong may suot ng inimprentang t-shirt ay maaaring mag-promote ng mahuhusay na akdang Filipino. Naghandog din ito ng henna tattoo sessions na nagtatampok ng mga imahen na may kinalaman sa panitikan at pagmamahal sa aklat. Nagkaroon din ng book market kung saan ang lahat ng bumili ng aklat ay binibigyan din ng rosas, mga pagtatanghal tulad ng balagtasan, puppet show at storytelling activities. Ang layunin ng buong event ay mapatatag ang pagmamahal ng kabataan sa pagbabasa at itaguyod ang respeto sa mga karapatan ng mga may-akda sa kanilang mga likha.

Malayo pa ang lalakbayin natin para tuluyang maipaabot sa nakakarami ang mga benepisyo ng sa pagrespeto sa copyright, pero tama ang direksiyon natin. Nag-uumpisa talaga ang lahat sa awareness campaign. May Copyright component ang Publishing Course na inilunsad ng NBDB at Book Development Association of the Philippines (BDAP) nitong June 2016. Sa kasalukuyan ay itinatayo na ng IPOPHL at pinupunan ng personnel ang Bureau of Copyright and Related Rights. Sa personal level, dumarami pa ang mga manunulat (ang iba sa kanila ay mga bata pa at baguhan) na nagpapadala ng mensahe sa akin sa email at Facebook sa tuwing magpo-post ako ng mga bite-size na impormasyon tungkol sa copyright at publishing. Isang kaibigang makata ang nagpatulong na magpa-compute ng royalties na dapat singilin sa isang kumpanya na naglathala ng kanyang tula nang walang pahintulot at bayad. Kayrami din ang nagkuwento tungkol sa sariling karanasan sa copyright at publishing. Kapag hindi ko masagot o masolusyunan ang kanilang mga concern, agad ko silang inire-refer kay Atty. Louie Andrew Calvario ng IPOPHL sa email address na mail@ipophil.gov.ph at kay Director Wilfred Castillo ng NBDB sa email address na helpdesk@nbdb.gov.ph.



Sanggunian:
http://lifestyle.inquirer.net/226645/books-roses-at-the-park-celebrate-dia-del-libro-in-ayala-triangle#ixzz4DWMxFmaQ
nbdb.gov.ph/index.php?option=com_content&task=view&id=1024&Itemid=28
http://nbdb.gov.ph/images/Downloads/aec.pdf

collectibles ahahay

update lang itey, parang paalala sa sarili na may susuwelduhin pa ako sa mga susunod na araw/linggo/buwan. nakakangarag kasi, bayaran na naman ng bahay :(

2,500-kwf- mukhang nabayaran na ito, pero 1660 lang ang pumasok na pera- for verification pa- nabayaran na ito, yun ngang 1660 na pumasok na pera. kaya pala malaki ang kaltas, bukod sa tax ay may kaltas din ang bpi na siyang dinaanan ng pera. sad. updated as of oct. 6, 2016

30,000- vibal
33,000+- dswd, para sa buong workshop
4,000= unilab foundation, para sa editing at proofreading ng nutri-guidebook at nutri-cookbook
1,000+-cfa -para sa storyline
7,500-isa pang sangay ng gobyerno, para sa editing at proofreading ng isang manuscript
8,000-dswd, office of the director, para sa creative thinking process workshop, ang winner nito, naging 16k ang total na ibinayad sa akin. pero siyempre minus tax tax. updated as of coct. 6, 2016.
5,000-kwf para sa translation ng isang maikling kuwento, isa pang winner ito. ginawang 6k ito. pero hindi pa bayad. mabuti ngang hindi muna bayaran hangga't walang go signal ng family ni estrella alfon, ang writer ng kuwentong isinalin ko. updated as of oct. 6, 2016
2,000- nbdb para sa dalawang article sa bookwatch-updated, naging P2500 ito, yey, bayad na, ambilis right after na mailabas ang digital copy ng magazine.
5,000-para sa talk sa csb-updated
1,800- c and e, sa paglalathala ng sanaysay kong Ang Piso sa kanilang textbook, updated

Isang maikling panayam tungkol sa apat na libro ni Bebang Siy

Ang mga tanong dito ay inihanda ni Bb. Rhea Gulin ng UP DFPP at Manila Bulletin


1. Ano po ang pangunahing layunin nyo sa pagsusulat ng It's a Mens World?

Wala sa isip kong magiging libro ang It's A Mens World (IAMW). Narito ang link na maaaring makatulong sa iyo:

http://www.panitikan.com.ph/content/kung-paano-akong-nagkaroon-ng-mens-ni-bebang-siy


Kaya noong isinusulat ko ang bawat piyesa, iba-iba ang layunin ko. Halimbawa, iyong IAMW na unang sanaysay, naisip kong magsulat tungkol sa pagdadalaga ng isang karaniwang Pinay sa wikang Filipino kasi walang nagsusulat tungkol dito. Iyong pagsusulat ko ng mga sanaysay tungkol sa tatay ko ay dahil naisip kong walang nagsusulat tungkol sa karaniwang tatay sa wikang Filipino. Ayun, parang ang nangyari, tagapuno ako ng mga puwang.


2. Ganito pa rin po ba ang naging layunin nyo sa pagsusulat ng It's Raining Mens?

Aaa.... sa IRM, ganon din ang proseso e, hindi ko siya isinulat bilang isang buong libro. Paisa-isa rin. Kaya iba-iba rin ang layunin ng bawat akda. Actually, kaya natagalan bago nailabas ang sequel ay dahil hirap na hirap akong ikalma ang sarili ko, hahaha, natatakot ako sa mga sasabihin ng tao sa koleksiyon na ito. Hirap din akong pagsunud-sunurin ang mga akda kasi medyo nakakalito ang chronology niya (pansin mo ba?) pero naisip kong tama lang iyon, kasi kahit ako, nalito na rin ako nang panahong iyon, hahaha, palipat-lipat ang huwisyo ko, minsan, nasa utak, minsan, nasa puso. Ganon. Kaya nagtagal talaga ako doon sa paraan ng pagkakasunod-sunod, ilang beses na napalitan iyon.

Re: layunin, halimbawa, iyong Birhen, ang objective ko ay makapagsulat ng akda sa punto de bista ng GRO. Hindi puta, ha? Marami tayong akdang ganyan sa wikang Filipino, hitik ang panitikan natin sa mga Magdalena.

Eto, sa Birhen, ang character ay GRO. Guest relations officer, nagtatrabaho sa gabi, sa mga night club, sa mga KTV, pero hindi naman maika-categorize talaga na puta. Alam mo ba, noong ipinresent ko ito kay Sir Jun Cruz Reyes bilang fiction (sa isang klase namin), di niya nagustuhan, kasi ang tingin niya agad sa GRO, puta. So napaka-unlikely daw na may ganitong uri ng puta, in short, unrealistic. Medyo nalungkot ako siyempre, kasi parang medyo makaluma ang pananaw ng ilang manunulat (lalo na ng mga lalaki) sa mga ganitong trabahador sa gabi.

Ito iyong mga gusto kong mabigyan din ng boses, ang mga GRO. Kasi marami akong naging kaibigan na iyan ang trabaho noon, at oo, hindi sila puta all the time. Well, wala rin namang masama kung puta sila, pero ang gusto kong linawin dito, ibang specie ito ng mga trabahador sa gabi, kaya huwag naman sana silang lahatin.

Hanapin mo iyong line na "Naihahanay pa ngang puta kung minsan." Iyan ang pinakapuso ng kuwentong iyan. Medyo nga nalulungkot ako na hindi napapansin ang linya na iyan, hahaha. Pero ok lang, idinisenyo ko talaga siya para manatiling nakatago, para hindi mapansin nang bonggang-bongga. Para ang tumatak sa isip ng tao ay iyong erotic parts, ahahaha, naniniwala kasi ako na kailangan munang maaliw ng mga mambabasa bago siya ma-injection-an ng mga ideya.

Isa pa palang paborito kong kuwento sa IRM ay iyong nagpapalit-palit ng punto de bista. Ano na nga ang title niyon? Nakalimutan ko, ahaha, sori, sori. Anyway, ang layunin namin (dalawa kaming sumulat, ako at si Russell Mendoza) ay makapag-experiment sa wika, punto de bista at sa plot. Wala nang iba, hahaha. Kakaiba ang proseso niyan. Si Russell ay bespren ko na nasa Canada that time (andun pa rin siya ngayon). Tapos, lagi kaming nagcha-chat. Nakilala ko siya sa UST National Writers Workshop noong, I think, 2005. Fictionist siya sa Ingles. After that, nagkaroon kami ng mga proyektong may kinalaman sa charity, development work. Siya, nasa Canada, ako, narito. Tapos one time, I think 2007 or 2008, wala lang, napagtrip-an lang namin na gumawa ng kuwento na may set na instances at lunan: may isang babae at lalaki na magkikita sa sinehan, tapos sa Jollibee (adik sa Jollibee si Russ) tapos sa kama. Pero dapat hindi ito love story at dapat hindi sila mag-uusap. Tapos, sabi ko, sa Filipino ako susulat, siya rin daw, sa Ingles. Then, isinulat namin iyong separately, I mean, isinulat niya ang piyesa niya, tapos ako rin, mag-isa. Then nagpalitan kami. Then, natuwa naman kami, kasi ibang-iba ang treatment. Tapos, ako na lang ang nag-merge ng dalawang kuwento para maging isang kuwento siya.

Alam mo bang na-publish na iyan, sa isang literary folio ng UST, i think 2008. Ang saya namin, para kaming nagsilang ng anak hahaha! Then, isinali ko siya sa Palanca (with his permit of course). Talo, hahaha! Sa Ingles na category ko isinali. E, hindi ko rin alam kung saang wika ko isasali iyan, haha! Anyway, ayan na siya. Feeling ko dapat maisama siya sa IRM kasi sa part na isinulat ko, autobiographical, e. Though, meron din akong mga nirebisa pero very minimal naman.

Ayun.

3. Paano at bakit nyo po napagpasyahan na isusulat nyo ang inyong personal na mga danas sa anyong creative nonfiction?

Aam... well, halos lahat ng akda ko (sa iba't ibang genre: tula, maikling kuwento, at iba pa) ay kinapapalooban talaga ng personal kong mga danas. Nahihirapan ako kapag hindi ako humuhugot sa karanasan ko o sa mga bagay na alam ko. Kaya palagay ko ay patungo na rin ako sa CNF. I mean, hindi na mahirap sa akin i-explore naman ang CNF para sa mga danas ko.

Naisip nyo po bang gamitin na lang silang inspirasyon para sa ibang genre tulad ng maikling kwento, nobela, etc?

Ay, sori, nasagot ko na pala ang tanong na ito, hahaha!


4. Nagkaroon po ba kayo ng mgasuliranin sa pagsusulat at paglalathala ng It's a Mens World at It's Raining Mens?


Yes. Sa IAMW, sa cover, kasi ang layout at cover design, si Poy, husband ko. Tapos, nag-submit siya ng mga tatlong studies para dito, inaprubahan iyong isa (iyong cover ngayon). Ito rin ang paborito ko sa lahat ng ginawa niyang studies. kasi parang naalala ko talaga ang sarili ko sa batang nasa cover. Anyway, inimprove ni Poy ang napiling design, after a few months, ipinadala uli niya sa Anvil. Na-reject. Humihingi sila uli ng studies. Naku, nakakainis. So ang ginawa ni Poy, inemail sa kanila pabalik ang mga email tungkol sa mga naunang studies, ipinaalala pa sa kanila na nakapili na sila and all! Hay, medyo nakakabahala iyon that time kasi start from zero si Poy kung sakaling sinunod niya ang sinabi ng Anvil na " reject ito, magbigay ka ng bagong studies." Ayun.

Isa pa, wala akong kontrata kahit tapos na akong magsumite ng manuscript at kahit nasa gitna na ng production ang IAMW. Nakakaloka! I trusted them of course, it was sort of a first time for me. My first book (nobelang Mingaw), sobrang dali ng pagkaka-publish, hahaha. Pero ibang publisher ito, hindi kasinlaki ng Anvil. So akala ko, lahat ng nararanasan ko sa Anvil ay iyon ang tama kasi hello, napaka-prestigious ng Anvil bilang publisher, di ba? Nine time publisher of the year awardee pa nga. Anyway, it turned out, norma pala iyon, na nade-delay ang kontrata or kailangan pa minsan na hingin sa kanila ang kontrata. Sad, 'no? I know. Sana nga mabago ang mga ganitong kalakaran.

Re: content ng book, hindi naman ako nagkaproblema. Confident ako, ang isinusulat ko ay katotohanan. For example, iyong sa pinsan ko na nang-harass sa akin, then kalaunan, namatay bilang isang hitman, hindi ko naisip na madedemanda ako whatever. Feeling ko, kapag idinemanda ako ng sarili kong mga pinsan, magkakahalukayan ng baho ng kapatid nila, hahaha. Well, iyong tungkol sa utang ng nanay ko sa Uncle Boy ko, doon ako nalintikan kasi ang kuwento ng mama ko, inaway-away daw ang Uncle Boy ko ng sarili nitong pamilya dahil natuklasan nga nila na may utang ang mama ko kay Uncle Boy. Parang palihim pala ang pagpapautang ni Uncle Boy kay Mami! So, ayun. Nabunyag tuloy. Pero sabi rin naman ng Mami ko, matagal na niyang nahulugan iyon kay Uncle Boy tuwing dumadalaw ito sa bahay namin sa Las Pinas. Padalawa-dalawang libo raw, for so many years. At sabi rin ng mami ko, mabuti nga at may utang ako sa kanya, kasi kung wala, wala raw kapera-pera lagi ang Uncle Boy ko. Hindi kasi binibigyan ng mga anak at ng asawa. Pumanaw na nga pala si Uncle Boy, nagkaroon ito ng kanser sa bituka. Mama ko ang nag-alaga sa kanya, nanirahan pa sa Laguna iyang si Mami kasi nag-stay doon ang Uncle ko (sa bahay ni Kuya Toto sa Laguna). Ang hinala ni Mami, kakatipid daw sa sarili, nagka-ulcer si Uncle. Tapos, dahil me isawan sila sa may bangketa ng Lawton (as in sa may tapat ng Met, malapit sa post office) at nanghihinayang ito sa mga natitirang isaw-isaw, iyon na lang ang inuulam nito sa araw-araw. Nakakalungkot, 'no?


Sa IRM, naikuwento ko na sa iyo, pinakanahirapan ako (actually, kami ni Poy) sa pagkakasunod-sunod. Sinubukan din naming i-categorize by men, hahaha! At sinubukan din naming i-categorize by feelings (as in ano ang happy, ano ang sad, mga ganyan, haha!). Buti na lang din at nag-click naman itong ganitong arrangement (iyong arrangement na lumabas sa book).

Meron din akong problema sa copyright ng IRM. I-copy-paste ko na lang ang isinulat ko para sa isang papel ko sa school, ha?

Ang pang-apat, panlima at pang-anim kong libro ay inilathala sa loob ng iisang taon, taong 2014. Ang It’s Raining Mens ay isang autobiographical collage, walang iisang genre sa loob ng libro at ito ang sequel ng It’s A Mens World. Sa Anvil pa rin ako nagpalathala dahil nagbitaw ako ng pangako kay Mam Karina na sa kanya ko isusumite ang sequel ng It’s A Mens World kung ito man ay magkakaroon ng sequel. Siyempre pa, hindi ko naisip na puwede ko rin namang hindi tuparin ang pangako ko, lalo na kung may hindi ako nagustuhan sa naunang kontrata na aking pinirmahan noon. Ang nasa isip ko lang ay tuparin ang pangakong binitawan. Pero bago ako magsumite ng manuskrito at pumirma ng kontrata, nanaliksik ako hinggil sa copyright policy ng Anvil. Nalaman kong ibinibigay nito ang full copyright sa ibang manunulat na Filipino. Sa copyright page ng ilang libro, ang katabi ng copyright symbol ay tanging pangalan ng awtor. Wala ang pangalan ng publisher sa tabi nito. Ganyan ang copyright page ng libro ng Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan na si Virgilio S. Almario at ng librong Walong Diwata ng Pagkahulog ng manunulat na si Edgar Samar. Naglakas-loob ako na humingi ng one-on-one na meeting kay Mam Karina hinggil dito. Isang umaga ay nagkita kami sa isang coffee shop sa Katipunan Avenue, Quezon City. Doon ay kinausap ko siya para mahingi na ang copyright ng It’s Raining Mens ay sa akin lamang. Sinabi ko sa kanya ang mga nabanggit kong libro ng ibang awtor. Sumang-ayon sa akin si Mam Karina at ilalagay din daw niya ang napagkasunduan namin sa kontrata ko para sa It’s Raining Mens. Di nagtagal ay isinumite ko na ang manuskrito sa editor ng Anvil at nagsimula na ang pre-production stage nito. Takang-taka ako dahil wala namang dumating na kontrata para dito. Kinailangan ko pang i-follow up sa assistant ni Mam Karina ang kontrata. Dumating ito at anong gulat ko nang makita na hindi naman nakasaad doon ang pinag-usapan namin sa coffee shop sa Katipunan. Agad kong kinontak si Mam Karina at ang sagot niya sa akin, nagkaroon ng pagbabago sa administrasyon ng Anvil at isa sa mga ipinabago nito ay ang patakaran ng pagbibigay ng buong copyright sa mga awtor. Hindi na raw puwede sa Anvil ang solo ownership ng copyright. Sa madaling salita, hindi masusunod ang napagkasunduan namin sa coffee shop. Bagama’t napakasama ng loob ko ay pumirma na rin ako sa kontrata. Kaya naman, makikita sa copyright page ng It’s Raining Mens, sa tabi ng copyright symbol ay ang pangalan ko at ng Anvil. Kalaunan ay malalaman ko na hindi totoo ang pagbabagong ipinapatupad ng administrasyon. Dumating at inilunsad ang iba pang aklat ng Anvil na kinatha ng ibang manunulat, at makikita sa copyright page nito na ang tanging nasa tabi ng copyright symbol ay ang pangalan ng manunulat. Ano ang ibig sabihin nito? Namimili lamang sila ng manunulat na pagbibigyan ng solo ownership ng copyright? May diskriminasyon? Iba-iba ang polisiya para sa iba’t ibang manunulat?

Mula nang mangyari sa akin ito, nawalan na ako ng gana na i-market ang mga aklat ko sa Anvil. Hay.


5. Anu-ano po ang mga ito at paano nyo sila hinarap/sinolusyunan?

Ayan, nasagot ko na pala ito. Ano ba 'yan, lagi yata akong advance? Sori-sori.

6. May mga nagsasabi po na mapanlinlang ang mga alaala, paano nyo po ito hinaharap bilang manunulat ng CNF?

Ay, totoo iyan. Maraming version, minsan, ang naaalala mo. Pero bilang manunulat, para ka ring kapitan ng barko. Kailangan mong pumili ng iisang direksiyon, hindi puwedeng marami at maliligaw ang buong barko.

Pero alam mo, natural lang sa tao iyong nililinlang ka ng sarili mong alaala, kasi ang tendency talaga natin, iligtas ang ating mga sarili kaya iyong magaganda at makakatulong lamang na mga alaala ang pinipili nating i-play nang paulit-ulit sa utak natin.

Kung kabaliktaran ang nangyayari sa atin, baka napakarami na ng suicide. As in, kalahati lang ng populasyon ng mundo ang nakaka-survive, ano? Ang harsh kaya ng buhay. Iyon ngang simpleng traffic na binabaka natin araw-araw, di ba, nakaka-depress na? What do our memories retain? Iyong mga nakakatawa, nakakamangha, iyong mga trivial na bagay, at iba pa. Hindi iyong mismong problema at wasted time or iyong galit sa dibdib natin, kasi talagang nakakamatay maalala ang mga iyan, hahaha!


6. Ano po ang nagling layunin nyo sa pagsusulat ng Nuno sa Puso I at II?

A, ito malinaw. Ang layunin ko ay maimulat ang kabataang Filipino tungkol sa pag-ibig, sex at relasyon. Coming from the point of view ng isang tao na bagama't medyo bata-bata pa ( I was 26 or 27 when i wrote the bulk of Nuno sa Puso I at II) ay napakarami na ng karanasan (at pagkakamali) sa tatlong bagay na iyan, gusto ko sana, matuto sila from me. Gusto ko sana, maiwasan nila ang mga dapat e naiwasan ko noong unang panahon, hahaha!


7. Bakit ninyo po napili ang ganitong anyo ng CNF?

Noong may diyaryo si Eros Atalia sa Cavite, Responde Cavite ang pangalan, inimbitahan niya akong mag-column dito. May nauna nang magsusulat para sa kultura, so tiningnan ko kung ano ang wala sa diyaryo, ayun, advice column! Doon nagsimula ang anyo ng Nuno sa Puso. Nag-enjoy din ako sa pagsulat nito. Kasi, marami sa mga entry diyan ay sarili kong problema. Para ko na ring pinapayuhan ang sarili ko, di ba? Para akong nagmumuni-muni sa sarili kong problema, hehehe! Two years din ang column na iyon, ha? Napagtiyagaan ko ang sarili kong mga payo, haha!

Salamat, Rhea Gulin ng UP Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas. Good luck sa iyong paper at presentation.