Hindi copyright, pero usapin pa rin ng karapatan ng manunulat

 Minsan, hindi talaga usapin ng copyright ang isang bagay.

Ito ay recently kong naengkuwentro.

Si Kyla ay na-meet ko sa isang writers workshop para sa mga guro. Maganda ang kanyang akda at stand out dahil kakaiba ang format at estilo. Kunwari, ang estilo ay police report. Sa lahat ng akda sa workshop na iyon, sa kanya lang ang police report ang format. Bigyan natin ng kunwaring title ang kanyang work: Naka-file na Police Report.

A few months after the workshop, inimbitahan siya ng isang online newspaper sa kanilang lalawigan na mag-ambag ng akda. Binigyan siya ng link. Pag-open niya ng link, ang bumungad sa kanya ay isa pang link para sa akdang ang pamagat ay Naka-file na Police Report.

Na-curious siya.

Binuksan niya ang link at binasa ang akda.

Iba ang content ng akda. Pero ang title, format at estilo ay katulad ng kanyang akda.

Tiningnan niya ngayon kung sino ang writer.

Ek, ka-fellow niya sa writers workshop para sa mga guro!

Pina-check niya sa akin ang dalawang akda. Confeeermed. Magkaiba nga talaga. Pero tama siya, title format at estilo ay katulad ng sa kanya.

Paano ba ito, hindi naman plagiarism? Hindi siya copyright kasi ang format, title at style ay hindi naman naka-copright.

Ano ba kako ang gusto mong mangyari?

Sumulat na daw siya sa organizer ng workshop. Walang reply.

Kako, baka di rin nila alam ang gagawin, kasi kakaiba ito. Wala namang violation ng copyright.

Sabi ni Kyla, ayoko lang na ulitin ito ni co-fellow. Ayoko ring mangyari pa ito sa iba. Kaya kailangan talaga siyang kausapin.

Oo nga. Sang-ayon ako sa naisip ni Kyla.

At isa pa, dapat malaman ni co-fellow na hindi man niya ginaya o kinopya ang content at eksaktong mga salita ni Kyla, dapat nagpaalam man lang siya kay Kyla. Lalo na at magkasama naman sila sa workshop! O kaya ay binigyan niya ng recognition ang akda ni Kyla sa kanyang akda.

Ang mangyayari kasi, kapag si Kyla na ang naglabas o nagpalathala ng akda niyang pinamagatang Naka-file na Police Report, si Kyla ngayon ang magmumukhang walang originality.

Kasi nauna nang ilabas ni co-fellow ang akda niya na nakita lang naman niya kay Kyla through the past workshop.

Sa mundo ng creative writing, napakaimportante pa naman ng originality. Madalas ay iyan ang reason kung bakit napipili over others ang akda ng isang writer.

Sinulatan ni Kyla si co-fellow.

Mabuti naman at madaling kausap. Nag-sorry ito, tinanggal niya sa FB ang akda, sinulatan din ni co-fellow ang local newspaper na naglathala ng akda, at pina-take down niya ang sariling akda.

Happy si Kyla. Mukhang co-fellow learned his/her lesson well.

Hindi ito usapin ng copyright, palagay ko ito ay ethics sa malikhaing pagsulat.

Philippine School of Begging

 more than a decade ago, nagpunta ako ng china. kasama ko ang mga co faculty sa ust college of commerce and business administration.

first time ko sa shenzhou, china. doon ko naranasan ang malapitan ng chinese na pulubi. hindi lang ito isang beses nangyari. lalapit sila sa iyo, kulang na lang ay yakapin ka sa sobrang lapit nila sa iyo. tapos nakalahad ang kanilang palad at dudunggulin nila nang paulit ulit ang iyong braso o kaya likod. 

shookt ako. at medyo naalarma. baka kako manakit, o magnakaw. 

kahit anong iling ko at sabi ng no, sorry, no, hindi sila umaalis, hindi lumalayo. matatag. hihingi at hihingi. feeling ko tuloy, binubully ako hanggang sa mapilitan akong magbigay ng pera.

nagsumbong ako sa chinese na tour guide. sabi niya, they are really like that. just ignore. let them go. 

ang sagot ko, our beggars don't do that. 

for the first time in my entire life, nakadama ako ng matinding pride. at take note, sa harap pa ng chinese, at sa lupain ng mga chinese. 

nagtuloy tuloy ako sa pagsasalita.

our beggars are not rude and they will go away just say it or show it with your hand. taas noo kong sinabi kay kuyang tour guide, your beggars should learn from our beggars. they should come to the philippines!

di alam ng tour guide kung tatawa ba siya o maaawa, hahaha!

pero ano nga kaya kung mayroon tayong eskuwelahan para sa mga pulubi?

proposed name: Philippine School of Begging, Center of Excellence in the global arena

proposed location: Manila Bay Malate/Pasay area, dapat urban area para sa proximity nito sa mga taong hihingian ng limos, dapat din malapit sa tubig, para makapag training ang mga estudyante na sumalo ng limos habang sila ay nasa dagat. ang isa sa magiging goals ng school na ito ay makapag produce ng pulubi na puwede sa lupa puwede sa tubig

tuition: libre, dapat subsidized at suportado ito ng gobyerno, kailangang i finance ng department of education, ched, department of tourism at pnp, pnp dahil mababawasan ang krimen if ma convert nating pulubi ang mga magnanakaw. lipat career ba

proposed freshman kit: lata at karton na mahihigaan, may bayad ang dorm pero libre na ang karton

proposed curriculum: 

introduction to begging, parang begging 101, tatalakayin ang scope ng buong course

principles of begging

behavioral science/filipino psychology

geography with sessions in climate change, dapat makabisa ang mga lugar na maraming nagbibigay ng limos gaya ng quiapo, baclaran, basically, mga lugar na malapit sa simbahan kasi nakakatuwa sa konsensiya ng katoliko ang mag abot ng barya sa pulubi, gumiginhawa ang konsensiya nila

music, with voice lessons, para sa beggars na nais gamitin ang arts and entertainment

public speaking

marketing, paano mo ipopromote ang paglilimos, paano mo mahihikayat ang mga tao na magbigay ng pera 

clothing technology, paano mapanatili ang mga butas sa damit, paano gumawa ng mga lawlaw na kuwelyo, paano gagawa ng perpetually marumi tingnan na damit, 

philippine history of begging, 

begging in the ASEAN region

financial management , paano pagkakasyahin ang limos sa bawat araw,  projection ng kita kapag christmas season, how to budget kapag lean months

ethics with conflict management sessions

online begging with specialization in digital mode of payment

PE 1: running

PE 2: swimming

elective: special topic, women and children

elective: foreign language (japanese, korean, chinese)

elective: local language (bisaya, ilokano, kapampangan)

begging in the philippine arts, will include film showings: pamilya ordinario

ojt:

Sanaysay para sa Leadership and Management Course ng CODE

 Beverly Wico Siy

CCP Intertextual Division

 

Which topic(s) in the session struck you the most? Why?

Ang pinakapaborito kong bahagi ng session ay noong binigyan kami ng worksheet na nagtatanong kung ano ano ang best qualities of a leader para sa amin.

May numbers ito na 1 to 5. Ang inilagay ko ay ito: may vision, flexible, tuwid, produktibo, with appropriate network. Sunod sunod iyan according to 1 to 5.

Actually, ang 5 ko ay hard worker. Pero binura ko kasi kapareho lang naman ito ng productive.

Moving on…

Ang next na pinagawa sa amin ng speaker ay pinamarkahan sa amin kung ano ang pinaka importante para sa amin na quality ng isang leader.

Medyo napatigil ako doon. Hindi ko na alam kung ano ang pipiliin ko. Lahat kasi, for me, ay mahalaga. Pero bigla rin akong napatanong sa isip kung gaano kaimportante ang may vision as a quality ng leader. Iyon kasi ang number 1 ko.

Pero iyon ba ang una kong hahanapin, if a leader is being introduced to me?

Hindi.

The word that I marked was TUWID.

Para sa akin, ito ang pinakaimportante. Kailangan, matino muna ang isang tao bago siya maging leader. Delikado kung magiging leader ang isang tao na hindi tuwid, hindi matino.

Mahalaga rin ang iba ko pang inilagay na quality ng leader. Pero secondary na lamang ang lahat ng iyon.

Ang next na tanong ng speaker: alin diyan sa mga quality na iyan ang mayroon ka?

Nyah! Lalo akong napatigil. Self assessment nang bonggang bongga ang nangyari.

Tuwid ba ako? Hmm… May vision ba? Hmmm…

Shocks, ang hirap sagutin.

Flexible ba? Produktibo at may appropriate bang network? Itong huling tatlo lang ang nasagot ko nang mabilis.

Yes!

So, sa ngayon, I am willing to learn more about myself, and do the necessary correction and redirection, para naman masagot ko na ang unang dalawang tanong: tuwid ba ako? May vision ba ako? 

 

 

 

 

 

 

 

 

12 things i learned after a year of bike commuting

1. kung sa cavite ka pa umuuwi mulang NCR, aralin mo ang padyak o takbong cavite. 

ano 'yan? meaning, wag kang humahataw o nakikipagkarera sa daan. dahil 'apakalayo pa ng destinasyon mo. kung tulad kong taga sm bacoor, laging plus 17 kilometers (from CCP and nearby areas) ang biyahe para lang makaluwas at makauwi. save your energy! 

2. kung may takbong cavite, meron ding hingang cavite. ano 'yan? wag kang humihinga sa bibig. mapapagod ka lang. hihingalin ka. nakakaubos ng energy iyan. hinga sa ilong. EVERY. SINGLE. TIME. 

3. lumingon bago kumabig sa kaliwa o kanan. kahit akala mo ay mag isa ka lang sa daan. lingon, lingon, beh. libre naman. iwas aksidente.

4. laging may bastos na lalaki sa kalsada. minsan, sasabayan ang takbo mo sa bisikleta. minsan, susundan ka. minsan, tatanungin o kakausapin ka, kahit ayaw mo. minsan, sisigawan ka pa. wag matakot. makibaka. banggain mo sila. de, joke. tawagin mo sila sa tunay nilang pangalan. ganito: ba't mo tinatanong kung saan ako papunta, LAKUP?

5.  ang tunay na source ng panganib for bikers ay motorsiklo at  mga drayber nito. it is because of the combination of their speed and small size. nakakalusot kahit saan sa mabilis na mabilis na paraan. sila rin iyong madalas na manakop ng bike lanes. kung kaya mong umiwas sa mga kalsadang maraming motor, go. find another route.

6. mabagal ka sa mga kalsadang dinadaanan ng dyip dahil sa bike lane nagbababa at nagsasakay ng pasahero ang mga dyip. maya't maya ka nilang haharangin. kaya, go find another route. jeepless as much as possible. check mo ang mga side street.

7. matipid ang bike commute. mula enero hanggang disyembre 2022, nasa 11,000 pesos lang ang gastos ko patungkol sa aking bike. kasama na riyan ang mismong bike (na nabili ko sa halagang 8,500 pesos). pumapatak na 916 pesos per month ang cost ng bike commute ko. 

mula enero 2023 hanggang ngayong araw na ito, 1050 pesos pa lang ang aking nagastos. included na riyan ang pagpapahangin ng gulong, pagpapagawa ng pulley plus labor, at ang pinakamahal kong binili: ang bike rack, ito ay ang patungan ng gamit sa likod. 600 pesos kasama na ang pagpapakabit. 

kada buwan, ang pamasahe ko via pedicab/bus/dyip/van at iba pa ay nasa 3,000 to 4,000 pesos.

8. predictable ang oras ng commute ko kapag ako ay nakabisikleta. alam ko kung anong oras ako makakarating sa aking paroroonan. kahit trapik!

9. angels in disguise ang mga manong sa vulcanizing shop. kapag may sasakyan ka, kahit ano pa iyan, 2 wheels,3 to 4 wheels,  matututo kang mag appreciate ng mga vulcanizing manong sa tabi tabi!  

10. laging magdala ng kapote at plastik bag. nasa pinas ka. biglang umuulan. KAHIT. SUMMER. at laging magdala ng fully charged na ilaw, kahit sa tingin mo ay di ka gagabihin sa daan. dahil kung taga cavite ka na gaya ko, LAGI. KANG. GAGABIHIN. SA. DAAN.

11. wag na wag magse cellphone sa daan. bike ka lang. posibleng mahablutan ka ng mga nakasakay sa motor. anlalakas ng loob nila, simply because mas mabilis sila sa bisikleta. on that note, wag na wag dadaan sa madidilim na lugar. (although noong nahablutan ako ng cellphone noong July 2022, ito ay nangyari sa tapat ng isang malaki at maliwanag na bahay sa quirino avenue, paranaque, makalampas ng kabihasnan!). basta, kung hindi maiiwasan ay siguruhing may kasabay kang magbibisikleta rin sa madidilim na daanan. 

12. nakakapagod mag bike commute. i am 42 years old, i bike an average of 30+ kilometers per day. hindi siya biro. lately, may mga araw na ayaw ko nang sumampa sa bike ko. kasi alam kong pagod ang katapat nito. pero no choice, e. mas malala ang public transpo! lalo na sa bacoor.

inirerekomenda ko ba ang bike commute sa kapwa ko babae? 

although medyo empowering siya dahil mas hawak mo ang oras mo, hindi ka na tatakbo takbo para lang maghabol ng dyip, hindi ka na mahihipuan o mamamanyak sa siksikan na mrt o bus, hindi ka na mahoholdap sa loob ng van, malabnaw ang rekomendasyon ko sa mode of transportation na ito.

NAPAKAMAPANGANIB pa rin ng kalsada natin. and unfortunately, DOBLE  ANG PANGANIB SA SOUTH. 

bakit? dahil napakaraming motor dito. at ambibilis magpatakbo, laging nagmamadali. paano'y mga tagamalayo pa sila, imus, dasma, gen tri, silang, amadeo, tanza, naic. madalas ay wala na silang paki sa mga kasabayan nila. 

isa pa, maraming limitasyon ang bike commute. deliks at hindi ka puwedeng magbisikleta, kung 

a. pagod ka,

b. nahihilo ka,

c. lasing ka, 

d. may dala kang sanggol, (kahit anong sabihin ng iba diyan na may upuan na maganda at puwedeng ikabit sa bisikleta, it is a no for me)

e. may dala kang pet, (kahit anong cute ninyong mag amo, dahil di mo hawak ang utak ng pet mo, it is a no for me)

f. may dala ka na bulky, at maraming plastic bag,

g. pamilya kayong bibiyahe,

h. marami kang iniisip,

i. malayong malayo ang destinasyon mo,

j. bumabagyo, (although naranasan ko ang hagupit ng bagyong si paeng nang maabutan ako nito sa kalsada)

k. injured ka or bago kang opera,

l. at bagong panganak ka.

lahat ng binanggit ko sa itaas, kaya mong gawin at mas ligtas via public transportation (bus dyip mrt van pedikab). 

kaya naman bago ko ipush ang bike commute sa inyo, my friends, i am all for, and i advocate public transportation for the karaniwang filipino. 

SANA ANG MGA NAKAUPO NGAYON, AT ANG MGA NASA DEPARTMENT OF TRANSPORTATION, GUMAWA NA NG AGARANG SOLUSYON.

PARA MAGING MAGINHAWA NAMAN AT ABOT KAYA  ANG BIYAHE NG MASA. 

unfortunately ay hindi...

hindi totoong sa ikauunlad ng bayan, bisikleta ang kailangan.

Paunang Salita ng CCP Safe Space Handbook

 Ang tagal bago ko naisulat ang Paunang Salita sa CCP Safe Space Handbook.

It was my first time to manage a book of this kind.

Kaya wala akong maisip na sabihin. Kahit ang dami kong natutuhan! As in.

For example, mag-ingat ka naman sa hina-hire mo. Baka sexual predator pala iyan. Kapag binibigyan mo sila ng opportunity to earn, para ka na ring nag-aalaga at nagbibigay ng bitamina sa isang halimaw. They get stronger because of you. They are energized by your attention. And funding. Dahil dito, mas marami silang power. Para magsamantala ng kapwa. Para mang-abuso ng bata at mahina.

So, anong ginawa ko para maisulat ang Paunang Salita? Pauna pa naman pero ito ang last piece na isinulat sa libro, hahaha.

1. Binasa kong muli ang lahat ng bahagi ng libro. Fifth time ko na.

2. Nirebyu ko rin ang goals ng proyekto. Bakit nga ba ito naisip ni Sir Chris Millado? Bakit ipinagpatuloy ni Sir Dennis Marasigan?

3. Kinausap ko ang partner ko sa trabaho na ito. Si Ms Mae Caralde. Tinanong ko kung ano ang sasabihin namin (bahala na raw ako), ok ba sa kanya na sa wikang Filipino ko isusulat ang Paunang Salita. Siya kasi ang co-author ko sa piyesang ito. (Yes daw.) At ikokonsulta ko sa kanya ang sulatin bago tuluyang i-insert sa handbook.

4. At ang huli kong ginawa: direkta kong inimadyin, inisip, at kinausap ang target readers.

Narito ang Paunang Salita ng CCP Safe Space Handbook. Nasa comment section ang link ng libre at downloadable na librong ito.

Ano ang gagawin mo kung bully ang iyong katrabaho?

Ano ang gagawin mo kung lagi kang inaasar at iniinsulto ng iyong boss?

Ano ang gagawin mo kung may malisya ang mga dantay ng iyong kaeksena sa teatro o pelikula?

Ano ang gagawin mo kung may nakikita kang maling pagtrato sa bata habang kayo ay nasa isang rehearsal?

Ano ang gagawin mo kung ang sining na iyong kanlungan ay naging isa nang lunan ng opresyon?

Noong 2022 ay nagpasya ang Gender and Development Committee ng Cultural Center of the Philippines na tipunin ang mga tanong na ito at subuking sagutin at tugunan. Sa ibang bansa, gaya ng U.S., mayroon nang mga gabay at reading materials patungkol sa pagiging safe space ng mga tanghalan at espasyong para sa sining at kultura.

Kaya napapanahon ang paglalathala ng katulad na publikasyon para sa sarili nating Tanghalang Pambansa. Noon isinilang ang ideya ng CCP Safe Space Handbook.

Ang CCP Safe Space Handbook ay naglalayon na makatulong upang mapanatili ang pagiging isang kanlungan ng CCP.

Kanlungan na patas at makatarungan sa lahat ng oras, at sa lahat ng tao, lalong lalo na sa mga alagad ng sining, cultural worker, opisyal at empleyado ng CCP, manonood, patron at iba pang miyembro ng komunidad na itinataguyod ng CCP.

Matatagpuan sa librong ito ang sumusunod:

1. Kahulugan at paglalarawan sa mga konseptong may kinalaman sa karapatang pantao, safe workspace, bullying, harassment at iba pa;

2. Step by step na instructions o mga hakbang na dapat gawin kung ikaw ay nakaranas ng bullying, harassment at katulad na sitwasyon;

3. Paglalahad ng iba sa sarili nilang danas;

4. Mga payo ng propesyonal na sikolohista;

5. Downloadable na incident forms;

6. Link sa mga kaugnay na batas sa Pilipinas; at

7. Mga reliable na sanggunian at reading materials.

Ipinapaliwanag sa librong ito na pagkaganid sa kapangyarihan ang tunay na dahilan kung bakit may unsafe spaces sa mundo. Ang mga ganid ay posibleng tao, indibidwal, grupo, institusyon, kompanya, sistema.

Ipinapaliwanag din sa librong ito, na ang isang paraan upang mapatigil ang mga ganid sa kanilang ginagawa ay ang magsalita laban sa kanila, mag-ulat laban sa kanila, magtulungan at magsama-sama laban sa kanila.

Magbuklat at magbasa.

Dahil sa librong ito, malalaman mo: may kakampi ka sa sining at kultura.

Mae U. Caralde at Beverly Wico Siy

Mga Tagapangulo

CCP Gender and Development Technical Working Group

All reactions:

80Bryan Tibayan, JC VP and 78 others

plot twist ng 2023

noong enero, i was planning for 2023. 

habang nagba bike ako papasok sa work,  napabaliktanaw ako nang kaunti sa 2022. nagpasalamat ako sa mabungang 2022 at sa mga raket na aming natanggap ni papa p.

nagpasalamat din ako na malusog ang aming pamilya. walang nagkakasakit sa amin, pati mama ko, mga kapatid ko. 

sumagi sa utak ko na mabuti na lamang at walang pumapanaw sa aming pamilya. kako baka alam ng diyos na hirap na hirap akong harapin ang dalamhati.

na sa totoo lang, di pa ako naka get over sa pagkamatay ni dadi noong 1995. more than 20 yrs na ang nakakaraan, iniinda ko pa rin ito. masakit pa rin, apektado pa rin ang kaloob looban ko.

hindi ko alam, na darating ang kamatayan nang pebrero.

Ilang tala sa Asia Pacific Committee Meeting ng International Federation of Reproduction Rights Organization (IFFRO).

Noong April 12 to 14, 2023 ay dumalo ako sa Asia Pacific Committee Meeting ng International Federation of Reproduction Rights Organization (IFFRO).

Naroon ako bilang kinatawan ng bansa natin, through Filipinas Copyright Licensing Society. Kasama ko si Reg Pastor, ang membership officer ng FILCOLS. Ginanap ang event sa Phoenix Room, Jen Hotel, Orchard Gateway, Singapore.

Narito ang notes ko, at ang ilang bagay na natutuhan ko sa sessions. Per day!

APRIL 12, 2023

• Ang goal ng pagkakaroon ng reproduction rights organization (RRO) sa isang bansa ay ang magkaroon ng isang sustainable publishing chain.

• One of the goals of the event is to identify specific/SMART steps for the specific issues of each Reproduction Rights Organization (RRO) that is a member of Asia and the Pacific cluster.

• Issue ng RRO ng Vietnam – schedule of fees, website, operational system, lahat ng galaw nila ay for approval of heads of ministries

• Nakakatuwa si Paula Browning, ang consultant for this RRO "assistance" project, lagi siyang nagtatanong tungkol sa government’s role and actions. After every report ng mga bansa na naroon sa meeting.

• Sa Indonesia, piracy of books around university is rampant. Indonesia has about 4,500 universities.

• Jim Alexander of IFRRO/Australia says it is important that RROs are endorsed by a local celebrity

• MARC, the RRO of Malaysia, has 5 members: (1) authors org., (2) children's writers org., (3) komiks org., (4) publisher org., (5) university orgs (scholarly works writers)

• Jim Alexander said a very angry author must be one of the voices of the RRO!

• Non-English writing countries must be more pushy about the RROs issues because more local works are used.

• Sa Australia, required magbayad ng license sa RRO. Nasa batas nila ito.

• If you don't take care of the local publishing industry, the US/Western/English publishing industry will prevail.

• Ang RRO ay inihalintulad ni Paula sa isang upuan na may tatlong paa.

Paa 1 = Licensees = customers and users

Paa 2 = Legal = legislation, management

Paa 3 = Mandates = authors/member, right holders

Hindi mapapakinabangan ang upuan kung sira ang isang paa o kaya ay kulang ng paa.

Ang upuan is for your social cohesion! We need our kids to write about our own culture!

• Ask help from the collective management organizations such as those from music or visual arts, it will benefit the RRO, sabi ni Sarah Tran ng Australia

• Ang unity ng mga CMO will represent the local creative industries.

• Sa ibang bansa ang © council ay isang private organization.

• RROs may use WIPO good practice toolkit in the website.

• Website: creativerights.nz (Creative Rights = Creative Reads). This is an example of promoting the rights of creators without using legal terms or the law.

• Use other words when you talk about rights of authors, don't use ©

• Ang ibig sabihin ng MARC ay Malaysia Reprographic Rights Council, ito ang pinakabata sa mga RRO na dumalo.

• Filipinas Copyright Licensing Society, Inc. (FILCOLS) must create intro video and website!

• Your message as RRO can be = © solution / We are here to help you! Ganyan daw dapat ang peg.

• Ang Vietnam National Anthem ay hindi tinugtog sa isang major football game. Ang recording of the song kasi ay pag aari ng US company. Nagalit ang presidente ng Vietnam. Pero tama ang organizers for not playing the recording of the national anthem kung wala silang permit from the US company to play it.

• Hindi kailangang per student ang singil sa isang academic institution. (Pero mas mahirap i-justify ang singil kung hindi per student)

APRIL 13, 2023

• Text and Data-Mining (TDM)

• Ito ay tungkol sa electronic analysis ng malalaking amount ng impormasyon para makatuklas ng patterns, trends at iba pang kapaki pakinabang na impormasyon.

• Importanteng tool ito sa maraming area ng research, pati na ang AI

• Pinag uusapan ngayon sa Japan at Singapore ang pagsingil sa paggamit ng copyrighted materials para makapag train at makalikha ng AI.

• Halimbawa, para maka identify ng mukha ang isang AI program, kailangan siyang pasukan ng maraming maraming photo ng mukha ng iba't ibang tao. These photos are copyrighted materials.

• The use of these copyrighted materials should be free of charge o dapat may singil pa rin?

• Same with other training materials regarding AI content halimbawa ang pagte train ng AI para sa mga grammatical purposes. Usually ito ay mga written texts, literary works and the likes.

• Educational purposes

a. Collaboration research

b. Giving or receiving instructions or preparation for them

c. Competition

Napakahusay ng presentation na ito ng Copyright Licensing and Administration Society of Singapore – CLASS.

• Using the copyrighted work as an example of a type of information or data to improve the work of the program (example use of image to train the AI)

• Presentation of Andrew Fong, CEO of CLASS, ay tungkol naman sa website na nilikha nila: bookdata.sg – national database of all books published by Singapore, 200,000 titles (kasama lahat ng books na may ISBN). Sana may ganito sa Pinas.

• The schools in Singapore are closing because of low number of students/young people.

• The teachers now go back to the headquarters of Department of Education of Singapore. To maintain their employment with the SG government, their DepEd makes teachers write teaching materials.

• If a copyright material is sent by email or via Zoom in Japan, kailangan magbayad sa RRO. Magkano? 1 person x 1 article = 500 Japan Yen

• Part ito ng expanding licensing services for electronic use – pati broadcast use

• Sa operations ng isang RRO ng Japan, may nagko-collect, may nagdi-distribute (for fair and transparent distribution)

• 5 na paraan ng paggamit sa copyrighted materials at ang uri ng license to use

○ unrestricted

○ paper circulations

○ digital transmissions

○ in class and classroom uses

○ annual blanket basis

• Magkano ang napupunta sa RRO? 12.5 % tapos babawasan ng 20% as admin costs – standard rate na ide-deduct ng RRO sa license fees na nakolekta

APRIL 14, 2023

• AI as a threat to © especially to the Asia Pacific because it’s where a lot of research and development is happening, sabi ni Tracey Armstrong, President ng IFRRO

• Let us all do something about it.

• Some of content creators requested na huwag i-open or ipa access or ipa feed sa AI ang kanilang content.

• May National Al Policy na noong 2017 ang National University of Singapore, sabi ng kanilang NUS Press Director

• The big players in AI are US and China.

• ChatGPT's are copying expression which is part of Ⓒ! If you ask ChatGPT to write something in a Hemingway tone, kaya niya.

• ChatGPT's are language models, possibly very eloquent and articulate but with wrong information. (Parang tao lang din napakahusay magsalita pero mali-mali ang facts.)

• Strengthen the relationship with the creators. Mas naunang nagreklamo ang visual artists sa US dahil nahihingi na sa AI ang works/style ng particular artists.

• Teachers have to cope because the kids are using ChatGPT and AI.

• Collective management scheme (na appeal ni Ms. Tracey Armstrong sa lahat) for AI is very timely.

• Napster, nalaos nang dumating ang Spotify, legal and affordable

• Ang societal damage ay mas malaki kaysa sa benefit.

• The threat of AI is borderless. National laws are not very useful right now.

• Intellectual Property Office (IPO) Singapore is putting guidelines that will be useful in creating the law and enforcement.

• Sabi ni ChatGPT noong humingi ng 2 paragraphs ng librong Harry Potter, ChatGPT said I am AI, I cannot do that.

– How about the 1st paragraph?

– ChatGPT sent the 1st paragraph and a few more sentences!

• Content materials were chopped into smallest units, pixel by pixel in terms of arts (visual arts). Kumbaga, nalusutan ng ChatGPT ang mga batas.

• Japan is very permissive, very serious for rights holder.

• At the moment, there is no discussion in India.

• No human in the loop?

• AI was trained in your books, not just in the internet (in digital newspaper)

• If you have 10% chances of crashing (if AI ang driver), sasakay ka ba ng eroplano na iyon?

• AI packet will be released by IFRRO for members so they have something to use and present to the regulatory/policy making board.

• 70% of all books sold in Malaysia are pirated books.

• May App ang CLASS para sa members/licensees nila.

• Nagsasagawa ng Online Survey ang RRO for New Zealand, ano ano ang mga copyrighted material na ginagamit ?

• Japan – mas conscious sa pagpapasa ng survey sa mga bagong staff ng JAC.

• Japan – pay per use, bayad bago gamit

– use then pay, gamit bago bayad

– blanket, gamit bago bayad

• Creative rights for creative people, we must fight for these rights!

All reactions:

17Agatha Palencia-Bagares, Crystal Tanigue and 15 others

Character development (sanaysay)

Noong Sabado, May 13, 2023, nagdesisyon akong isuot ang damit kong pula. Luma na ito, regalo sa akin ng bff kong si Eris more than a decade ago. Mahaba, plain, gown ang peg. 

Sa pagdalo ko sa National Book Awards 2023 sa Manila Metropolitan Theater, pinili ko ito for one major, major reason.

I wore the dress for the first time noong November 17, 2012. National Book Awards din ang okasyon. Pero sa National Museum siya ginanap. Kaka-resign ko lang that time sa National Book Development Board, ang main organizer ng patimpalak. Nominated at finalist ang libro kong It’s A Mens World. Nonfiction sa Filipino ang category. I had to resign as editorial consultant of the NBDB, dahil ayokong may sabihin sa akin ang mga tao manalo man o matalo rito ang libro ko. 

Noong araw ay sa mismong event malalaman kung sino ang winner at sino ang uuwing luhaan. So, on the awarding night, nagpunta ako bilang guest. Bilang finalist. Kasama ko ang jowa kong si Poy Verzo, ang anak kong si EJ Siy, at ang aking nanay. 

Si Tisay.

Sobrang kapal ng mukha kong mag-assume na mananalo ako. Nag-make up ako’t nagbihis ng maganda, long gown na pula, kuntodo perlas pa ako at bagong sapin sa paa. 

Pagkatapos ay kinaray-karay ko ang nanay ko sa awarding night na iyon. Gusto ko siyempre na naroon si Tisay kapag nanalo ang kauna-unahan kong libro na may pangalan ko as byline. Gusto kong naroon ang tao na nagturo sa aking kumilala sa mga titik, ang tao na nagturo sa akin kung paanong magbasa, na siyang dahilan ng pagiging mapagmahal ko sa libro, na siyang dahilan kung bakit ako naging manunulat. 

Sa aking pagtatagumpay, gusto kong naroon ang aking nanay. 

Si Tisay.

Kaya imagine kung paano akong binagyo ng panlulumo nang ibang libro ang tawagin sa entablado.

What were you thinking, Bebang? 

Door stopper ang nanalo. Samantalang kulangot ang libro ko. Magkaibang magkaiba rin ang paksa ng mga ito.

Nakakaloka.

Nakakaawa, rather. Na nakakahiya. Lalo na kay Tisay. 

Karay-karay the nanay pa more.

Hindi namin pinagkuwentuhan ito ni Mami Tisay pagkatapos ng awarding night. Ang naalala ko’y masaya na siya na makakain sa pa-buffet ng NBDB at Manila Critics Circle. Happy rin siya  na makilala in person si Jullie Yap Daza, isa sa mga Pinoy author na dumalo  sa National Book Awards 2012. Iyan lang ang kanyang mga bukambibig. Never niya akong tinukso sa aking pagkatalo, kahit na may star awards siya sa field ng pang-aasar.

Kaya ngayong National Book Awards 2023, after eleven years, I decided to wear the same dress on that fateful night. Kako, sa wakas ay makakabawi na rin.

Muli ay kasama ko sina Poy at EJ. Dumalo ako hindi bilang contestant o finalist.

Dumalo ako bilang judge. 

Para sa kategoryang nonfiction, sa Filipino. 

Taas-noo, bumulong ako sa langit. 

“O, Ma, nandito tayo uli. Same time, same dress, same event. Nahuli lang nang kaunti, ito na ang ating pagwawagi. Happy Mothers' Day.”

LITERATURE PROGRAM NG PASINAYA 2023

 LITERATURE PROGRAM NG PASINAYA 2023

Pagkatapos ng tatlong taon na pagdaraos sa online na paraan, muling nagbabalik ang Pasinaya Festival!

Sa Pebrero 4 – 5, 2023 ay magkakaroon na uli ng face to face Pasinaya workshops, performances, film screenings, exhibitions, art market, at iba pa! Ito ay mangyayari sa loob ng Cultural Center of the Philippines Complex at selected museums sa Metro Manila.

Narito ang detalye ng literature program ng Pasinaya Multi-Arts Festival 2023.

Para sa literary workshops ngayong Pebrero 04:

Sa ganap na 8:30 n.u. hanggang 9:00 n.u. ang Storytelling Workshop ni Teacher Mars Mercado kasama ang Art Session ni Teacher Ann Millendez sa Tanghalang Ignacio Gimenez, Parking Tiangge.

Sa ganap na 11:00 n.u. hanggang 11:30 n.u. ang Kuwento, Dula, at Relikya Workshop ng Aklat Mirasol sa Liwasang Kalikasan, Tent 1.

Sa ganap na 11:30 n.u. hanggang 12:00 n.t. ang Creative Reading of Barako, Baraking Storybook workshop para sa Southern Voices Printing Press sa Liwasang Kalikasan, Tent 1.

Sa ganap na 3:30 n.h. hanggang 4:00 n.h. ang Book Talakayan ng Alon at Lila, kasama ang Pinoy Reads Pinoy Books (PRPB) Book Club sa Tanghalang Ignacio Gimenez, Parking Tiangge.

Para sa literary performances:

Pebrero 04 2023

Sa ganap na 10:00 n.u. hanggang 10:30 n.u. ang LIRAhan: Pasinaya poetry reading ng grupong Linangan sa Imahen, Retorika at Anyo sa National Museum – Fine Arts, ito ay para sa kabataan at matandang manonood.

Sa ganap na 11:00 n.u. hanggang 11:30 n.u. ang Palaisipan ng mentalist performer na si Justine Piñon sa National Museum – Fine Arts, ito ay para sa kabataan at matandang manonood.

Sa ganap na 11:00 n.u. hanggang 11:30 n.u. ang LILA Poetry Reading, kasama ang mga makatang LILA sa  Philippine Women’s University - SFAD Gallery, ito ay para sa kabataan, matanda, at kababaihang manonood.

Sa ganap na 1:00 n.t. hanggang 1:30 n.t. ang The Reddest Rose Unfolds ng theater actress na si Bianca Louise Gabon at Milflores Publishing sa National Museum – Fine Arts, ito ay para sa  kabataan, matanda, at kababaihang manonood.

Sa ganap na 1:00 n.t. hanggang 1:30 n.t. ang Booklatan at Bahaginan storytelling ng National Book Development Board – Philippines sa Museo Pambata, ito ay para sa mga batang manonood.

Sa ganap na 2:00 n.t. hanggang 2:30 n.t. ang Booklatan at Bahaginan storytelling ng National Book Development Board – Philippines  sa Museo Pambata, ito ay para sa mga batang manonood.

Sa ganap na 2:00 n.t. hanggang 2:30 n.t. ang Luna Writers poetry reading ng mga manunulat ng Luna Literary Journal at Good Intention Books sa National Museum – Fine Arts, ito ay para sa kabataan at matandang manonood.

Pebrero 05 2023

Sa ganap na 2:00 n.t. hanggang 2:30 n.t. ang Tindig, kasama ang Sining Tanghal Laboratoryo (SINTALAB), at Kapisanan ng mga Mag-aaral na Manunulat sa Filipino (KAMMFIL) mulang Quezon sa CCP – Liwasang Kalikasan, ito ay para sa kabataan at matandang manonood.

Sa ganap na 5:30 n.h. hanggang 6:00 n.h. ang Dapat Ba o Hindi Dapat Pagtiwalaan ang Social Media bilang Daluyan ng Impormasyon ng PNU Balagtasan/Kadipan sa CCP – Vicente Sotto, ito ay para sa mga bata, kabataan, at matandang manonood.

A total of 4 literary workshops and 9 literary performances! Kaya siguradong may isa kang matitipuhan diyan.

Ang ticket? 50 pesos lang as suggested donation for every session.

Hatid ng  Intertextual Division sa patnubay ng CCP Cultural Content Department, ang literature program ng Pasinaya 2023 ay naglalayon na:

1.      magtampok ng iba’t ibang uri ng pagtatanghal ng panitikan;

2.      at makahikayat sa sari-saring uri ng manonood na patuloy na tumangkilik at magbasa ng libro.

Tara na at i-tag ang iyong kasama sa Pasinaya!

(katuwang na manunulat ng press release na ito si Ricci Joy Santos)