wala pa ang kapaskuhan sa katawan ko. bakit? me mga tinanggap akong trabaho na ang deadline ay kung hindi ngayong dec 31, 2017 ay sa January 3, 2018.
yas, kakayod ako ngayon hanggang 11:59 ng dec 24, tapos magse celebrate lang kami ng christmas tapos balik uli work around 12:01 ng dec 25.
hindi ko alam ba't ginagawa ko to sa sarili ko. definitely hindi ito tungkol sa pera. hindi kalakihan ang kita. pero kasi, ang mga trabahong ito ay ibinigay sa akin. as in, bigay. pano ka tatanggi di ba? bigay na ng langit, tatanggi ka pa? ibig sabihin, may role ang mga trabahong ito sa buhay ko.
1. proofreading ng isang massive publication
2. translation ng isang komiks from sweden
3. translation ng isang nobela from singapore
pang-international na ang beauty ko! taray!
sana makayanan kong matapos ang mga ito. nasabi ko bang nilayasan kami ng mga kasambahay? haha good luck na lang kung payagan akong magtrabaho ng mga anak ko.
o, siya, dito na muna. sana ay maging masaya ang inyong kapaskuhan at lalong-lalo na ang inyong 2018. mabuhay tayo! yes, tayo, tayong mga karaniwang mamamayan na di tumitigil sa pagkayod hindi lang para sa tiyan kundi para sa sari-sariling kaluluwa.
Saturday, December 23, 2017
ideas ideas ideas
maligayang pasko!
alam ko, kasagsagan ng holidaze ngayon. at dapat ay pampasko rin ang isinusulat ko. pero hindi, e. sori. andaming pumapasok na idea sa utak ko para sa aking work!
1. naiisip kong ituloy na ang children's book corner! walang space ang ccp library for a children's corner, kaya inialok ko kay mam alice esteves, ang head ng ccp library, ang munti naming publication room. ito ay ang small room sa silangan hall, pasay side. although, medyo maliit ito at enclosed, para siyang square na kahon ng sapatos sa liit, maituturing pa rin siyang libreng space na puwedeng galawan ng mga bata. saan naman ako ngayon maghahanap ng mga gamit na ilalagay sa loob? ewan ko pa. papayag ba si papa p na dalhin ang ilang gamit ng mga anak namin doon, like toys, lalagyan ng books? i am not so sure. mag-solicit kaya ako? im sure maraming gustong tumulong, kaso di naman yata ako allowed na gawin ito nang walang permiso ng higher ups. nae-excite na ako. gusto ko me isang cozy na upuan para sa parent and child. gusto ko me maliliit na upuan for kids. at saka isang banig where kids can crawl or lie down. weee! gusto ko rin merong mga unan ang banig. gusto ko rin ng mga hat na puwedeng isuot ng kids while they are there. gusto ko rin maraming stuffed toys doon. no small toys kasi baka maubos hahaha baka iuwi ng kids. i'm so happy! sana patulan ito ng higher ups.
2. naiisip kong gawing indi reads library ang aming bagong space sa silangan hall, pasay side. magkakaroon na kami roon ng munting office, ibinigay na sa amin iyon last dec 14 ng space committee headed by sir rdr and mam tess. hinihintay na lang namin ang modular partitions with table top. sa wakas, magkakaroon na ng additional space ang ID para sa mga hiree at intern. anyway, kanina, nakabasa ako ng article tungkol sa mga children's book na tungkol sa visual arts. isa sa books na tinalakay ay tungkol sa isang lalaki na pinta lang nang pinta sa malalaking space. wala siyang pakialam, basta pinta lang siya nang pinta. gusto niya naise share niya sa publiko ang kanyang art. biglang may tumibok na ilaw sa utak ko. puwede kong i-open sa publiko ang koleksiyon naming mag-asawa ng mga indie publication! marami rami na rin ito dahil unang taon pa lang ng bltx ay bumili na kami! at taon-taon naming dinadayo ito, dati sa ilyongs, tas sa lopez museum, tas sa uno morato, tas ngayon, sa maginhawa. gusto ko na ring magdala ng mga gamit sa bahay na puwede naming ipang-decorate sa aming bagong space at siyempre sa lugar na gagawin naming indi reads library. gusto kong magdala ng book stands, book ends, mga palamuti at iba pa. gusto ko ring manghiram ng sofa sa alert, nandoon lang naman iyon sa bodega, inaalikabok! yay, ang saya. magiging cozy ang space na iyon, dadayuhin kami ng mga estudyante, at ng book lovers! ang saya!
3. excited na ako sa saranggola blog magazine. it will really compel me to write about creative writing. i am thinking of turning it into a magazine about the book industry in the Philippines. parang book watch ganon. pero mas light, mas madaling basahin. i have a list of topics already. ito yung list of topics that i submitted to nbdb when i applied as editor of book watch in 2014. eto, i-update ko lang ang iba rito, oks na:
1. Poetry reading projects at literary scene sa Naga, Bicol;
2. Pagtulong ng book industry sa rehabilitasyon ng mga bayang
nasalanta ng bagyong Yolanda;
3. Copyright corner;
4. PUP Creative Writing Center na pinangungunahan ngayon ng batikang
manunulat at propesor na si Jun Cruz Reyes;
5. Mga bagong palihan para sa kabataang manunulat tulad ng Palihang
Rogelio Sicat, writers workshop ng UP Departamento ng Filipino at
Panitikan ng Pilipinas, at Gipawan, isang island wide na workshop para
sa kabataan ng Lalawigan ng Quezon, at ang KABANATA ng PBBY;
6. Mga bagong aklat na isinulat ng mga scientist at NGO (mula sa iba’t
ibang larangan);
7. Kung bakit patok ang mga aklat tungkol sa financial wellness at management;
8. Mga bagong akademikong journal tulad ng Hasaan ng Unibersidad ng Sto. Tomas;
9. Mga bagong aklat ng salin o hinggil sa pagsasalin;
10. Mga bagong publikasyon ng iba’t ibang ahensiya ng gobyerno tulad
ng KWF, NCCA, CCP at IPOPHL;
11. Mga akda sa Wattpad at ang mga awtor nito;
12. Independent Publishing sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas;
13. Dagdag Dunong Reading Center sa San Andres, Maynila;
14. Tatlong lunan para sa mga book lover sa Baguio; at,
15. Mga aklat tungkol sa journalism lalo na ang tungkol sa
investigative journalism (ito ay para sa napapanahong pagtalakay sa
mga isyung kaugnay ng Napoles scam at katiwalian).
sabi nga pala ni blue, baka mas maaga ang sba 2018 para may panahon pang ma-include ang winning entries sa collection of winning works ng sba year 1-year 10. hmm hindi ako sure kung kakayanin pa rin namin na mailabas ang sba book sa 2018. kasi napakatagal ng preparation para sa isang publication. since wala pa kaming masyadong napag-uusapan tungkol dito, wala pang nagagawa na kahit isang hakbang para sa ilalathalang libro. hmmm... sige, basta tingnan natin!
4. bltx or zine fest sa tiaong, quezon. kinausap ko na si jord dito, ok daw sa kanya. kinausap ko na rin si ina, go daw sa bahay nila sa tiaong. engrande ang bahay nina ina doon, nakita ko sa pic. nice! pag-uusapan pa ang details. sa summer ang target date. one day affair. all over quezon ang mga magbebenta ng akda.
5. bltx or zine fest sa cavite. kinausap ko na si karl dito, ok daw sa kanya. nag-post na siya tungkol dito. ang suggestion ko ay sa kawit shrine ganapin, para may historical field trip ang mga dadayo, for free! at kakilala ni poy si angelo aguinaldo, baka ilibre ang space!
6. bltx or zine fest sa tarlac. kinausap ko si bayani dito, interesado siya. sabi ko, involve niya ang samanta. samahan ng mga manunulat sa tarlac. may napagsabihan na raw siya at ok naman daw.
7. bltx or zine fest sa butuan. kinausap ko si kurthny dito, interesado siya. sabi ko kontakin ko siya uli pag nakausap ko na si adam
so far, sabi ni adam, need lang niyang makausap ang mga point person kahit through fb group chat. since di ako marunong gumawa ng group chat, am waiting for jord to do it. siya na bubuo nito.
mukhang magiging mabunga ang 2018 natin, ano? patak-patak pa lang ang ideas sa lagay na iyan, ha? go go go!
alam ko, kasagsagan ng holidaze ngayon. at dapat ay pampasko rin ang isinusulat ko. pero hindi, e. sori. andaming pumapasok na idea sa utak ko para sa aking work!
1. naiisip kong ituloy na ang children's book corner! walang space ang ccp library for a children's corner, kaya inialok ko kay mam alice esteves, ang head ng ccp library, ang munti naming publication room. ito ay ang small room sa silangan hall, pasay side. although, medyo maliit ito at enclosed, para siyang square na kahon ng sapatos sa liit, maituturing pa rin siyang libreng space na puwedeng galawan ng mga bata. saan naman ako ngayon maghahanap ng mga gamit na ilalagay sa loob? ewan ko pa. papayag ba si papa p na dalhin ang ilang gamit ng mga anak namin doon, like toys, lalagyan ng books? i am not so sure. mag-solicit kaya ako? im sure maraming gustong tumulong, kaso di naman yata ako allowed na gawin ito nang walang permiso ng higher ups. nae-excite na ako. gusto ko me isang cozy na upuan para sa parent and child. gusto ko me maliliit na upuan for kids. at saka isang banig where kids can crawl or lie down. weee! gusto ko rin merong mga unan ang banig. gusto ko rin ng mga hat na puwedeng isuot ng kids while they are there. gusto ko rin maraming stuffed toys doon. no small toys kasi baka maubos hahaha baka iuwi ng kids. i'm so happy! sana patulan ito ng higher ups.
2. naiisip kong gawing indi reads library ang aming bagong space sa silangan hall, pasay side. magkakaroon na kami roon ng munting office, ibinigay na sa amin iyon last dec 14 ng space committee headed by sir rdr and mam tess. hinihintay na lang namin ang modular partitions with table top. sa wakas, magkakaroon na ng additional space ang ID para sa mga hiree at intern. anyway, kanina, nakabasa ako ng article tungkol sa mga children's book na tungkol sa visual arts. isa sa books na tinalakay ay tungkol sa isang lalaki na pinta lang nang pinta sa malalaking space. wala siyang pakialam, basta pinta lang siya nang pinta. gusto niya naise share niya sa publiko ang kanyang art. biglang may tumibok na ilaw sa utak ko. puwede kong i-open sa publiko ang koleksiyon naming mag-asawa ng mga indie publication! marami rami na rin ito dahil unang taon pa lang ng bltx ay bumili na kami! at taon-taon naming dinadayo ito, dati sa ilyongs, tas sa lopez museum, tas sa uno morato, tas ngayon, sa maginhawa. gusto ko na ring magdala ng mga gamit sa bahay na puwede naming ipang-decorate sa aming bagong space at siyempre sa lugar na gagawin naming indi reads library. gusto kong magdala ng book stands, book ends, mga palamuti at iba pa. gusto ko ring manghiram ng sofa sa alert, nandoon lang naman iyon sa bodega, inaalikabok! yay, ang saya. magiging cozy ang space na iyon, dadayuhin kami ng mga estudyante, at ng book lovers! ang saya!
3. excited na ako sa saranggola blog magazine. it will really compel me to write about creative writing. i am thinking of turning it into a magazine about the book industry in the Philippines. parang book watch ganon. pero mas light, mas madaling basahin. i have a list of topics already. ito yung list of topics that i submitted to nbdb when i applied as editor of book watch in 2014. eto, i-update ko lang ang iba rito, oks na:
1. Poetry reading projects at literary scene sa Naga, Bicol;
2. Pagtulong ng book industry sa rehabilitasyon ng mga bayang
nasalanta ng bagyong Yolanda;
3. Copyright corner;
4. PUP Creative Writing Center na pinangungunahan ngayon ng batikang
manunulat at propesor na si Jun Cruz Reyes;
5. Mga bagong palihan para sa kabataang manunulat tulad ng Palihang
Rogelio Sicat, writers workshop ng UP Departamento ng Filipino at
Panitikan ng Pilipinas, at Gipawan, isang island wide na workshop para
sa kabataan ng Lalawigan ng Quezon, at ang KABANATA ng PBBY;
6. Mga bagong aklat na isinulat ng mga scientist at NGO (mula sa iba’t
ibang larangan);
7. Kung bakit patok ang mga aklat tungkol sa financial wellness at management;
8. Mga bagong akademikong journal tulad ng Hasaan ng Unibersidad ng Sto. Tomas;
9. Mga bagong aklat ng salin o hinggil sa pagsasalin;
10. Mga bagong publikasyon ng iba’t ibang ahensiya ng gobyerno tulad
ng KWF, NCCA, CCP at IPOPHL;
11. Mga akda sa Wattpad at ang mga awtor nito;
12. Independent Publishing sa iba’t ibang bahagi ng Pilipinas;
13. Dagdag Dunong Reading Center sa San Andres, Maynila;
14. Tatlong lunan para sa mga book lover sa Baguio; at,
15. Mga aklat tungkol sa journalism lalo na ang tungkol sa
investigative journalism (ito ay para sa napapanahong pagtalakay sa
mga isyung kaugnay ng Napoles scam at katiwalian).
sabi nga pala ni blue, baka mas maaga ang sba 2018 para may panahon pang ma-include ang winning entries sa collection of winning works ng sba year 1-year 10. hmm hindi ako sure kung kakayanin pa rin namin na mailabas ang sba book sa 2018. kasi napakatagal ng preparation para sa isang publication. since wala pa kaming masyadong napag-uusapan tungkol dito, wala pang nagagawa na kahit isang hakbang para sa ilalathalang libro. hmmm... sige, basta tingnan natin!
4. bltx or zine fest sa tiaong, quezon. kinausap ko na si jord dito, ok daw sa kanya. kinausap ko na rin si ina, go daw sa bahay nila sa tiaong. engrande ang bahay nina ina doon, nakita ko sa pic. nice! pag-uusapan pa ang details. sa summer ang target date. one day affair. all over quezon ang mga magbebenta ng akda.
5. bltx or zine fest sa cavite. kinausap ko na si karl dito, ok daw sa kanya. nag-post na siya tungkol dito. ang suggestion ko ay sa kawit shrine ganapin, para may historical field trip ang mga dadayo, for free! at kakilala ni poy si angelo aguinaldo, baka ilibre ang space!
6. bltx or zine fest sa tarlac. kinausap ko si bayani dito, interesado siya. sabi ko, involve niya ang samanta. samahan ng mga manunulat sa tarlac. may napagsabihan na raw siya at ok naman daw.
7. bltx or zine fest sa butuan. kinausap ko si kurthny dito, interesado siya. sabi ko kontakin ko siya uli pag nakausap ko na si adam
so far, sabi ni adam, need lang niyang makausap ang mga point person kahit through fb group chat. since di ako marunong gumawa ng group chat, am waiting for jord to do it. siya na bubuo nito.
mukhang magiging mabunga ang 2018 natin, ano? patak-patak pa lang ang ideas sa lagay na iyan, ha? go go go!
Thursday, December 14, 2017
Ang Regalo (Isang Dulang Pangradyo ni Beverly Siy)
This is the 2nd draft. I revised the first draft after the reading during the production meeting.
Ang Regalo
Scriptwriter: Beverly Siy
8321125 Local 1706, 0919-3175708, ccpintertextualdivision@gmail.com, 5515959
SFX: MTRCB sound bite- piano
RECORDED: Rated SPG. Estriktong patnubay at gabay ng magulang ang kailangan. Para sa kaalaman ng lahat, walang hayop na nasaktan sa produksiyon na ito. Wala ring bata na inabuso o pinahirapan. Lahat ng tauhan ay kathang-isip at kung may pagkakahawig man sa mga tao sa tunay na buhay, ito ay hindi sinasadya. Ang pikon, talo. Lahat ng gaganap sa produksiyong ito ay sumalang sa matinding physical, psychological at, higit sa lahat, musical analysis to prevent damage to property and to the rest of humanity.
VOICE OVER: Inihahandog ng Team Buang, officially known as the Belen Team, ang dramang pangradyo na pinamagatang Ang Regalo.
V.O.: Isang araw, sa bahay ni Melchor.
SFX: Cellphone ringing
MELCHOR: Hello?
GASPAR (over phone): Melchor, nagpakita na! Nagpakita na ang bituin! Yehey! Tara na! matatagpuan na natin ang sanggol na si Hesus! Pero mukhang malayo at mahabang paglalakbay ito, Melchor.
MELCHOR: Ganern? Anong tantiya mo? Mga ilang araw?
GASPAR: Siguro, mga pitong araw. Lalo na ngayon, December. Grabe ang traffic. Lahat ng kalsada na katapat ng SM, barado. Christmas sale, e.
MELCHOR: Sige, agahan na lang natin ang biyahe. Si Baltazar, nakontak mo na? Hindi sumasagot sa mga tawag ko. Nag-leave din siya sa group chat natin.
GASPAR: Baka me sariling plano. Di bale, kahit dalawa lang tayo, gorabells tayo. Importanteng matagpuan natin ang sanggol na si Jesus para mabigyan natin siya ng babala tungkol sa plano ni Herodes na ipapatay siya. O,
siya, daanan kita diyan sa inyo in 10 minutes. Bye!
(ENTER DORA THE EXPLORER THEME SONG). WE MAY USE THIS: https://www.youtube.com/watch?v=rGyLz5219Lg)
MELCHOR: Uy, road trip! Dora the Explorer ang peg. Ano ba ang mga dapat kong iempake? Tubig!
SFX: Tubig na lumalagaslas
MELCHOR: Alak!
SFX: binubuksan na bote ng champagne
MELCHOR: Chichirya!
SFX: chicharon o chichiryang binubuksan
MELCHOR: For emergency cases, swiss knife!
SFX: ina-unleash na samurai
MELCHOR: Kikay kit! Toothbrush!
SFX: Toothpaste, toothbrush!
MELCHOR: Pabango!
SFX: Spray 3x
MELCHOR: For emergency cases, Diatabs!
SFX: flush ng inidoro
MELCHOR: At siyempre, para hindi boring ang biyahe, kailangan ang petmalu na soundtrack!
SFX: lumang plaka na isinasalang at pinapatugtog ang unang gap.
(ENTER CHRISTMAS IN OUR HEARTS SONG.)
(AFTER SONG, HIHINA ANG TUGTOG OR HIHINTO ANG MUSIC.)
SFX: busina ng kotse
MELCHOR: Aba, ayan na si Pareng Gaspar!
SFX: pagpihit ng door knob, pagbukas ng pinto ng bahay
MELCHOR at GASPAR (sabay): Melchor! Gaspar!
GASPAR: O, ready ka na? Naghihintay ang Uber!
MELCHOR: Yes!
SFX: Zipper ng maleta, pagbukas at pagsara ng pinto ng kotse
MANONG UBER: Magandang hapon po, Haring Melchor, Haring Gaspar. Ako po si Manong Uber at your service.
MELCHOR at GASPAR: Hi, Manong Uber. Taralets!
SFX: arangkada ng sasakyan
GASPAR: Melchor, naipasok mo ba sa maleta ang regalo mo para kay Baby Jesus?
MELCHOR: Ha? Anong regalo? Wala akong regalo! Ano ba ang regalo mo, Gaspar?
GASPAR: Heto, ginto.
MELCHOR: Wow, lodi! Ang yaman. E di ikaw na.
SFX: Biglang umiingay. Palengke noise. Under.
GASPAR: Teka, teka, nasaan na ba tayo? Bakit dito tayo dumaan, Manong Uber? Trapik po sa Divisoria!
MANONG UBER: Binulungan po ako ni Haring Melchor, change course daw po tayo. May bibilhin lang siya rito.
GASPAR: (galit na galit) Ang cheap mo, Melchor, dito ka sa Divisoria bibili ng regalo para kay Hesus?
SFX: matinding pagpreno/screech ng kotse, pagbukas ng pinto ng kotse.
MELCHOR: Ops, ‘wag ka na magalit. Tutal ito naman ang ultimate shopping destination!
MANONG UBER: E, Haring Melchor at Haring Gaspar, sasama na ako sa pagsa-shopping ninyo!
SFX: pagsara ng kotse. Louder noise from Divisoria ambience.
MELCHOR: At saka, medyo tight kasi ang budget natin, wala pa ‘yong bonus ko, e. Tara na.
GASPAR: Anong wala pa? Pumasok na sa ATM natin two weeks ago!
MELCHOR: O siya, siya, oo na! Pero dito na ako bibili ng panregalo, tutal nandito na tayo. At saka marami ding mahal dito. Hindi lahat ng nilalako dito ay mura.
TINDERA: Bili na po kayo, Mam, Sir. Sofa bed, bente mil lang.
MELCHOR: O, ayan! Sofa bed. Bente mil. Mura ba ‘yan? Mura?!
GASPAR: O siya, siya na! Bilisan na natin. Ito ang magandang ipanregalo: kamanyang at mira. Pero wala niyan dito sa Divisoria!
TINDERO: Bili na, suki. Anong hanap ninyo? Meron kami niyan dito sa bangketa.
MANONG UBER: Para sa bata po, kuyang tindero.
TINDERO: Ito, rattle!
SFX: rattle
TINDERO: Hello Kitty ang design niyan.
GASPAR: Pang-baby boy po.
TINDERA: Ito, dito sa akin, suki! Kotse-kotsehan!
SFX: humaharurot na kotse, busina at wangwang
TINDERA: Libre na busina at saka wangwang. At meron ding…
PLAYBACK/VOICE OF A FOREIGNER: Kuh-mah-ley-wah sah Pedrow Byu-kah-neyg Street, Pah-say Sih-tih!
TINDERA: Waze! High-tech, ano? Bili na. Wan pipti na lang sa inyo.
MELCHOR: E, bagong panganak po, baby boy. Hindi pa puwedeng maghawak ng kung ano-anong laruan.
TINDERA: A…baby, na bagong panganak, na boy? Si Baby Jesus ba iyang reregaluhan ninyo? Meron kaming … kamanyang at mira! Heto! Ipa-plastic ko na.
SFX: plastic na binubuksan
TINDERA: Two twenty lang lahat. Gusto n’yo ipa-giftwrap natin?
MELCHOR: A… hindi na po. Nagmamadali kami, ate.
GASPAR: Halika na, Manong Uber.
MANONG UBER: Ehe, bago tayo bumiyahe, itanong na natin sa aling tindera, para saan po ba iyang kamanyang at mira?
TINDERA: Kamanyang at mira? In English, frankincense and myrrh?
MANONG UBER: Opo. Iyan nga. Pero okey lang po kung di ninyo alam. I-Google ko na lang.
TINDERA (magiging super sosyal ang twang): Of course, I do know. This is called product knowledge and here in Divisoria, that is our expertise. Well, well, well, lemme see. Since the early days of Christianity, Biblical
scholars and theologians have offered varying interpretations of the meaning and significance of gold, frankincense and myrrh presented to Jesus. These were standard gifts to honor a king or deity in the ancient world:
gold as a precious metal, frankincense as perfume or incense, and myrrh as anointing oil. Frankincense, which was often burned, symbolized prayer rising to the heavens like smoke. Gets mo?
MANONG UBER: Wow, nosebleed. Pero sige bibili na rin po ako.
TINDERA: Okey, two twenty.
SFX: plastic na binubuksan
MANONG UBER: Pero wala pa kasi akong Christmas bonus. Puwede ba akong mangutang muna sa inyo, Haring Melchor at Haring Gaspar?
MELCHOR at GASPAR: Sure!
MELCHOR: Ang isang purpose ng bonus ay ang pagbabahagi sa nangangailangan!
(ENTER CHRISTMAS BONUS SONG BY NOENY)
SFX: tumatakbong kotse
V.O.: Samantala, sa ikapitong araw ng road trip nina Melchor at Gaspar…
MANONG UBER: Ayan na, mukhang malapit na tayo, guys! Ang laki-laki ng bituin na nasa tapat ng kanto na iyon! Di ba iyon ang star na sinusundan natin?
MELCHOR AT GASPAR: Sa wakas, nandito na tayo!
SFX: preno, car door opens and closes, footsteps, katok,
MELCHOR AT GASPAR: Tao po! Tao po!
SFX: door opens
MELCHOR AT GASPAR: Baltazar!
SFX: trumpet, happy sound.
BALTAZAR: Uy, mga beshie, sorry, nauna na ako rito. Hindi na ako sumabay sa inyo.
GASPAR: Ayaw mong humati sa bayad para kay Manong Uber, ano? Ang mahal nga, e. Inabot kami ng Four… forty eight thousand pesos.
BALTAZAR: Huy, hindi naman sa ganon, Gaspar. Okey lang makihati ako sa Uber! Alam ko namang madadagdagan pa ang bonus natin, di ba?
MELCHOR, GASPAR AT BALTAZAR: Apir!
BALTAZAR: Pero seryoso? Forty eight thousand pesos ang inabot ng Uber n’yo? Paano ang justification niyan? Patay kayo sa accounting! Hala!
MELCHOR: Natural, pitong araw tayong paikot-ikot sa kakasunod sa star na iyan! Meron namang resibo si Manong Uber. Tama ba, Manong?
MANONG UBER: Meron po. Kung kailangan i-justify sa accounting po ninyo, handa po akong humarap sa department manager. (bubulong) Single pa ba siya? Single pa kasi ako, mga koya.
GASPAR: Sige, sige, samahan mo kami ha, pagbalik natin. Anyway, kumusta ang biyahe mo, Baltazar? Ambilis mo, ha?
BALTAZAR: Okey naman ang biyahe ko. Kasi pagkabili ko ng regalo para kay Baby Jesus, sa ASEAN lane na ako dumaan. May nakasabay pa nga ako na beauty queen!
GASPAR: E, di ikaw nah! Teka, hindi mo ba kami papapasukin? Gusto na naming makita si Baby Jesus at ang pamilya niya.
BALTAZAR: Ay, pasok! Pasok!
SFX: door opens, farm animal sounds, heavenly music na very very soft-something like this: https://www.youtube.com/watch?v=xTyp6oPQR6Q (xylophone or harp)
MELCHOR, GASPAR AT BALTAZAR: (super happy): Halleluya! (3x) Pagpalain ang sanggol na si Hesus!
SFX: atungal ng baby, super lakas, super annoyed
MAMA MARY (very mahinhin): Kayo ba sina Melchor at Gaspar?
KINGS 1 at 2: Kami nga po.
MAMA MARY: Ang ingay n’yo! Nagising tuloy ang baby ko!
GASPAR: Naku, sori po. Sori! Nice to meet you, Mam. Ay, Mama Mary pala. Narito po kami upang ialay ang mga ito.
KINGs 1 at 2: Ginto, kamanyang at mira.
MAMA MARY: Ay, grabe, salamat, nag-abala pa kayo! Sobrang thank you! Sandali at ipapakilala ko si Jose, kasama namin siya ni Hesus. Mainam nang makilala n’yo rin siya. Karangalan ng aming pamilya ang mahandugan ng ginto,
kamanyang at mira para sa aming sanggol.
SFX: pagpindot sa cellphone, cellphone rings, phone call is picked up
SFX from cellphone ni Jose: pagpukpok ng martilyo, pagwe-welding, pagdi-drill at pag-chainsaw
JOSE: Yes, Maria, bakit ka tumatawag?
MAMA MARY: Jose, may bisita tayo. Ano ba’ng ginagawa mo riyan? Gabing-gabi, nagkakarpintero ka?
JOSE: Gumagawa ako ng higanteng Christmas tree. May nakita kasi ako sa internet, ang ganda! Habi ng Pagkakaisa ang tawag sa design.
MAMA MARY: (masayang-masaya) Ay, na-Google ko rin iyan kanina! Maganda nga. Iyong pupunta ka sa ilalim para ma-appreciate mo iyong design tapos inspired by different ethnic groups dito sa Pinas ang bawat bahagi ng
Christmas tree!
JOSE: Tumpak!
MAMA MARY: (masungit, seryoso) Mam’ya na iyan. Pumarito ka muna kung ayaw mong malagot ka sa akin!
SFX: phone call ends
MAMA MARY: Pasensiya na kayo, Melchor, Gaspar, Baltazar. Artistic talaga iyang asawa ko. Me talent sa production design. Pag kailangan ninyo ng gagawa sa mga kaharian ninyo, sabihan n’yo ako, ha? Ihahatid ko siya sa inyo.
BALTAZAR: Okey po! (pabulong kina Melchor at Gaspar ) pero kailangan mag-Philgeps pa rin siya, tama ba ako, Melchor at Gaspar?
SFX: footsteps
MAMA MARY: Heto na siya, si Jose. Dyowa ko.
JOSE: Magandang gabi sa inyong lahat.
MELCHOR: Magandang gabi po, Mang Jose.
GASPAR: Congratulations po sa pagkakasilang sa inyong sanggol.
JOSE: Ay, salamat! Salamat nang marami.
GASPAR: Naroon po ang handog namin sa inyong sanggol. From Divisoria po iyan!
MELCHOR: (tatawa!)A… ang ibig po niyang sabihin ay bibili po sana kami ng gift wrapper niyan sa Divisoria! Kaso po trapik.
JOSE: Okey lang. Huwag mahiya. A shopping trip in Divisoria is part of Pinoy Christmas tradition. Muli, maraming salamat sa inyong tatlo. Naglakbay pa talaga kayo para lang makapaghandog kay Hesus. Ano-ano nga ba ang mga iyan?
MAMA MARY: Heto, o.
SFX: plastic na binubuksan
MELCHOR: Ginto.
JOSE: Wow.
GASPAR: Kamanyang.
JOSE: Wow.
BALTAZAR: At mira.
JOSE: Wow. Salamat sa inyong tatlong hari.
MAMA MARY: May isa pang napakagandang regalo. Ang regalo ni Baltasar.
MELCHOR, GASPAR AT JOSE: Ano iyon?
SFX: drum roll to heighten excitement
MELCHOR at GASPAR: CCP Calendar of events! Mga tiket sa CCP shows!
JOSE: At mga festival pass! Meron ding baller ID sa Pasinaya!
MAMA MARY: Bongga, di ba? Bilang isang ina, importante sa akin na mamulat sa sining ang aking anak, kahit bulilit pa siya. Gusto kong makakita siya ng sari-saring art exhibit at dance concerts, makapakinig sa sari-saring
literary performances at musical concerts, at makapanood ng sari-saring stage plays at sine! Gusto ko, ngayong maliit pa lang siya ay makita niya ang husay ng mga alagad ng sining mula sa Pilipinas. Gusto ko, bilang isang
ina, maging proud siya sa sining at kultura ng ating bayan!
BALTAZAR: Masaya ako na nagustuhan ninyo ang regalo namin. Pero habang nagmumuni-muni ako kung ano pa ang mainam na regalo, isa lang ang pumasok sa aking isip.
ALL: Ano iyon?
MUSIC CUE: ENTER CCP HYMN
V.O.: At dito po nagtatapos ang pagtatanghal ng Team Buang. Ang nagsipagganap ay sina:
INSERT NAMES OF PARTICIPANTS AND THEIR ROLES
Mula po sa Office of the President, Production and Exhibition Department, Financial Services Department and Cultural Content Department, maligaya at masining na Pasko sa ating lahat.
WAKAS
Ang Regalo
Scriptwriter: Beverly Siy
8321125 Local 1706, 0919-3175708, ccpintertextualdivision@gmail.com, 5515959
SFX: MTRCB sound bite- piano
RECORDED: Rated SPG. Estriktong patnubay at gabay ng magulang ang kailangan. Para sa kaalaman ng lahat, walang hayop na nasaktan sa produksiyon na ito. Wala ring bata na inabuso o pinahirapan. Lahat ng tauhan ay kathang-isip at kung may pagkakahawig man sa mga tao sa tunay na buhay, ito ay hindi sinasadya. Ang pikon, talo. Lahat ng gaganap sa produksiyong ito ay sumalang sa matinding physical, psychological at, higit sa lahat, musical analysis to prevent damage to property and to the rest of humanity.
VOICE OVER: Inihahandog ng Team Buang, officially known as the Belen Team, ang dramang pangradyo na pinamagatang Ang Regalo.
V.O.: Isang araw, sa bahay ni Melchor.
SFX: Cellphone ringing
MELCHOR: Hello?
GASPAR (over phone): Melchor, nagpakita na! Nagpakita na ang bituin! Yehey! Tara na! matatagpuan na natin ang sanggol na si Hesus! Pero mukhang malayo at mahabang paglalakbay ito, Melchor.
MELCHOR: Ganern? Anong tantiya mo? Mga ilang araw?
GASPAR: Siguro, mga pitong araw. Lalo na ngayon, December. Grabe ang traffic. Lahat ng kalsada na katapat ng SM, barado. Christmas sale, e.
MELCHOR: Sige, agahan na lang natin ang biyahe. Si Baltazar, nakontak mo na? Hindi sumasagot sa mga tawag ko. Nag-leave din siya sa group chat natin.
GASPAR: Baka me sariling plano. Di bale, kahit dalawa lang tayo, gorabells tayo. Importanteng matagpuan natin ang sanggol na si Jesus para mabigyan natin siya ng babala tungkol sa plano ni Herodes na ipapatay siya. O,
siya, daanan kita diyan sa inyo in 10 minutes. Bye!
(ENTER DORA THE EXPLORER THEME SONG). WE MAY USE THIS: https://www.youtube.com/watch?v=rGyLz5219Lg)
MELCHOR: Uy, road trip! Dora the Explorer ang peg. Ano ba ang mga dapat kong iempake? Tubig!
SFX: Tubig na lumalagaslas
MELCHOR: Alak!
SFX: binubuksan na bote ng champagne
MELCHOR: Chichirya!
SFX: chicharon o chichiryang binubuksan
MELCHOR: For emergency cases, swiss knife!
SFX: ina-unleash na samurai
MELCHOR: Kikay kit! Toothbrush!
SFX: Toothpaste, toothbrush!
MELCHOR: Pabango!
SFX: Spray 3x
MELCHOR: For emergency cases, Diatabs!
SFX: flush ng inidoro
MELCHOR: At siyempre, para hindi boring ang biyahe, kailangan ang petmalu na soundtrack!
SFX: lumang plaka na isinasalang at pinapatugtog ang unang gap.
(ENTER CHRISTMAS IN OUR HEARTS SONG.)
(AFTER SONG, HIHINA ANG TUGTOG OR HIHINTO ANG MUSIC.)
SFX: busina ng kotse
MELCHOR: Aba, ayan na si Pareng Gaspar!
SFX: pagpihit ng door knob, pagbukas ng pinto ng bahay
MELCHOR at GASPAR (sabay): Melchor! Gaspar!
GASPAR: O, ready ka na? Naghihintay ang Uber!
MELCHOR: Yes!
SFX: Zipper ng maleta, pagbukas at pagsara ng pinto ng kotse
MANONG UBER: Magandang hapon po, Haring Melchor, Haring Gaspar. Ako po si Manong Uber at your service.
MELCHOR at GASPAR: Hi, Manong Uber. Taralets!
SFX: arangkada ng sasakyan
GASPAR: Melchor, naipasok mo ba sa maleta ang regalo mo para kay Baby Jesus?
MELCHOR: Ha? Anong regalo? Wala akong regalo! Ano ba ang regalo mo, Gaspar?
GASPAR: Heto, ginto.
MELCHOR: Wow, lodi! Ang yaman. E di ikaw na.
SFX: Biglang umiingay. Palengke noise. Under.
GASPAR: Teka, teka, nasaan na ba tayo? Bakit dito tayo dumaan, Manong Uber? Trapik po sa Divisoria!
MANONG UBER: Binulungan po ako ni Haring Melchor, change course daw po tayo. May bibilhin lang siya rito.
GASPAR: (galit na galit) Ang cheap mo, Melchor, dito ka sa Divisoria bibili ng regalo para kay Hesus?
SFX: matinding pagpreno/screech ng kotse, pagbukas ng pinto ng kotse.
MELCHOR: Ops, ‘wag ka na magalit. Tutal ito naman ang ultimate shopping destination!
MANONG UBER: E, Haring Melchor at Haring Gaspar, sasama na ako sa pagsa-shopping ninyo!
SFX: pagsara ng kotse. Louder noise from Divisoria ambience.
MELCHOR: At saka, medyo tight kasi ang budget natin, wala pa ‘yong bonus ko, e. Tara na.
GASPAR: Anong wala pa? Pumasok na sa ATM natin two weeks ago!
MELCHOR: O siya, siya, oo na! Pero dito na ako bibili ng panregalo, tutal nandito na tayo. At saka marami ding mahal dito. Hindi lahat ng nilalako dito ay mura.
TINDERA: Bili na po kayo, Mam, Sir. Sofa bed, bente mil lang.
MELCHOR: O, ayan! Sofa bed. Bente mil. Mura ba ‘yan? Mura?!
GASPAR: O siya, siya na! Bilisan na natin. Ito ang magandang ipanregalo: kamanyang at mira. Pero wala niyan dito sa Divisoria!
TINDERO: Bili na, suki. Anong hanap ninyo? Meron kami niyan dito sa bangketa.
MANONG UBER: Para sa bata po, kuyang tindero.
TINDERO: Ito, rattle!
SFX: rattle
TINDERO: Hello Kitty ang design niyan.
GASPAR: Pang-baby boy po.
TINDERA: Ito, dito sa akin, suki! Kotse-kotsehan!
SFX: humaharurot na kotse, busina at wangwang
TINDERA: Libre na busina at saka wangwang. At meron ding…
PLAYBACK/VOICE OF A FOREIGNER: Kuh-mah-ley-wah sah Pedrow Byu-kah-neyg Street, Pah-say Sih-tih!
TINDERA: Waze! High-tech, ano? Bili na. Wan pipti na lang sa inyo.
MELCHOR: E, bagong panganak po, baby boy. Hindi pa puwedeng maghawak ng kung ano-anong laruan.
TINDERA: A…baby, na bagong panganak, na boy? Si Baby Jesus ba iyang reregaluhan ninyo? Meron kaming … kamanyang at mira! Heto! Ipa-plastic ko na.
SFX: plastic na binubuksan
TINDERA: Two twenty lang lahat. Gusto n’yo ipa-giftwrap natin?
MELCHOR: A… hindi na po. Nagmamadali kami, ate.
GASPAR: Halika na, Manong Uber.
MANONG UBER: Ehe, bago tayo bumiyahe, itanong na natin sa aling tindera, para saan po ba iyang kamanyang at mira?
TINDERA: Kamanyang at mira? In English, frankincense and myrrh?
MANONG UBER: Opo. Iyan nga. Pero okey lang po kung di ninyo alam. I-Google ko na lang.
TINDERA (magiging super sosyal ang twang): Of course, I do know. This is called product knowledge and here in Divisoria, that is our expertise. Well, well, well, lemme see. Since the early days of Christianity, Biblical
scholars and theologians have offered varying interpretations of the meaning and significance of gold, frankincense and myrrh presented to Jesus. These were standard gifts to honor a king or deity in the ancient world:
gold as a precious metal, frankincense as perfume or incense, and myrrh as anointing oil. Frankincense, which was often burned, symbolized prayer rising to the heavens like smoke. Gets mo?
MANONG UBER: Wow, nosebleed. Pero sige bibili na rin po ako.
TINDERA: Okey, two twenty.
SFX: plastic na binubuksan
MANONG UBER: Pero wala pa kasi akong Christmas bonus. Puwede ba akong mangutang muna sa inyo, Haring Melchor at Haring Gaspar?
MELCHOR at GASPAR: Sure!
MELCHOR: Ang isang purpose ng bonus ay ang pagbabahagi sa nangangailangan!
(ENTER CHRISTMAS BONUS SONG BY NOENY)
SFX: tumatakbong kotse
V.O.: Samantala, sa ikapitong araw ng road trip nina Melchor at Gaspar…
MANONG UBER: Ayan na, mukhang malapit na tayo, guys! Ang laki-laki ng bituin na nasa tapat ng kanto na iyon! Di ba iyon ang star na sinusundan natin?
MELCHOR AT GASPAR: Sa wakas, nandito na tayo!
SFX: preno, car door opens and closes, footsteps, katok,
MELCHOR AT GASPAR: Tao po! Tao po!
SFX: door opens
MELCHOR AT GASPAR: Baltazar!
SFX: trumpet, happy sound.
BALTAZAR: Uy, mga beshie, sorry, nauna na ako rito. Hindi na ako sumabay sa inyo.
GASPAR: Ayaw mong humati sa bayad para kay Manong Uber, ano? Ang mahal nga, e. Inabot kami ng Four… forty eight thousand pesos.
BALTAZAR: Huy, hindi naman sa ganon, Gaspar. Okey lang makihati ako sa Uber! Alam ko namang madadagdagan pa ang bonus natin, di ba?
MELCHOR, GASPAR AT BALTAZAR: Apir!
BALTAZAR: Pero seryoso? Forty eight thousand pesos ang inabot ng Uber n’yo? Paano ang justification niyan? Patay kayo sa accounting! Hala!
MELCHOR: Natural, pitong araw tayong paikot-ikot sa kakasunod sa star na iyan! Meron namang resibo si Manong Uber. Tama ba, Manong?
MANONG UBER: Meron po. Kung kailangan i-justify sa accounting po ninyo, handa po akong humarap sa department manager. (bubulong) Single pa ba siya? Single pa kasi ako, mga koya.
GASPAR: Sige, sige, samahan mo kami ha, pagbalik natin. Anyway, kumusta ang biyahe mo, Baltazar? Ambilis mo, ha?
BALTAZAR: Okey naman ang biyahe ko. Kasi pagkabili ko ng regalo para kay Baby Jesus, sa ASEAN lane na ako dumaan. May nakasabay pa nga ako na beauty queen!
GASPAR: E, di ikaw nah! Teka, hindi mo ba kami papapasukin? Gusto na naming makita si Baby Jesus at ang pamilya niya.
BALTAZAR: Ay, pasok! Pasok!
SFX: door opens, farm animal sounds, heavenly music na very very soft-something like this: https://www.youtube.com/watch?v=xTyp6oPQR6Q (xylophone or harp)
MELCHOR, GASPAR AT BALTAZAR: (super happy): Halleluya! (3x) Pagpalain ang sanggol na si Hesus!
SFX: atungal ng baby, super lakas, super annoyed
MAMA MARY (very mahinhin): Kayo ba sina Melchor at Gaspar?
KINGS 1 at 2: Kami nga po.
MAMA MARY: Ang ingay n’yo! Nagising tuloy ang baby ko!
GASPAR: Naku, sori po. Sori! Nice to meet you, Mam. Ay, Mama Mary pala. Narito po kami upang ialay ang mga ito.
KINGs 1 at 2: Ginto, kamanyang at mira.
MAMA MARY: Ay, grabe, salamat, nag-abala pa kayo! Sobrang thank you! Sandali at ipapakilala ko si Jose, kasama namin siya ni Hesus. Mainam nang makilala n’yo rin siya. Karangalan ng aming pamilya ang mahandugan ng ginto,
kamanyang at mira para sa aming sanggol.
SFX: pagpindot sa cellphone, cellphone rings, phone call is picked up
SFX from cellphone ni Jose: pagpukpok ng martilyo, pagwe-welding, pagdi-drill at pag-chainsaw
JOSE: Yes, Maria, bakit ka tumatawag?
MAMA MARY: Jose, may bisita tayo. Ano ba’ng ginagawa mo riyan? Gabing-gabi, nagkakarpintero ka?
JOSE: Gumagawa ako ng higanteng Christmas tree. May nakita kasi ako sa internet, ang ganda! Habi ng Pagkakaisa ang tawag sa design.
MAMA MARY: (masayang-masaya) Ay, na-Google ko rin iyan kanina! Maganda nga. Iyong pupunta ka sa ilalim para ma-appreciate mo iyong design tapos inspired by different ethnic groups dito sa Pinas ang bawat bahagi ng
Christmas tree!
JOSE: Tumpak!
MAMA MARY: (masungit, seryoso) Mam’ya na iyan. Pumarito ka muna kung ayaw mong malagot ka sa akin!
SFX: phone call ends
MAMA MARY: Pasensiya na kayo, Melchor, Gaspar, Baltazar. Artistic talaga iyang asawa ko. Me talent sa production design. Pag kailangan ninyo ng gagawa sa mga kaharian ninyo, sabihan n’yo ako, ha? Ihahatid ko siya sa inyo.
BALTAZAR: Okey po! (pabulong kina Melchor at Gaspar ) pero kailangan mag-Philgeps pa rin siya, tama ba ako, Melchor at Gaspar?
SFX: footsteps
MAMA MARY: Heto na siya, si Jose. Dyowa ko.
JOSE: Magandang gabi sa inyong lahat.
MELCHOR: Magandang gabi po, Mang Jose.
GASPAR: Congratulations po sa pagkakasilang sa inyong sanggol.
JOSE: Ay, salamat! Salamat nang marami.
GASPAR: Naroon po ang handog namin sa inyong sanggol. From Divisoria po iyan!
MELCHOR: (tatawa!)A… ang ibig po niyang sabihin ay bibili po sana kami ng gift wrapper niyan sa Divisoria! Kaso po trapik.
JOSE: Okey lang. Huwag mahiya. A shopping trip in Divisoria is part of Pinoy Christmas tradition. Muli, maraming salamat sa inyong tatlo. Naglakbay pa talaga kayo para lang makapaghandog kay Hesus. Ano-ano nga ba ang mga iyan?
MAMA MARY: Heto, o.
SFX: plastic na binubuksan
MELCHOR: Ginto.
JOSE: Wow.
GASPAR: Kamanyang.
JOSE: Wow.
BALTAZAR: At mira.
JOSE: Wow. Salamat sa inyong tatlong hari.
MAMA MARY: May isa pang napakagandang regalo. Ang regalo ni Baltasar.
MELCHOR, GASPAR AT JOSE: Ano iyon?
SFX: drum roll to heighten excitement
MELCHOR at GASPAR: CCP Calendar of events! Mga tiket sa CCP shows!
JOSE: At mga festival pass! Meron ding baller ID sa Pasinaya!
MAMA MARY: Bongga, di ba? Bilang isang ina, importante sa akin na mamulat sa sining ang aking anak, kahit bulilit pa siya. Gusto kong makakita siya ng sari-saring art exhibit at dance concerts, makapakinig sa sari-saring
literary performances at musical concerts, at makapanood ng sari-saring stage plays at sine! Gusto ko, ngayong maliit pa lang siya ay makita niya ang husay ng mga alagad ng sining mula sa Pilipinas. Gusto ko, bilang isang
ina, maging proud siya sa sining at kultura ng ating bayan!
BALTAZAR: Masaya ako na nagustuhan ninyo ang regalo namin. Pero habang nagmumuni-muni ako kung ano pa ang mainam na regalo, isa lang ang pumasok sa aking isip.
ALL: Ano iyon?
MUSIC CUE: ENTER CCP HYMN
V.O.: At dito po nagtatapos ang pagtatanghal ng Team Buang. Ang nagsipagganap ay sina:
INSERT NAMES OF PARTICIPANTS AND THEIR ROLES
Mula po sa Office of the President, Production and Exhibition Department, Financial Services Department and Cultural Content Department, maligaya at masining na Pasko sa ating lahat.
WAKAS
Saranggola Blog Awards, Lilipad Muli
Imbitado ang lahat ng blogger, manunulat, at may hilig sa panitikang Filipino sa gaganaping Saranggola Blog Awards (SBA) sa 17 Disyembre 2017, 2:00nh-6:00ng sa Lumiere Residences Sky Lounge, Pasig Blvd. corner Shaw Blvd., Pasig City.
Sa tulong ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas (CCP) na siyang bumuo ng lupon ng mga hurado, gagawaran ang mga nagwaging akda sa iba't ibang genre. May anim na kategorya ang SBA 2017 na may kani-kaniyang tema: Tula (“Karatula”); Maikling Kuwento (“Eskinita”); Sanaysay (“Sachet”); Akdang Pambata (“Idol”); at Blog Entry (“Fake News”). Ilan sa mga hurado sina Efren Abueg, Marra Lanot, Joel Pablo Salud, at Katrina Stuart Santiago. Sa kabuuan ay 112 na bagong akda ang nalikom ng timpalak na mababása ngayon sa loob at labas ng bansa sa websayt na www.sba.ph.
Mula noong 2008, taunang ginaganap ang Saranggola Blog Awards na may layuning kilalanin at parangalan ang mga bagong akdang Filipino na katha ng mga karaniwang Filipino—mga estudyante, guro, empleado, manlalakbay, OFW—na ipinalalaganap sa pamamagitan ng Internet. Sa ganitong paraan, hinihikayat ng SBA ang mga Filipino na sumulat at maglathala ng kanilang malikhaing akda gamit ang sariling wika sa malawak na mundo ng Internet.
Ang Saranggola Awards ay sinimulan ni Bernard Umali na nagtapos sa Philippine Normal University at kasalukuyang nasa larang ng real estate. Nagpapatuloy ang timpalak taon-taon sa tulong ng mga isponsor at katuwang na ahensiya tulad ng CCP sa pamamagitan ng dibisyong panliteratura at pampublikasyon nito na Intertextual Division.
Libre at bukás sa publiko ang nasabing event. Para sa pagpapatala sa pagdalo, mag-text sa +63917 893 2583 o mag-email sa bernardumali@gmail.com.
Sa tulong ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas (CCP) na siyang bumuo ng lupon ng mga hurado, gagawaran ang mga nagwaging akda sa iba't ibang genre. May anim na kategorya ang SBA 2017 na may kani-kaniyang tema: Tula (“Karatula”); Maikling Kuwento (“Eskinita”); Sanaysay (“Sachet”); Akdang Pambata (“Idol”); at Blog Entry (“Fake News”). Ilan sa mga hurado sina Efren Abueg, Marra Lanot, Joel Pablo Salud, at Katrina Stuart Santiago. Sa kabuuan ay 112 na bagong akda ang nalikom ng timpalak na mababása ngayon sa loob at labas ng bansa sa websayt na www.sba.ph.
Mula noong 2008, taunang ginaganap ang Saranggola Blog Awards na may layuning kilalanin at parangalan ang mga bagong akdang Filipino na katha ng mga karaniwang Filipino—mga estudyante, guro, empleado, manlalakbay, OFW—na ipinalalaganap sa pamamagitan ng Internet. Sa ganitong paraan, hinihikayat ng SBA ang mga Filipino na sumulat at maglathala ng kanilang malikhaing akda gamit ang sariling wika sa malawak na mundo ng Internet.
Ang Saranggola Awards ay sinimulan ni Bernard Umali na nagtapos sa Philippine Normal University at kasalukuyang nasa larang ng real estate. Nagpapatuloy ang timpalak taon-taon sa tulong ng mga isponsor at katuwang na ahensiya tulad ng CCP sa pamamagitan ng dibisyong panliteratura at pampublikasyon nito na Intertextual Division.
Libre at bukás sa publiko ang nasabing event. Para sa pagpapatala sa pagdalo, mag-text sa +63917 893 2583 o mag-email sa bernardumali@gmail.com.
Thursday, December 7, 2017
Ang Spotter
i have this very, very unusual skill. napakabilis kong maka-spot ng pera sa kalsada.
kaninang 7am, habang naglalakad ako mula sa bukana ng perpetual village, habay hanggang sa 711 na nasa kanto ng aguinaldo hi-way (outer part ng mariche motel), nakapulot ako ng anim na barya. sa magkakahiwalay na pagkakataon. grabe, anim. memorable sa akin ito dahil ito ang highest number of pulot sa tanang buhay ko. ang barya ay from 5 cents to 25 cents. ang saya-saya ko, so naikuwento ko ito sa office. sabi nina marj, sabay po kami sa inyo pauwi! baka makapulot kami ng 500! sabog ang tawanan namin. dahil a few months ago, sa isang spoken word event ng division namin sa intramuros, nakapulot ako ng barya, mga limang barya, sa iisang araw. ang suwerte di ba? at ang pinakahuli kong napulot sa pagtatapos ng araw na iyon ay P500 na buo. as in.
so, anyway, okey na ako sa anim na barya.
pero ansabe ng tadhana? wait, there’s more.
noong naglakad na ako pauwi kanina, around 11:50 ng gabi, same stretch, same street, same day, nakapulot naman ako ng limang barya! sa tatlong magkakaibang lokasyon. omg. a total of 11 coins in one single day.
ako na. ako na ang reyna ng barya.
ikukuwento ko na rin ang iba ko pang memorable pulot-pera moments:
1. isang valentine’s day noong magboypren pa lang kami ni poy, nagkasundo kaming gawin ang isang 500-peso challenge valentine’s date. challenge kuno pero ang totoo, wala kaming kapera-pera nang february 14 na iyan. nag-umpisa ang araw namin sa pag-attend sa isang event ng buddhist temple sa san juan, nagme-meditation class kasi kami doon noon. free! pagkatapos ng event, nagtig-isang slurpee kami para hindi mauhaw sa paglalakad papuntang greenhills shopping center. pagdating doon ay kumain kami sa KFC, iyong pinaka-cheap nilang meal. nakalimutan ko na ang iba pa naming pinagkagastusan that day. basta ang ending, nagpasya kaming maglakad mula sa mall na iyon hanggang edsa para sumakay ng MRT sa Ortigas Station dahil pang-isang sakay na lang ng dyip ang natira sa aming P500. may MRT card naman kaming dalawa, so bababa lang kami sa GMA Kamuning MRT Station at makakapagdyip pa kami hanggang sa bahay. paglabas namin ng mall, naglakad kami sa bangketa sa may connecticut street para makarating ng ortigas. anong bumungad sa amin sa bangketa? isang tower ng piso. twenty-nine lahat! sinurvey namin ang paligid at baka sa street children iyon o kaya sa mga sidewalk vendor, pero kami lang ang nasa vicinity. ang pinakamalapit na tao ay isang traffic enforcer na nakatayo sa kanto ng ortigas. kaya kinuha na lang namin ang mga barya, ipinamasahe namin ang sixteen pesos papuntang edsa, at itinago namin ang natira. ang coins na iyon ang ginawa naming aras sa aming kasal.
2. noong malapit na akong manganak kay ayin, isang umaga ng september 2016, sumubok akong sumakay mula sa cubao papuntang work sa ccp. umaambon noon, katatapos lang ng magdamag na ulan, napakaputik ng mga kalsada. habang hinahanap ko ang terminal ng FX na biyaheng Cubao-Buendia, patawid-tawid ako sa mga kalsada along aurora boulevard. napakaraming tao sa cubao kahit alas-sais pa lang. sa isip-isip ko, di na ako uli sasakay dito. stressful. tapos, bigla, sa gitna mismo ng kalye, may napansin akong orange na papel na puro putik. yumukod agad ako para pulutin ito, akala ko kasi, bente. ay hindi, P500 pala! ang saya-saya kong pumasok ng office. agad ko itong ikinuwento kina sir hermie, mam bing at sir nes. tuwang-tuwa kaming lahat. siyempre, nanlibre ako ng lunch sa buffeteria.
3. this year naman, isang gabi ay nanood kami ni papa poy ng wonder woman sa sm bacoor. walking distance lang ito sa bahay namin kaya nang pauwi na, sabi ko ay huwag na kaming mag-sidecar. sayang lang ang benteng pamasahe sa sidecar. pagtapat namin sa napakadilim na bahagi ng tirona hi-way, sa tapat ng sarado nang tindahan ng tiles, huminto ako sa paglalakad. may nakita kasi akong piso sa kalsada. sabi ni poy, bakit? sabi ko, ayan o, piso. yumukod siya. ha? asan? itinuro ko, ayan, o. mas malapit ang piso sa paa niya. asan, sabi ni poy. wala talaga siyang makita kaya ako na ang yumukod at pumulot. saka lang niya nakita ang piso. sabi ni poy, nakita mo yon? ang dilim-dilim. ‘yan ang wonder woman! tawa kami nang tawa hanggang makarating sa bahay.
4. noong october 2017, may spoken word performances ang division namin sa intramuros, bahagi ito ng isang cultural event na inorganisa ni carlos celdran. bago ako mag-intramuros, nag-talk ako sa PNU. doon kami nag-meet ng kaibigan kong si emeng , tapos sinamahan niya ako hanggang intramuros. hapon pa lang, napansin na ni emeng na lagi akong nakakapulot ng barya. piso sa loob ng baluarte de san diego sa intramuros. tapos noong nagpunta kami sa ccp para kunin ang compli copies ng Ani para sa spoken word performers, nakapulot naman ako ng bentsingko along vito cruz, malapit sa bakod ng bangko sentral. naikuwento ko tuloy na lagi talaga akong nakakapulot ng pera kakatingin ko sa kalsada. ikinuwento ko ang P500 noong buntis ako. anong tawa ni emeng. akala niya yata, nagjo-joke ako. during the event sa intramuros, nakita ko ang friend kong si joshel. after the event ay ayaw pang umuwi ni joshel, si emeng ay libre din. ako naman, uwing-uwi na pero ayaw ko namang iwan si joshel kay emeng dahil hindi naman magkaibigan ang dalawa. naglakad-lakad kami sa malate, naghahanap kami ng lugar na makakainan at matatambayan. nakapulot na naman ako, diyes. tawa na naman si emeng. na-amuse na talaga siya. naikuwento ko na rin kay joshel ang pagiging reyna ko ng barya. tawa rin si joshel. nang makakita kami ng mapag-iiwanan kay joshel, isang place na may ino-offer na promo sa kanilang menu, umalis na kami ni emeng para ibalik ang ibang libro sa ccp, saka kami bumiyahe uli pa-malate para kay joshel. pagbalik, umaatikabong kuwentuhan, tapos inom nang konti, tapos mamya ay kape na. nakadalawang kape ako. sinusulit ko ang promo. pero biglang lumapit sa amin ang manager at ang sabi ay may limit daw ang kanilang promo. asar na asar ako kasi nang kuwentahin namin ay napamahal pa kami! e, ako ang nangakong magbabayad dahil treat ko iyon kina joshel at emeng, sinamahan kasi nila ako buong gabi sa intramuros. tumulong din sila sa egress at sa pag-asikaso sa mga performer. anyway, di na kami nakipagtalo sa manager tungkol sa deceiving nilang pakiyeme. let’s call it a day, sabi na lang namin. uwian na, tutal naman medyo late na nang time na iyon, around 2am. paglabas namin, idinaan na lang namin sa joke ang kaengotan namin sa promo. halos isumpa namin ang establishment at ang manager. habang nagtatawanan kami at naglalakad along mabini street approaching quintos street, may namataan akong kalat sa kalsada. parang sachet ng coffeemate. isang hakbang pa, mas malapit na ako, aba, hindi kalat! agad ko itong itinuro kina emeng at joshel. Uy, P500, sigaw ko. yuko agad si joshel sabay pulot. P500 nga. sabog ang tawa namin sa kalsada. aba, bawi agad ang nagastos ko! umuwi silang masaya. umuwi akong nalulunod sa pagkamangha.
college ko na-pick up ang habit ng pagpupulot ng barya sa kalsada. ang kaklase kong si dennis ortega ang nagpayo sa akin nito. “pulutin mo ang barya sa kalsada, bebang. ke maliit ang halaga, ke malaki, pulutin mo. ang bawat barya ay ituring mong opportunity. kung di mo pupulutin, may ibang pupulot niyan” sabi ni dennis. nang time na iyon, working student si dennis. estudyante sa araw, tutor siya ng piano sa gabi. halos wala siyang time sa ibang bagay, wala kasi siyang tinatanggihan na tutorial. mula nang marinig ko iyon sa kanya, naging habit ko na ang magpulot ng pera sa kalsada.
mula nang lumipat kami sa cavite, nilalakad ko araw-araw ang haba ng kalsadang nabanggit ko kanina papunta sa sakayan at pagkababa ng bus
pauwi sa amin. would you believe, araw-araw din akong nakakapulot ng barya? minsan isa, minsan dalawa. pinakamarami ay lima, as in limang magkakaibang pagkakataon. kasabay ko papasok noon si bianca, ang pamangkin kong 6am ang klase. di siya makapaniwalang andaming perang ppakalat-kalat lang sa kalsada. at kahapon nga, iyan na ang record-breaking. siyam na magkakaibang pagkakataon/lokasyon. total of eleven coins. in one single day.
dati, inihuhulog ko lang ang napupulot kong barya sa bag ko. kasehodang madumi 'yan, sige, shoot lang sa bag. pero ngayon, ibinabalot ko na muna ang barya sa tiket ng bus para hindi madumihan ang iba pang laman ng bag ko. siyempre, galing sa kalsada, e di napakarumi nga niyan. alikabok, putik, dura, tae. so, ganito ang nagiging routine ko araw-araw: maglalakad ako, pupulot ng barya, maghahanap ng tiket ng bus, ibabalot ang napulot na barya sa tiket ng bus, saka ko isisilid sa bulsa ng aking bag.
pero lately, binago ko ang routine ko. palagay ko kasi, mas tama ito: bago pa ako maglakad, may hawak na akong mga tiket ng bus.
kaninang 7am, habang naglalakad ako mula sa bukana ng perpetual village, habay hanggang sa 711 na nasa kanto ng aguinaldo hi-way (outer part ng mariche motel), nakapulot ako ng anim na barya. sa magkakahiwalay na pagkakataon. grabe, anim. memorable sa akin ito dahil ito ang highest number of pulot sa tanang buhay ko. ang barya ay from 5 cents to 25 cents. ang saya-saya ko, so naikuwento ko ito sa office. sabi nina marj, sabay po kami sa inyo pauwi! baka makapulot kami ng 500! sabog ang tawanan namin. dahil a few months ago, sa isang spoken word event ng division namin sa intramuros, nakapulot ako ng barya, mga limang barya, sa iisang araw. ang suwerte di ba? at ang pinakahuli kong napulot sa pagtatapos ng araw na iyon ay P500 na buo. as in.
so, anyway, okey na ako sa anim na barya.
pero ansabe ng tadhana? wait, there’s more.
noong naglakad na ako pauwi kanina, around 11:50 ng gabi, same stretch, same street, same day, nakapulot naman ako ng limang barya! sa tatlong magkakaibang lokasyon. omg. a total of 11 coins in one single day.
ako na. ako na ang reyna ng barya.
ikukuwento ko na rin ang iba ko pang memorable pulot-pera moments:
1. isang valentine’s day noong magboypren pa lang kami ni poy, nagkasundo kaming gawin ang isang 500-peso challenge valentine’s date. challenge kuno pero ang totoo, wala kaming kapera-pera nang february 14 na iyan. nag-umpisa ang araw namin sa pag-attend sa isang event ng buddhist temple sa san juan, nagme-meditation class kasi kami doon noon. free! pagkatapos ng event, nagtig-isang slurpee kami para hindi mauhaw sa paglalakad papuntang greenhills shopping center. pagdating doon ay kumain kami sa KFC, iyong pinaka-cheap nilang meal. nakalimutan ko na ang iba pa naming pinagkagastusan that day. basta ang ending, nagpasya kaming maglakad mula sa mall na iyon hanggang edsa para sumakay ng MRT sa Ortigas Station dahil pang-isang sakay na lang ng dyip ang natira sa aming P500. may MRT card naman kaming dalawa, so bababa lang kami sa GMA Kamuning MRT Station at makakapagdyip pa kami hanggang sa bahay. paglabas namin ng mall, naglakad kami sa bangketa sa may connecticut street para makarating ng ortigas. anong bumungad sa amin sa bangketa? isang tower ng piso. twenty-nine lahat! sinurvey namin ang paligid at baka sa street children iyon o kaya sa mga sidewalk vendor, pero kami lang ang nasa vicinity. ang pinakamalapit na tao ay isang traffic enforcer na nakatayo sa kanto ng ortigas. kaya kinuha na lang namin ang mga barya, ipinamasahe namin ang sixteen pesos papuntang edsa, at itinago namin ang natira. ang coins na iyon ang ginawa naming aras sa aming kasal.
2. noong malapit na akong manganak kay ayin, isang umaga ng september 2016, sumubok akong sumakay mula sa cubao papuntang work sa ccp. umaambon noon, katatapos lang ng magdamag na ulan, napakaputik ng mga kalsada. habang hinahanap ko ang terminal ng FX na biyaheng Cubao-Buendia, patawid-tawid ako sa mga kalsada along aurora boulevard. napakaraming tao sa cubao kahit alas-sais pa lang. sa isip-isip ko, di na ako uli sasakay dito. stressful. tapos, bigla, sa gitna mismo ng kalye, may napansin akong orange na papel na puro putik. yumukod agad ako para pulutin ito, akala ko kasi, bente. ay hindi, P500 pala! ang saya-saya kong pumasok ng office. agad ko itong ikinuwento kina sir hermie, mam bing at sir nes. tuwang-tuwa kaming lahat. siyempre, nanlibre ako ng lunch sa buffeteria.
3. this year naman, isang gabi ay nanood kami ni papa poy ng wonder woman sa sm bacoor. walking distance lang ito sa bahay namin kaya nang pauwi na, sabi ko ay huwag na kaming mag-sidecar. sayang lang ang benteng pamasahe sa sidecar. pagtapat namin sa napakadilim na bahagi ng tirona hi-way, sa tapat ng sarado nang tindahan ng tiles, huminto ako sa paglalakad. may nakita kasi akong piso sa kalsada. sabi ni poy, bakit? sabi ko, ayan o, piso. yumukod siya. ha? asan? itinuro ko, ayan, o. mas malapit ang piso sa paa niya. asan, sabi ni poy. wala talaga siyang makita kaya ako na ang yumukod at pumulot. saka lang niya nakita ang piso. sabi ni poy, nakita mo yon? ang dilim-dilim. ‘yan ang wonder woman! tawa kami nang tawa hanggang makarating sa bahay.
4. noong october 2017, may spoken word performances ang division namin sa intramuros, bahagi ito ng isang cultural event na inorganisa ni carlos celdran. bago ako mag-intramuros, nag-talk ako sa PNU. doon kami nag-meet ng kaibigan kong si emeng , tapos sinamahan niya ako hanggang intramuros. hapon pa lang, napansin na ni emeng na lagi akong nakakapulot ng barya. piso sa loob ng baluarte de san diego sa intramuros. tapos noong nagpunta kami sa ccp para kunin ang compli copies ng Ani para sa spoken word performers, nakapulot naman ako ng bentsingko along vito cruz, malapit sa bakod ng bangko sentral. naikuwento ko tuloy na lagi talaga akong nakakapulot ng pera kakatingin ko sa kalsada. ikinuwento ko ang P500 noong buntis ako. anong tawa ni emeng. akala niya yata, nagjo-joke ako. during the event sa intramuros, nakita ko ang friend kong si joshel. after the event ay ayaw pang umuwi ni joshel, si emeng ay libre din. ako naman, uwing-uwi na pero ayaw ko namang iwan si joshel kay emeng dahil hindi naman magkaibigan ang dalawa. naglakad-lakad kami sa malate, naghahanap kami ng lugar na makakainan at matatambayan. nakapulot na naman ako, diyes. tawa na naman si emeng. na-amuse na talaga siya. naikuwento ko na rin kay joshel ang pagiging reyna ko ng barya. tawa rin si joshel. nang makakita kami ng mapag-iiwanan kay joshel, isang place na may ino-offer na promo sa kanilang menu, umalis na kami ni emeng para ibalik ang ibang libro sa ccp, saka kami bumiyahe uli pa-malate para kay joshel. pagbalik, umaatikabong kuwentuhan, tapos inom nang konti, tapos mamya ay kape na. nakadalawang kape ako. sinusulit ko ang promo. pero biglang lumapit sa amin ang manager at ang sabi ay may limit daw ang kanilang promo. asar na asar ako kasi nang kuwentahin namin ay napamahal pa kami! e, ako ang nangakong magbabayad dahil treat ko iyon kina joshel at emeng, sinamahan kasi nila ako buong gabi sa intramuros. tumulong din sila sa egress at sa pag-asikaso sa mga performer. anyway, di na kami nakipagtalo sa manager tungkol sa deceiving nilang pakiyeme. let’s call it a day, sabi na lang namin. uwian na, tutal naman medyo late na nang time na iyon, around 2am. paglabas namin, idinaan na lang namin sa joke ang kaengotan namin sa promo. halos isumpa namin ang establishment at ang manager. habang nagtatawanan kami at naglalakad along mabini street approaching quintos street, may namataan akong kalat sa kalsada. parang sachet ng coffeemate. isang hakbang pa, mas malapit na ako, aba, hindi kalat! agad ko itong itinuro kina emeng at joshel. Uy, P500, sigaw ko. yuko agad si joshel sabay pulot. P500 nga. sabog ang tawa namin sa kalsada. aba, bawi agad ang nagastos ko! umuwi silang masaya. umuwi akong nalulunod sa pagkamangha.
college ko na-pick up ang habit ng pagpupulot ng barya sa kalsada. ang kaklase kong si dennis ortega ang nagpayo sa akin nito. “pulutin mo ang barya sa kalsada, bebang. ke maliit ang halaga, ke malaki, pulutin mo. ang bawat barya ay ituring mong opportunity. kung di mo pupulutin, may ibang pupulot niyan” sabi ni dennis. nang time na iyon, working student si dennis. estudyante sa araw, tutor siya ng piano sa gabi. halos wala siyang time sa ibang bagay, wala kasi siyang tinatanggihan na tutorial. mula nang marinig ko iyon sa kanya, naging habit ko na ang magpulot ng pera sa kalsada.
mula nang lumipat kami sa cavite, nilalakad ko araw-araw ang haba ng kalsadang nabanggit ko kanina papunta sa sakayan at pagkababa ng bus
pauwi sa amin. would you believe, araw-araw din akong nakakapulot ng barya? minsan isa, minsan dalawa. pinakamarami ay lima, as in limang magkakaibang pagkakataon. kasabay ko papasok noon si bianca, ang pamangkin kong 6am ang klase. di siya makapaniwalang andaming perang ppakalat-kalat lang sa kalsada. at kahapon nga, iyan na ang record-breaking. siyam na magkakaibang pagkakataon/lokasyon. total of eleven coins. in one single day.
dati, inihuhulog ko lang ang napupulot kong barya sa bag ko. kasehodang madumi 'yan, sige, shoot lang sa bag. pero ngayon, ibinabalot ko na muna ang barya sa tiket ng bus para hindi madumihan ang iba pang laman ng bag ko. siyempre, galing sa kalsada, e di napakarumi nga niyan. alikabok, putik, dura, tae. so, ganito ang nagiging routine ko araw-araw: maglalakad ako, pupulot ng barya, maghahanap ng tiket ng bus, ibabalot ang napulot na barya sa tiket ng bus, saka ko isisilid sa bulsa ng aking bag.
pero lately, binago ko ang routine ko. palagay ko kasi, mas tama ito: bago pa ako maglakad, may hawak na akong mga tiket ng bus.
Thursday, November 30, 2017
Sample ng Radio Drama para sa Pasko
Untitled
Scriptwriter: Beverly Siy
Local 1706, 0919-3175708, ccpintertextualdivision@gmail.com, 5515959
SFX: MTRCB sound bite
V.O.
Rated SPG. Estriktong patnubay at gabay ng magulang ang kailangan.
Inihahandog ng Team Buang ang dramang pangradyo na pinamagatang _______. Ang magsisipagganap ay sina:
INSERT NAMES OF PARTICIPANTS AND THEIR ROLES
Isang araw, sa bahay ni Melchor.
SFX: Cellphone ringing
(NOTE TO KINGS 1, 2 AND 3: KAILANGAN PANGMATANDA ANG BOSES N’YO. PARANG UUGOD-UGOD, MABAGAL.)
KING 2: Hello?
KING 1 (over phone): Melchor, nagpakita na! Nagpakita na ang bituin!
KING 2: Talaga, Gaspar? Talaga? Yehey! Tara na! matatagpuan na natin ang sanggol na si Hesus!
KING 1: Pero mukhang malayo at mahabang paglalakbay ito, Melchor.
KING 2: Ganern? Anong tantiya mo? Mga ilang araw?
KING 1: Siguro, mga pitong araw. Lalo na ngayon, December. Grabe ang traffic. Lahat ng kalsada na katapat ng SM, barado. Christmas sale e.
KING 2: Sige, agahan na lang natin ang biyahe. Si Baltazar, nakontak mo na?
KING 1: Hindi sumasagot sa mga tawag ko.
KING 2: Nag-leave din siya sa group chat natin.
KING 1: Ewan ko do’n, baka me sariling plano. Di bale, kahit dalawa lang tayo, gorabells tayo. Importanteng matagpuan natin ang sanggol na si Jesus para mabigyan natin siya ng babala tungkol sa plano ni Herodes na ipapatay siya.
KING 2: Tama ka! Daanan mo ako in 10 minutes. Bye!
(ENTER DORA THE EXPLORER THEME SONG). WE MAY USE THIS: https://www.youtube.com/watch?v=rGyLz5219Lg)
KING 2: Uy, road trip! Dora the Explorer ang peg. Ano ba ang mga dapat kong iempake? Tubig!
SFX: Tubig na lumalagaslas
KING 2: Alak!
SFX: boteng de tansan na binubuksan
KING 2: Chichirya!
SFX: Chichiryang binubuksan
KING 2: For emergency cases, swiss knife!
SFX: ina-unleash na samurai
KING 2: For emergency cases, diatabs!
SFX: flush ng inidoro
KING 2: Kikay kit! Toothbrush, toothpaste, pabango!
SFX: Spray 3x
KING 2: At siyempre, para hindi boring ang biyahe, kailangan ang petmalu na soundtrack!
SFX: lumang plaka na isinasalang at pinapatugtog
KING 2: ehem, ehem
(START OF CHRISTMAS IN OUR HEARTS SONG. THEN ANG BOSES NI KING 2 AY MAGIGING NORMAL NA, HINDI NA PANGMATANDA AT UUGOD-UGOD.)
Whenever I see girls and boys
Selling lanterns on the street
I remember the child in the manger as he sleeps
Wherever there are people
Giving gifts exchanging cards
I believe that Christmas is truly in our hearts
Let's light our Christmas trees for a bright tomorrow
Where nations are at peace,
And all are one in God
Let's sing Merry Christmas and a happy holiday
This season may we never forget the love we have for Jesus
Let him be the one to guide us as another new year starts
And may the spirit of Christmas be always in our hearts
(HIHINA ANG TUGTOG OR HIHINTO ANG MUSIC.)
SFX: busina ng kotse
KING 2: Aba, ayan na si Pareng Melchor!
SFX: pagpihit ng door knob, pagbukas ng pinto
KINGS 1 AND 2 (sabay): Melchor! Gaspar!
(MUSIC PLAYS AGAIN.)
KING 1:
In every prayer and every song
The community unites celebrating the birth of our savior Jesus Christ
Let love like that starlight on that first Christmas morn
Lead us back to the manger where Christ the child was born
So come let us rejoice
Come and sing the Christmas carol with one big joyful voice
Proclaim the name of the Lord
Let's sing Merry Christmas and a happy holiday
This season may we never forget the love we have for Jesus
Let him be the one to guide us as another new year starts
And may the spirit of Christmas be always in our hearts
KINGS 1 AND 2 (duet na):
Let's sing Merry Christmas and a happy holiday
The season may we never forget the love we have for Jesus
Let him be the one to guide us as another new year starts
And may the spirit of Christmas be always in our hearts
KING 1: O, ready ka na? Naghihintay ang Uber.
KING 2: Yes!
SFX: Zipper ng maleta
KING 1: Naipasok mo ba sa maleta ang regalo mo para kay Baby Jesus?
KING 2: Ha? Anong regalo? Wala akong regalo!
SFX: Busina
KING 1: Pasaway! Sa daan na lang tayo bumili.
V.O.: Pagkalipas ng ilang oras.
KING 2: Ano ba ang regalo mo, Gaspar?
KING 1: Heto, ginto.
KING 2: Wow, lodi! Ang yaman. E di ikaw na.
SFX: Biglang umiingay. Parang palengke.
KING 1: Teka, teka, nasaan na ba tayo? Bakit dito tayo dumaan, Manong Uber? Trapik dito sa Divisoria!
MANONG UBER: Binulungan po ako ng kaibigan ninyo, change course daw po tayo. May bibilhin lang siya rito.
KING 1: (galit na galit) Ang cheap mo, Melchor, dito ka sa Divisoria bibili ng regalo para kay Hesus?
SFX: preno ng kotse, pagbukas ng pinto ng kotse.
KING 2: Ops, ‘wag ka na magalit. Tutal ito naman ang ultimate shopping destination!
MANONG UBER: E, Melchor at Gaspar, sasama na ako sa pagsa-shopping!
SFX: pagsara ng kotse. Louder noise from Divisoria ambience.
KING 2: At saka, medyo tight kasi ang budget natin, wala pa ‘yong bonus ko, e. Tara na.
KING 1: Anong wala pa? Pumasok na sa ATM natin two weeks ago!
KING 2: O siya, siya, oo na! Pero dito na ako bibili ng panregalo, total nandito na tayo. At saka marami ding mahal dito. Hindi lahat ng nilalako dito ay mura.
TINDERA: Bili na po kayo, Mam, Sir. Sofa bed, bente mil lang.
KING 2: O, ayan! Sofa bed. Bente mil. Mura ba ‘yan? Mura?!
KING 1: O siya, siya na! Bilisan na natin. Ito ang magandang ipanregalo: kamanyang at mira. Pero wala niyan dito sa Divisoria!
TINDERO: Bili na, suki. Anong hanap ninyo? Meron kami niyan dito sa bangketa.
MANONG UBER: Para sa bata nga po, kuyang tindero.
TINDERO: Ito, rattle!
SFX: rattle
TINDERO: Hello Kitty ang design niyan.
KING 1: Pang-baby boy po.
TINDERO: Ito, dito sa akin, suki! Kotse-kotsehan!
SFX: humaharurot na kotse, busina at wangwang
TINDERA: libre na busina at saka wangwang. At meron ding…
SFX: Please turn right to Pedrow Byu-kah-neyg Street, Pah-say Sih-tih!
TINDERA: Waze! High-tech, ano? Bili na. Wan pipti na lang sa inyo.
KING 2: E, bagong panganak po, baby boy. Hindi pa puwedeng maghawak ng kung ano-anong laruan.
TINDEROA A…baby, na bagong panganak, na boy? Si baby Jesus ba iyang reregaluhan ninyo? Meron kaming … kamanyang at mira!
KINGS 1 at 2: Huwaaaat?
TINDERA: Oo, heto! Ipa-plastic ko na.
SFX: plastic na binubuksan
TINDERA: Two twenty lang lahat. Gusto n’yo i-giftwrap natin?
KINGS 1 at 2: A… hindi na po. Ito na ang bayad. Nagmamadali kami, ate. Halika na, Manong Uber.
MANONG UBER: Ehe, bago tayo bumiyahe, itanong na natin sa aling tindera, para saan po ba iyang kamanyang at mira?
TINDERA: Kamanyang at mira? In English, frankincense and myrrh?
MANONG UBER: Opo. Iyan nga. Pero okey lang po kung di ninyo alam. I-Google ko na lang.
TINDERA (magiging super sosyal ang twang): Of course, I do know. This is called product knowledge and here in Divisoria, that is our expertise. Well, well, well, lemme see. Since the early days of Christianity, Biblical scholars and theologians have offered varying interpretations of the meaning and significance of the gold, frankincense and myrrh presented to Jesus. These were standard gifts to honor a king or deity in the ancient world: gold as a precious metal, frankincense as perfume or incense, and myrrh as anointing oil. Frankincense, which was often burned, symbolized prayer rising to the heavens like smoke, while myrrh, which was often used for burials, symbolized death. Accordingly, a mixture of wine and myrrh would be offered to Jesus during his crucifixion. Got it?
MANONG UBER: K, thanks, bye.
SFX: car lock remote sound, car door opens, car door closes, pag-arangkada
V.O.: Sa ikapitong araw ng road trip nina Melchor at Gaspar…
MANONG UBER: Ayan na, mukhang malapit na tayo, guys! Ang laki-laki ng bituin na nasa tapat ng kanto na iyon! Di ba iyon ang star na sinusundan natin?
(MAS MAGANDA PO NA MALAMAN KO IYONG SONG NA IPAPASOK DITO SA ROAD TRIP NA PART, ANY SONG PO AKO NA ANG BAHALA MAGSULAT NG PAGSEGUE SA SONG.-bebang)
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
KINGS 1 at 2: Sa wakas, nandito na tayo!
SFX: preno, car door opens and closes, footsteps, katok
KINGS 1 at 2: Tao po! Tao po!
SFX: Door opens
KINGS 1 at 2: Baltazar!
SFX: trumpet, happy sound, please remember, voice of KING 3 is old, slow, etc.
KING 3: Uy, guys, sorry, nauna na ako rito. Hindi na ako sumabay sa inyo.
KING 1: Ayaw mong humati sa bayad para kay Manong Uber, ano? Ang mahal nga, e. Inabot kami ng Four… forty two thousand pesos.
KING 3: Huy, hindi naman sa ganon, Gaspar. Okey lang makihati ako sa Uber, may natanggap na akong bonus sa ATM ko.
KINGS 1, 2, 3: Apir!
KING 3: Pero seryoso? Forty two thousand pesos ang inabot ng Uber n’yo? Paano ang justification niyan? Patay kayo sa accounting! Hala!
KING 2: E, meron namang resibo si Manong Uber. Tama ba, Manong?
MANONG UBER: Oo, meron po. Kung kailangan i-justify sa accounting po ninyo, handa po akong humarap sa department manager. (bubulong) Single pa ba siya? Single pa kasi ako, mga koya.
KING 1: Sige, sige, samahan mo kami ha, pagbalik natin. Anyway, kumusta ang biyahe mo, Baltazar? Ambilis mo, ha?
KING 3: Okey naman ang biyahe ko. Kasi pagkabili ko ng regalo para kay Baby Jesus, may natiyempuhan ako na libre daw na sakay.
KING 2: Wow, saan iyan? Anong sasakyan?
KING 3: Oo, libreng sakay through this girl, ang name niya ay Mam Sheila. Kaya sumabay na ako, seven days ago. Sayang din, e. Ambilis ng biyahe ko, convenient pa. Ang suwerte ko nga! Sasabay na akong lagi kay Mam Sheila.
KING 1: E, di ikaw na ang suwerte! Teka, hindi mo ba kami papapasukin? Gusto na naming makita si Baby Jesus at ang pamilya niya.
KING 3: Ay, pasok! Pasok!
SFX: door opens, farm animal sounds, heavenly music na very very soft-something like this: https://www.youtube.com/watch?v=xTyp6oPQR6Q
KINGS 1, 2 at 3 (super happy): Halleluya! Pagpalain ang sanggol na si Hesus! (3x)
SFX: atungal ng baby, super lakas, super annoyed
MAMA MARY (very mahinhin): Kayo ba sina Melchor at Gaspar?
KINGS 1 at 2: Kami nga po.
MAMA MARY: Ang ingay n’yo! Nagising tuloy ang baby ko!
KING 1: Naku, sori po. Sori! Nice to meet you, Mam.
KING 2: Narito po kami upang ialay ang mga ito.
KINGs 1 at 2: Ginto, kamanyang at mira.
MAMA MARY: Ay, grabe, salamat, nag-abala pa kayo! Sobrang thank you! Sandali at ipapakilala ko si Jose, kasama namin siya ni Hesus. Mainam nang makilala n’yo rin siya. Karangalan niya ang mahandugan ng ginto, kamanyang at mira ang aming sanggol.
SFX: pagpindot sa cellphone, cellphone rings, phone call is picked up
SFX from cellphone ni Jose: pagpukpok ng martilyo, pagwe-welding, pagdi-drill at pag-chainsaw
JOSE: Yes, Mary, bakit ka tumatawag?
MAMA MARY: Jose, may bisita tayo. Ano ba’ng ginagawa mo riyan? Gabing-gabi, nagkakarpintero ka?
JOSE: Gumagawa ako ng higanteng Christmas tree. May nakita kasi ako sa internet, ang ganda! Habi ng Pagkakaisa ang tawag sa design.
MAMA MARY: (masayang-masaya) Ay, na-Google ko rin iyan kanina! Maganda nga. Iyong pupunta ka sa ilalim para ma-appreciate mo iyong design tapos inspired by different ethnic groups dito sa Pinas ang bawat bahagi ng Christmas tree?
JOSE: Oo!
MAMA MARY: (masungit, seryoso) Mam’ya na iyan. Pumarito ka muna.
SFX: phone call ends
MAMA MARY: Pasensiya na kayo, Melchor, Gaspar, Baltazar. Artistic talaga iyang asawa ko. Me talent sa production design. Pag kailangan ninyo ng gagawa sa mga kaharian ninyo, sabihan n’yo ako, ha? Ihatid ko siya sa inyo.
KINGS 3: Okey po! (pabulong) pero kailangan mag-Philgeps pa rin siya, tama ba ako, Melchor at Gaspar?
SFX: footsteps
MAMA MARY: Heto na siya, si Jose. Dyowa ko.
JOSE: Magandang gabi sa inyong lahat.
KINGS 1,2,3: Magandang gabi po, Mang Jose. Congratulations po sa pagkakasilang sa inyong sanggol.
JOSE: Ay, salamat! Salamat nang marami.
KING 1: Naroon po ang handog namin sa inyong sanggol.
KING 2: From Divisoria!
KING 1: (tatawa!)A… ang ibig po niyang sabihin ay bibili po sana kami ng gift wrapper niyan sa Divisoria! Kaso po trapik. Wala kasing Asean Lane doon.
JOSE: Okey lang. Huwag mahiya. A shopping trip in Divisoria is part of Pinoy Christmas tradition. Muli, maraming salamat sa inyong tatlo. Naglakbay pa talaga kayo para lang makapaghandog kay Hesus. Ano-ano nga ba ang mga iyan?
MAMA MARY: Heto, o.
SFX: plastic na binubuksan
JOSE: Ginto.
MAMA MARY: Wow.
JOSE: Kamanyang.
MAMA MARY: Wow.
JOSE: At mira.
MAMA MARY: Wow.
JOSE: Salamat, Melchor, Gaspar at Baltasar.
MAMA MARY: Pero ito ang pinakamagandang regalo sa lahat. Ang dala ni Baltasar.
ALL: Ano iyon?
MAMA MARY: Ito, inilagay niya sa isang baul.
SFX: baul opens
ALL: Aba… CCP Calendar of events! At mga tiket sa CCP shows!
MAMA MARY: Bongga, di ba? Bilang isang ina, importante sa akin na mamulat sa sining ang aking anak, kahit bulilit pa siya. Gusto kong makakita siya ng sari-saring art exhibit at dance concerts, makapakinig sa sari-saring literary performances at musical concerts, at makapanood ng sari-saring stage plays at sine! Gusto ko, ngayong maliit pa lang siya ay makita niya ang husay ng mga alagad ng sining mula sa Pilipinas. Gusto ko, bilang isang ina, maging proud siya sa sining at kultura ng ating bayan!
KING 3: Masaya ako na nagustuhan ninyo ang regalo ko. Habang nagmumuni-muni ako kung ano ang mainam na regalo, isa lang ang pumasok sa isip ko.
ALL: Ano iyon?
SFX: Enter CCP hymn intro
KING 3:
Dakilain ang kulturang Pilipino
Ang buhay at kaluluwa ng sambayanan
Pinagbubuklod sa sining at talino
Mga lipi’t bayan ng sangkapuluan
Sa ating pagkakatulad at pagkakaiba
Binibigkis tayo ng kulturang Pilipino
Kulturang di padadaig sa alinmang bansa
Saligan ng pag-unlad, alay sa buong mundo.
KING 3: Mama Mary, ano po ang masasabi ninyo?
MAMA MARY:
Makiisa sa marangal na layunin
Ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas
Itaguyod at ipagmalaki natin
Ang Sentrong Pangkultura ng Pilipinas
Ang Sentrong Pangkultura ng Pilipinas.
Sa ating pagkakatulad at pagkakaiba
Binibigkis tayo ng kulturang Pilipino
Kulturang di padadaig sa alinmang bansa
Saligan ng pag-unlad, alay sa buong mundo.
KING 3 at MAMA MARY:
Makiisa sa marangal na layunin
Ng Sentrong Pangkultura ng Pilipinas
Itaguyod at ipagmalaki natin
Ang Sentrong Pangkultura ng Pilipinas
Ang Sentrong Pangkultura ng Pilipinas.
V.O.: At diyan po nagtatapos ang pagtatanghal ng Team Buang. Maligaya at masining na Pasko sa ating lahat.
Wednesday, November 15, 2017
Hinggil sa Librong Mga Sugat ng Naligaw sa Gubat ni Emmanuel Velasco
Ang sarap basahin ng mga tula ni Emmanuel Velasco dahil napakaelegante ng kanyang wika. Parang nababalutan ng brilyante ang bawat taludtod, kahit pa ang mga ito ay tumutukoy sa baha, bagyo, gera at berdugo. Kaya't matututo kang tingnan ang tunay na mahalaga sa di magandang pangyayari. Kaya't matututo kang ipagbunyi ang bawat sandali. Ang librong ito ay isang guidebook kung paanong harapin ang kirot, hilakbot, kamatayan at lalong-lalo na ang katotohanan. Samahan ang makata sa pagtupad ng kanyang pangako: ako ang lilikha ng panganay na gatla sa iyong mayuming mukha.
Saturday, November 4, 2017
Overnight sa Sementeryo
Di ko na alam ang gagawin kay Colay. Huli kaming nagkita noong October 31 hanggang umaga ng November 1, dinalaw namin si Dadi sa sementeryo. Kasama namin sina Incha, Dilat, Kagome, Noah, Iding at Bianca.
Ang meeting place namin ay Jollibee Kabihasnan. Mga 1.5 hours kami roon dahil itong si Colay ay huli nang pinahabol si Noah. So habang naghihintay, kumain muna kami, tutal ay kabi-birthday lang ni Iding. Iyong dala kong gamit na kandila sa birthday cake ni Gene ang itinundos ko sa tatlong cupcake na binili ni Incha sa kaibigan niya that same night. Tapos nagkantahan kami ng happy birthday. Saka kumain.
Habang kumakain ay dumating si Noah. Nag-order na rin ito at sumabay sa amin. Di ko siya masyadong nakasalamuha noong birthday ni Ayin, mabuti rin at nakita ko sila ni Iding ngayon. Maporma ang dalawa. Akala mo ay tipikal na teenager, walang problema. Naka-t-shirt, maong at rubber shoes. Si Iding, makapal na silver ang kuwintas, ang gara ng relo, bago ang rubber shoes, puti. Si Colay, ampayat na naman, mukhang haggard, mukhang hindi pa naliligo. Naka-t-shirt at shorts, tsinelas. Walang dala kundi isang payong. Parang wala ring dalang wallet o coin purse. Meaning, wala siyang kapera-pera.
Pagkatapos kumain, ibinalot niya sa wrapper ng kanin ang mga buto ng manok. Para daw sa mga alaga niyang pusa. May natira din siyang kanin, ibinalot din niya ito, tapos, inutusan niya si Iding na humingi ng plastik sa counter. Sa plastik niya inilagay ang mga ibinalot. Sabi ni Incha, te, bawal yan. Napalingon ako. Nag-angat ng tingin si colay habang nakangiti sa amin. Sabi niya, bawal ba? Dahan-dahan niyang inilabas ang isang kutsara na mabilis pala niyang ipinasok din sa plastik.
Sabi ko, kung kailangan mo niyan, bibilhan kita. Di umimik si colay. Alam ko, nahiya siya sa kanyang ginawa. Di ko alam kung bakit niya ginawa iyon. Kulang ba ang kutsara sa bahay niya? Ginawa na ba niya iyon dati? Mataas ang pride ni Colay. Kaya nga nagkawengwang buhay niya, e. Ayaw niyang humihingi ng tulong. Di rin iyan nagnanakaw. Sabi ni Mami, kahit walang-wala si Colay ay mas pipiliin nitong gumawa ng paraan kaysa mangutang, kaysa magnakaw.
Sa biyahe, ambon-ulan na. Pagdating sa sementeryo, ambon-ulan pa rin. Dahil iisa na lang ang tricycle papasok ng sementeryo ay napilitan kaming maglakad ni Colay. Noon niya naikuwento na nasaksak si Gilmore. Sabi ko, bakit, anyare? Sabi niya, nagpatakbo daw siya ng P300 sa isang kaibigan. 'Yong singkuwenta raw, para sa kanyang kaibigan pero inestapa pa rin siya nito. Nang sitahin daw ni Gilmore iyong nang-estapa, ito pa raw ang nagalit. Isang gabi ay bigla nitong sinaksak sa likod ng balikat si Gilmore. Si Colay ang naghatid dito sa ospital at nagbantay. Malamang, siya rin ang gumastos sa lahat. Ate, sabi niya, di makausap nang maayos ang doktor. Kada ilang oras ay pinapa-x-ray niya ang likod ni Gilmore. Sabi ko, bakit po? Sagot sa akin ay basta, sumunod ka na lang. Ba't ganon,te, e gusto lang naman naming malaman kung bakit.
Iba ang nasa isip ko, hindi ang masamang pakikitungo ng doktor, kundi.. di pa rin talaga siya tumitigil. Nakababad na ang puso ko sa takot sa tokhang. Dahil kay Colay. Kapag may nababalitaan akong babaeng binaril sa Las Pinas o Paranaque o Cavite, tine-text ko agad si Colay. Tsine-check ko kung buhay pa siya. Nakakatawa, ano? Minsan nga, nag-panic kaming magkakapatid dahil hindi siya makontak nang ilang araw. Hindi siya sumasagot sa mga text o sa FB. Ayaw sana naming sabihin kay Tisay pero siya ang pinakamalapit in terms of location kaya sabi namin ay puntahan na. Ang pinapunta ni Tisay ay si Dadi, at ang report nito, buhay pa si Colay. Sabi daw kasi ng napagtanungan niyang bata sa lugar nina Colay, ay, kadadaan lang po dito kanina. Tawa kaming lahat. Kinukuryenteng tawa dahil sa nerbiyos. Hindi kasi talaga malayong may mangyaring masama kay Colay.
Na-round up na siya ng pulis noon. Ibig sabihin ay identified na siya. Baka nasa kung anong listahan ang kanyang pangalan. Baka minamanmanan na siya. O baka isunod na siya kapag naubusan ng maipampupuno sa quota ang mga alagad ng bala. Isang beses, kuwento ni Colay, nang dadalhin na siya sa presinto, nagmakaawa siya sa mga pulis dahil maiiwang mag-isa si Bianca sa bahay. At delikado ang lugar nila, naglipana ang mga gago. Ito ang ilan sa mga dahilan kung bakit ipinoder ko na si Bianca sa amin since June. Marami na ring kaibigan si Colay na nahuli ng pulis. Ang isang kaibigan niya'y ninakawan daw ng mga laptop at iba pang gadget ng isang media personnel habang nagaganap ang hulihan at imbestigasyon sa presinto. Walang magawa at hindi makangawa ang ninakawan. Nagsumbong sa akin si Colay sa text, kanino daw puwedeng ilapit ang nangyari sa kanyang kaibigan. May koneksiyon daw ba ako sa media, baka kakilala raw iyon ng kakilala ko. Ipadiyaryo ko daw. Ipa-Tulfo. Puwede ko raw bang magawan ito ng paraan. Hindi ko alam ang isasagot. Te, sabi niya, basta na lang hinarbat ang backpack niya pagdating sa kulungan. Wala nang naibalik sa gamit niya, te. Alarmed ang tono ng text ni Colay. Pero ako, hindi ako makasimpatya, though, nalulungkot ako kasi malamang na ang iniisip lang ni Colay ay puwede rin itong mangyari sa kanya anytime. May mga kaibigan na rin siyang nabaril. Ang isa sa kanila, sa mata tinamaan ng bala, pero nabuhay. Muli, nag-text siya sa akin, ano raw ang dapat gawin? Baka raw balikan ang kaibigan niya at tuluyan nang patayin ito. Kanino puwedeng lumapit ang kanyang kaibigan? Ang hihirap ng tanong niya. Di tulad noong bata kami, ang tinatanong lang niya sa akin ay kung ano ang ibibigay kong stationery kapalit ng notepad niyang Kerrokerropi at kung sinong mas magandang kakampi sa ten-twenty, si Ana na mataas lumukso o si Sharon na mahaba ang legs. Te, puwede bang kasuhan 'yong bumaril? Eto na naman siya. Kako, oo, kaya lang ay napakahaba at napakahirap ng proseso. Nang ikuwento sa akin ito ni Colay sa personal, kita ko ang hindik sa sarili niyang mga mata. Ako ay walang reaksiyon, di ako makasimpatya, e anong gagawin ko, wala rin akong mai-offer na solusyon? Sa totoo lang, ang mas nananaig sa akin ay bahagyang pagkainis at pagkasuya. Gusto ko siyang tanungin, bakit di mo na lang layuan ang mga ganyang tao? Ba't di ka na lang kasi magbago? Alam mo bang matanda na tayo at di ka na teenager? Ba’t di mo na lang tigilan ang bisyo na ‘yan? Di ka pa ba sawa? Wala ka na ngang napala, di ka pa huminto. Marami kaming nagmamahal sa iyo. May pag-asa pa. Si Tisay, alam mo ba, di pa rin sumusuko sa 'yo? Pero matagal ko nang tinanong sa kanya ang mga ito. Sasagutin niya lang ako nang pabalang. Papatulan ko naman. Magsisigawan kami. Mag-iiyakan. Lalayas siya. Kakanlong sa bisyo. At muli, sa masasamang kaibigan.
Kung itatanong ko sa kanya ang mga ito ngayon, alam kong tatahimik lang siya. Ngayong matatanda na kami, bihira na ang nag-aaway sa aming magkakapatid. Bihira na lang kasi kaming nagkikita at nagkakasama. Nasa Mindoro si Incha. Nasa Vigan si Kim. Dati akong taga-QC pero taga-South na ngayon tulad nina Colay at Budang. Pag may Pasko o birthday ni Tisay na lang nagkikita, di pa kami madalas na nabubuo bilang pamilya. Kaya ngayon, pag nagkakainitan na ay tumatahimik na lamang kami at di nagkikibuan. O kaya may biglang magjo-joke, sasabog ang tawa at okey na uli kaming lahat.
Pagdating namin sa area ni Dadi, nahirapan kaming matagpuan ang puntod niya. Kasi pala ay pinutol na ang puno na katapat ng kanyang puntod. Ito pa naman ang aming landmark. Napaka-chaka ng puno na iyon, kaya kapag bumibisita kami sa sementeryo at naghahanap ng puntod, ang lagi kong sinasabi, “basta, kapag nakakita kayo ng pangit na puno, 'yon na ‘yon!” Baliko ang katawan nito, parang baliktad na S, at lagi itong nagbabalat, aakalain mong isda dahil tadtad ng kaliskis. Minsan, sa lilim kami nito naglalatag. Minsan din, dito namin tinitipon at sinisilaban ang mga basura't tuyot na dahon. Hahanap kami ng patpat, saka tutusukin ang mga basura at parang litson na padidilaan ito sa apoy. Sayang at wala na ang puno ngayon. Ni hindi ko nalaman ang kanyang pangalan.
Nagulat din ako, and at the same time, nalungkot, nang makita kong bagong-bago ang lapida nina Ape at Auntie Garet. Matagal ko na rin gustong papalitan ang lapida ni Dadi, kasi pinakapangit ito sa mga lapida noon nina Ape, Angkong, Ahma at Coco Terry. Pero sabi ni Ditsak, di raw basta-basta pinapapalitan iyon. May feng shui daw na kailangang sundin. E, di sige, kako, papinturahan ko na lang ang letters. Pero isang taon lang yata ay burado na uli ang ilang letra nito.
Sinupress ko ang feeling ng pagkaawa sa lapida ng tatay namin. Tutal naman ay may bulaklak na nakapatong dito. Gayon din sa iba pang puntod ng mga namayapang kamag-anak. Ibig sabihin, nauna na ang mga auntie at uncle namin sa pagbisita, at nag-alay naman sila ng bulaklak sa lahat, pati kay Dadi.
Lumakas ang ambon-ulan. Dumating na ang traysikel nina Incha, ganon katrapik sa main road ng sementeryo, nauna pa kami ni Colay kahit naglakad lang kami mula sa gate. Sumilong agad kaming lahat sa isang malapad na tent na nakatindig sa kambal na nitso. Mga isang oras kami doon, mga labinlimang puntod ang layo kay Dadi. Nag-ikot kami ni Colay sukob sa payong niya. Nakakita kami ng isa pang tent na walang nilililiman kundi patong-patong ng monoblock chairs. Sabi ko ay hiramin namin at isoli na lang bago umuwi. Wala namang tao sa paligid na mapagpapaalaman. Anim na upuan ang pinagtulungan naming buhatin at dinala ang mga iyon sa pansamantala naming himpilan, doon sa may kambal na nitso. Pero nakaupo na silang lahat sa ibabaw ng nitso, nakahiga pa nga si Kagomeng tulog. Inilabas ko ang banig at maliliit na unan na dala ko, para maibaba ni Incha si Kagome nang mas maayos.
Di kami nakatiis ni Colay, sabi ko’y maghanap tayo ng tent na puwede nating itindig sa puntod ni Dadi. Ginawa na namin iyon dati! Pero kung tama ang pagkaalala ko ay hindi iyon undas kaya walang masyadong tao na puwedeng sumita sa amin. This time, undas season kaya super dami ng tao at naka-set up ang mga ito para mag-overnight. Around 12 midnight na ito.
Nag-ikot-ikot kami ni Colay. Isang beses, ako lang. Isang beses, siya lang. Mga 10-15 minuto kada ikot. Tatlong beses kaming bumalik sa kambal na nitso. Tapos kapwa kami nagre-report ng mga natatagpuan naming "options": may isang tent na kaaalis lang ng mga may ari, puwede ko pang habulin ang mga ito para magpaalam. Kaya lang ay mataas pa ang kandila sa puntod na kanilang iniwan. Mukhang hindi papayag ang mga ito na ipahiram sa amin ang tent dahil mababasa ang itinundos nila. May isang tent na mababa, halos kasingtangkad lang namin. Sa madilim na bahagi ito na malapit sa pader ng sementeryo. Mukhang madaling bunutin at ilipat ang mga paa ng tent. Ang problema ay punong-puno ng tubig ang bubong at noong sundutin ni Colay ang bahaging may tubig para matanggal ang tubig, biglang sumandal ang tent sa kanya. Naku, masyadong mabuway. Hindi puwede. Isa pang option: tent na malapit sa kambal na nitso. Pero anim ang paa ng tent. Kulang kami sa manpower na magbubuhat nito nang sabay-sabay! May isa pang tent na mukhang madaling ilipat, nasa madilim din na lugar, walang ibang grupo ng tao na malapit doon. Kaso ay nakatali sa mga patpat na itinusok sa lupa ang mga paa nito. E, di kalasin! Ayun. Nagpaalam kami sa puntod, sabi namin, sori po, hihiramin lang namin ang inyong bubong para po makapagdasal na kami at makauwi. Mag-a-ala una na iyon ng madaling araw, grabe. Sina Incha ay uuwi pa ng Mindoro kinabukasan.
Pinatayo namin si Bianca malapit sa puntod ni Dadi, para may palatandaan kami sa aming target destination. Apat kaming naglipat ng tent: ako, Colay, Noah at Iding. Nakapaa si Iding. Putik naman kasi, bagong rubber shoes ang suot, puti pa, e inuulan na sementeryo ang pupuntahan niya? Tawa kami. Pero pigil-pigil din ng tawa, baka kasi marinig kami ng mga tao sa iba pang tent. Baka bigla kaming sitahin. May tent ba naman na naglalakad sa kalaliman ng gabi, paiwas-iwas sa mga nitso? Ilang beses kaming napahinto sa ilang puntod, hindi namin alam kung paanong malalampasan ang mga ito. Sino ang unang hahakbang? Saan pupuwesto ang kaliwang paa ng tent? E, yung kanan? Iaangat ba? Aatras? Nagtatalo-talo pa kami. Biglang may naapakan si Iding, akala niya’y tae. Naihi na si Colay sa kapipigil ng tawa.
Una naming ibinaba ang tent sa space na malapit sa kinatirikan noon ng pangit na puno. Naglatag kami ng banig. Pero after a few minutes, na-realize namin na tumatagos sa banig ang tubig sa damuhan. Lipat na naman kami ng tent. Sino ang unang hahakbang? Saan pupuwesto ang kaliwang paa ng tent? E, yung kanan? Iaangat ba? Aatras? Tawanan. Naihi uli si Colay sa kapipigil ng tawa. Ikalawang ulit naming ibinaba ang tent ay sa pagitan ng nitso nina Ape at Angkong. Nasa gitna kasi nila ang libingan ni Dadi. Pero ganon din, basang damuhan din iyon! Tatagos uli sa banig namin. Lipat na naman kami ng tent. Sino ang unang hahakbang? Saan pupuwesto ang kaliwang paa ng tent? E, yung kanan? Iaangat ba? Aatras? Tawa na naman si Colay. Ikatlo at final na puwesto ng tent ay sa tapat ng mismong nitso nina Ape at Auntie Garet. Sa ibabaw ng nitso naglatag ng banig. Binalikan ko ang mga upuan na “hiniram” namin at dinala sa puwesto namin. Nasa ibabaw silang lahat. Kumbaga, nasa "second floor". Ako sa monoblock chairs. Mezzanine para sosyal pakinggan. Ground floor ang damuhan.
Sabi namin, pagkatapos magdasal ay uuwi na kami. Agree ako, pagod na rin ako buong araw dahil sa trick or treat events nina Ayin at Dagat sa mall at sa subdivision namin. Pero lalong lumakas ang ulan. Hindi ito humihina, lalong hindi tumitigil. Parang ayaw talaga kaming pauwiin. O baka si Colay ang ayaw pauwiin. O baka si Dadi iyon, ayaw pang pauwiin ang paborito niyang anak.
Buong magdamag kaming nag-abang ng paghinto ng ulan. Dahil doon ay nagkakuwentuhan ang mag-iina. Lalabas na raw sa Munti ang tatay nina Iding at Noah early 2018. Sabi ni Noah, lagi naman ganon ang ibinabalita sa amin, pero di naman nagkakatotoo. Pero nangingintab sa pag-asa ang mga mata ni Colay. Hindi, totoo na raw ito, nagmamatigas ang kanyang tinig. Sumabat si Iding, ni hindi nga niya ako binati sa FB noong birthday ko. E, siyempre, di active sa FB iyon, bawal ‘ata iyon sa loob, sagot ni Colay. Wala siyang pakelam sa ‘kin, sabi ni Iding. ‘Wag mo siyang husgahan hangga’t ‘andon siya, payo ni Colay. Napunta kay Bianca ang usapan. Pinagsabihan nilang tatlo si Bianca na ‘wag nang magboypren. Bubugbugin daw ng magkuya ang uhugin nitong boypren na nakita nilang lahat sa FB nang i-post ni uhugin ang picture nila gamit ang FB account ni Bianca. (Kaya nalantad ang itinatago ni Bianca.) Inaasar pa ni Iding si Bianca na baka maging pa-walk ito balang araw. Walk meaning sex for money. Sabi ni Colay, ‘wag mo nga itulad ‘yan sa mga nakikilala mong babae, ‘Ding. Patuloy sa pang-aasar si Iding. Sabi ni Bianca, nag-aaral kaya ako. Bakit nga, Ding, di ka na lang bumalik sa eskuwela? Tanong ni Colay. E, ito ngang kuya mo, noong pinapili ni Lolo Maning kung ‘yong babaeng nabuntis niya o pag-aaral, sagot agad si Noah, pag-aaral. O, third year na ngayon, tamo. Napikon si Iding. Sa kanilang tatlo ay siya lang ang di nag-aaral. Di ba, sabi ko sa' yo, i-enrol mo na ‘ko sa hepa? Ikaw ang may ayaw. Sana nag-aaral uli ako ngayon.
Aba, parang si Colay itong si Iding kung mangatwiran. Ipinapasa ang sisi sa ibang tao, haha. Ang version ni Colay ng kanyang kabataan na ikinuwento rin niya that night noong nasa sementeryo kami ay ganito, nagalit daw siya kay Tisay nang ilipat siya nito from private to public school. Hindi raw siya sanay. Nagulat daw siya kaya ayaw na niyang pumasok. Kaya ang ending, nahinto siya sa pag-aaral. Ayan, what is karma? Ginagaya tuloy siya ni Iding. Siguro iyan din ang dahilan kung bakit di niya masabihan si Iding na mali ang demands nito. Na magpakatotoo ito, mahirap lang kami. Kasi kahit siya, hanggang ngayon ay si Mami pa rin ang sinisisi sa mga nangyari sa kanyang buhay. Ang hepa na tinutukoy ni Iding ay isa yatang programa sa private school para sa mga na-late na sa kanilang pag-aaral. In short, private school ang gustong pasukan ni Iding! Ewan ko lang kung titino siya doon dahil wala naman iyan sa school. Noong nasa poder namin si Iding, pinag-aral naman namin nang maayos. Iyon nga lang, sa public school din. Pero anong ginawa niya? Nasangkot sa marijuana scandal sa eskuwelahan nila. Natuklasan din namin na nagbebenta siya ng pipa na mula sa nilinis na tube ng chipipay na glitter glue.
Iyon din ang isang problema sa mga anak ni Colay. Pangmapera ang mindset. Siguro kaya rin lalong nababaon sa ilegal na gawain itong si Colay dahil pinipilit niyang makapag-provide sa mga anak niya kahit hindi niya kaya. Nabalitaan ko noon, kung ano-ano pinapabiling sapatos o tsinelas ni Iding. O medyas na mamahalin, sa mall, ayaw sa bangketa. Sumbrerong Dickey’s o t-shirt. Nagkasakit din daw si Iding sa titi niya, at kay Colay humihingi ng panggamot. Lumayas ito sa piling ni Colay pero sa kanya nagpupunta kapag nagkakaproblema na, kapag gutom na. Nabalitaan ko rin noon na humihingi ng pera si Noah kay Colay. Amputangina. Dito ako pinakagalit, e. Nakabuntis na nga, kapal pa ng mukhang manghingi ng pera sa ina. Alam na nga niya na wala namang maayos na hanapbuhay ang nanay niya. At isa pa ay hindi siya nagpaparamdam kay Colay o sa amin kapag wala siyang kailangan. Kaya kahit na close siya kay EJ noong maliliit pa sila dahil magkaedad sila’t sabay na lumaki, di malapit ang loob ko sa tarantadong ito. Tuwing makakasagap ako ng balita tungkol sa kanya, laging bad news. Nakabuntis, nang-iwan ng babae, pinabayaan ang anak sa babae, nanghihingi ng pera. Si Bianca, ganon din, mahilig sa mga bagong damit. Gusto laging may pera sa bulsa. Gusto ng sosyal na lutu-lutuan, kabinet na Hello Kitty. Minsan din, insensitive ang mga anak, ano? Dito naman ako naaasar sa mga pamangkin kong ito. Kaya sabi ko, ba’t naghahanap ka ng private? Si EJ nga, public school buong buhay niya, o malapit nang maka-graduate ng college ngayon. Walang problema sa public, ‘Ding.
Napunta na naman kay Bianca ang kuwentuhan. ‘Wag ka ngang ano diyan. Nakikipagkita ka pa rin sa boypren mo, e, singhal ni Noah. Magiging pokpok ka rin, sabi ni Iding. Pumatol na ako, ‘wag mong igaya sa iyo ‘yan, ‘Ding. Di ‘yan tulad mo na kayang ibenta ang katawan. Magtatapos iyan hanggang college. Natahimik si Iding. Tahimik lang din si Colay. Sinabihan ko rin si Noah, oy, ikaw, akala mo, maayos kang tao, e nambuntis ka nga, tapos inabandona mo lang ‘yong nanay at anak. Sabay na sumagot si Noah at si Colay. Nasa akin/Na kay Noah, ‘yong baby. Namamasukan na kasi iyong nanay.
A, buti naman, sagot ko agad, habang deep inside, e pahiya ako to the max. Tulog si Incha at mga anak nito. Ako ay nanatiling nasa mezzanine, napahiga na rin sa pinagdugtong na monoblock chairs.
Marami pang saloobin ang nabunyag sa mag-iina nang magdamag na iyon, tungkol sa tatay nina Iding, sa tatay ni Bianca, kay Gilmore. Minsan, masaya sila, nagtatawanan. Minsan, nagsasagutan, nagsusumbatan. Minsan, katahimikan.
Giniginaw na ako sa ulan at sa simoy ng Nobyembre, giniginaw din ako para kay Colay. Alam kong napakahirap ng sitwasyon niya. At ako ang ate sa pamilyang ito. Alam ko, partly, may kasalanan ako ba’t siya nagkakaganyan ngayon. Alam ko rin, may fault din ako kahit paano, kung bakit after so, so many years, hindi masyadong nagbabago ang kalagayan namin sa tuwing dadalaw kami kay Dadi. Wala kaming dala kundi banig, kuwento, sitsirya’t maliliit na kandila. Hanggang ngayon, “nanghihiram” pa rin kami ng tent nang may tent. Ni wala kaming sasakyan. E, ang tanda ko na. Ako ang panganay. Ni hindi ko mabigyan ng ginhawa ang sarili kong pamilya. Wala akong mai-offer kay Colay kundi kaunting salita, kaunting katahimikan kapag malapit na akong mainis at bumalik sa paninisi sa kanya sa sarili niyang sitwasyon.
Walang kumain ng biko na niluto ni Tisay. Inilagay ito ni Colay sa mas malaking plastik. Doon din niya inilagay ang butter coconut na binili ko sa Zapote, ang mga cupcake na binili ni Incha sa kaibigan niya sa Kabihasnan. Ang nasa isip ko’y iuwi niyang lahat iyon mamaya.
Pagsapit ng alas-kuwatro y medya, tahimik na sa dakong iyon ng sementeryo. Nakatulog na ang mag-iina. Sina Incha naman ang bumangon. Nagdesisyon kaming kahit hindi pa tumitila ang ulan, basta’t humina lang ito’y uuwi na kami. Umaga na. Pagsapit ng alas-sais, naging ambon ang ulan, kaya ginising na namin sina Colay at kami’y gumayak para umuwi. Isinoli ko ang mga upuan, pagbalik ko sa tent kung saan ko “hiniram” ang mga upuan, may isang buong pamilya (nanay, tatay, dalawang batang lalaki) ang nag-uusap sa tapat ng ibang upuan na naiwan doon. Pagdating ko’y napalingon silang lahat sa akin. Ayan, sabi ng babae, tatlo na lang ang kulang. Sabi ko, sori po, nasa amin po magdamag. Ngumiti siya, nakatulog din kasi kami. Bumalik ako sa puntod namin para isoli ang tatlo pa. saka ko na-realize na nagtatrabaho sa sementeryo ang pamilya. May hawak nang walis si ate, busy na sa paglilinis. Ang mga bata ay palipat-lipat sa gilid ng mga puntod, hinahawi ang tubig sa ibabaw ng nitso. Antok na antok na ako.
Sinabi ko kay Ate na “hiniram” din namin ang tent. Sabi niya, kanino? Sabi ko, Rita Sumagpang po ang pangalan. A, kay Ate Rita, sabi niya. OMG, kamag-anak niya, kanila rin pala ang tent? Patay. Doon po iyong puntod niya? tanong ko. Naglakad ako habang itinuturo ang puwestong pinagmulan ng tent. Sumunod siya. A, iyon ang pangalan sa lapida? Opo, kako. A, kami na ang bahala. Kung may magliligpit na ng tent doon, ituturo na lang namin ang puwesto n’yo, anya. Oo, te, kako, dahil baka isipin nilang nawala na ang tent. Salamat.
Naglakad na kami papalabas ng sementeryo. Nakakalat sa kahabaan ng kalsada ang mga bote ng Coke at balat ng Clover, parang nagka-street party at major sponsor ang mga junk food at soft drink company. Tulog pa ang mga nag-overnight. Basa ang mga tent. Marami na rin ang lumalabas at pumapasok na sasakyan. Malapit sa exit ay nakakita ng McDo si Colay. Sabi niya, te, tinatawag tayo ng McDo, tapos tumawa siya. Nagyayaya, baka nagugutom na. Nilampasan namin ang hilera ng temporary stalls ng kainan, naghihilik pa ang puyat na staff ng mga ito. Hindi na uli nagyaya si Colay. Paglabas namin ng sementeryo, ako naman ang nagyaya, sa Maty’s, ang paborito naming tapsilugan sa Paranaque, 24 hours iyon. Si Incha ang sumagot, te, dalawang sakay pa ‘yon, malayo. Sa bahay na lang tayo ni Tisay, sabi niya. Sabi ko, o sige. Pero pagdating namin sa Kabihasnan, ang nasakyan namin ay Zapote. Sabi ko’y didiretso na lang kami ni Bianca sa Zapote para makauwi na. Tinamad na akong umuwi sa bahay nina Tisay. Ang buong akala ko’y uuwi sa bahay ni Tisay sina Colay, Iding at Noah para kumain dahil nga alam kong gutom si Colay. Pero naghiwa-hiwalay na sila sa dyip pa lang. Si Iding lang ang bumaba sa simbahan, kasabay sina Incha. Si Colay ay nagpaiwan at bumaba na rin pagdaan nang ilang kanto. Wala siyang dala kundi ang payong, isang balot ng mga buto ng manok at isang balot ng kanin mula sa Jollibee. Ni hindi niya ginamit ang plastik na nahingi sa Jollibee. Nahiya rin siguro siyang hingin kay Incha para iuwi ang malaking plastik ng mga pagkain na hindi nagalaw sa sementeryo. Si Noah ay bumaba rin pagkatapos nang ilang minuto. Walang imik ang mag-iina nang maghiwa-hiwalay. Antok na. At siguro’y pagod na pagod. Kayrami kasing multo ang dumalaw sa kanilang magdamag.
Ang meeting place namin ay Jollibee Kabihasnan. Mga 1.5 hours kami roon dahil itong si Colay ay huli nang pinahabol si Noah. So habang naghihintay, kumain muna kami, tutal ay kabi-birthday lang ni Iding. Iyong dala kong gamit na kandila sa birthday cake ni Gene ang itinundos ko sa tatlong cupcake na binili ni Incha sa kaibigan niya that same night. Tapos nagkantahan kami ng happy birthday. Saka kumain.
Habang kumakain ay dumating si Noah. Nag-order na rin ito at sumabay sa amin. Di ko siya masyadong nakasalamuha noong birthday ni Ayin, mabuti rin at nakita ko sila ni Iding ngayon. Maporma ang dalawa. Akala mo ay tipikal na teenager, walang problema. Naka-t-shirt, maong at rubber shoes. Si Iding, makapal na silver ang kuwintas, ang gara ng relo, bago ang rubber shoes, puti. Si Colay, ampayat na naman, mukhang haggard, mukhang hindi pa naliligo. Naka-t-shirt at shorts, tsinelas. Walang dala kundi isang payong. Parang wala ring dalang wallet o coin purse. Meaning, wala siyang kapera-pera.
Pagkatapos kumain, ibinalot niya sa wrapper ng kanin ang mga buto ng manok. Para daw sa mga alaga niyang pusa. May natira din siyang kanin, ibinalot din niya ito, tapos, inutusan niya si Iding na humingi ng plastik sa counter. Sa plastik niya inilagay ang mga ibinalot. Sabi ni Incha, te, bawal yan. Napalingon ako. Nag-angat ng tingin si colay habang nakangiti sa amin. Sabi niya, bawal ba? Dahan-dahan niyang inilabas ang isang kutsara na mabilis pala niyang ipinasok din sa plastik.
Sabi ko, kung kailangan mo niyan, bibilhan kita. Di umimik si colay. Alam ko, nahiya siya sa kanyang ginawa. Di ko alam kung bakit niya ginawa iyon. Kulang ba ang kutsara sa bahay niya? Ginawa na ba niya iyon dati? Mataas ang pride ni Colay. Kaya nga nagkawengwang buhay niya, e. Ayaw niyang humihingi ng tulong. Di rin iyan nagnanakaw. Sabi ni Mami, kahit walang-wala si Colay ay mas pipiliin nitong gumawa ng paraan kaysa mangutang, kaysa magnakaw.
Sa biyahe, ambon-ulan na. Pagdating sa sementeryo, ambon-ulan pa rin. Dahil iisa na lang ang tricycle papasok ng sementeryo ay napilitan kaming maglakad ni Colay. Noon niya naikuwento na nasaksak si Gilmore. Sabi ko, bakit, anyare? Sabi niya, nagpatakbo daw siya ng P300 sa isang kaibigan. 'Yong singkuwenta raw, para sa kanyang kaibigan pero inestapa pa rin siya nito. Nang sitahin daw ni Gilmore iyong nang-estapa, ito pa raw ang nagalit. Isang gabi ay bigla nitong sinaksak sa likod ng balikat si Gilmore. Si Colay ang naghatid dito sa ospital at nagbantay. Malamang, siya rin ang gumastos sa lahat. Ate, sabi niya, di makausap nang maayos ang doktor. Kada ilang oras ay pinapa-x-ray niya ang likod ni Gilmore. Sabi ko, bakit po? Sagot sa akin ay basta, sumunod ka na lang. Ba't ganon,te, e gusto lang naman naming malaman kung bakit.
Iba ang nasa isip ko, hindi ang masamang pakikitungo ng doktor, kundi.. di pa rin talaga siya tumitigil. Nakababad na ang puso ko sa takot sa tokhang. Dahil kay Colay. Kapag may nababalitaan akong babaeng binaril sa Las Pinas o Paranaque o Cavite, tine-text ko agad si Colay. Tsine-check ko kung buhay pa siya. Nakakatawa, ano? Minsan nga, nag-panic kaming magkakapatid dahil hindi siya makontak nang ilang araw. Hindi siya sumasagot sa mga text o sa FB. Ayaw sana naming sabihin kay Tisay pero siya ang pinakamalapit in terms of location kaya sabi namin ay puntahan na. Ang pinapunta ni Tisay ay si Dadi, at ang report nito, buhay pa si Colay. Sabi daw kasi ng napagtanungan niyang bata sa lugar nina Colay, ay, kadadaan lang po dito kanina. Tawa kaming lahat. Kinukuryenteng tawa dahil sa nerbiyos. Hindi kasi talaga malayong may mangyaring masama kay Colay.
Na-round up na siya ng pulis noon. Ibig sabihin ay identified na siya. Baka nasa kung anong listahan ang kanyang pangalan. Baka minamanmanan na siya. O baka isunod na siya kapag naubusan ng maipampupuno sa quota ang mga alagad ng bala. Isang beses, kuwento ni Colay, nang dadalhin na siya sa presinto, nagmakaawa siya sa mga pulis dahil maiiwang mag-isa si Bianca sa bahay. At delikado ang lugar nila, naglipana ang mga gago. Ito ang ilan sa mga dahilan kung bakit ipinoder ko na si Bianca sa amin since June. Marami na ring kaibigan si Colay na nahuli ng pulis. Ang isang kaibigan niya'y ninakawan daw ng mga laptop at iba pang gadget ng isang media personnel habang nagaganap ang hulihan at imbestigasyon sa presinto. Walang magawa at hindi makangawa ang ninakawan. Nagsumbong sa akin si Colay sa text, kanino daw puwedeng ilapit ang nangyari sa kanyang kaibigan. May koneksiyon daw ba ako sa media, baka kakilala raw iyon ng kakilala ko. Ipadiyaryo ko daw. Ipa-Tulfo. Puwede ko raw bang magawan ito ng paraan. Hindi ko alam ang isasagot. Te, sabi niya, basta na lang hinarbat ang backpack niya pagdating sa kulungan. Wala nang naibalik sa gamit niya, te. Alarmed ang tono ng text ni Colay. Pero ako, hindi ako makasimpatya, though, nalulungkot ako kasi malamang na ang iniisip lang ni Colay ay puwede rin itong mangyari sa kanya anytime. May mga kaibigan na rin siyang nabaril. Ang isa sa kanila, sa mata tinamaan ng bala, pero nabuhay. Muli, nag-text siya sa akin, ano raw ang dapat gawin? Baka raw balikan ang kaibigan niya at tuluyan nang patayin ito. Kanino puwedeng lumapit ang kanyang kaibigan? Ang hihirap ng tanong niya. Di tulad noong bata kami, ang tinatanong lang niya sa akin ay kung ano ang ibibigay kong stationery kapalit ng notepad niyang Kerrokerropi at kung sinong mas magandang kakampi sa ten-twenty, si Ana na mataas lumukso o si Sharon na mahaba ang legs. Te, puwede bang kasuhan 'yong bumaril? Eto na naman siya. Kako, oo, kaya lang ay napakahaba at napakahirap ng proseso. Nang ikuwento sa akin ito ni Colay sa personal, kita ko ang hindik sa sarili niyang mga mata. Ako ay walang reaksiyon, di ako makasimpatya, e anong gagawin ko, wala rin akong mai-offer na solusyon? Sa totoo lang, ang mas nananaig sa akin ay bahagyang pagkainis at pagkasuya. Gusto ko siyang tanungin, bakit di mo na lang layuan ang mga ganyang tao? Ba't di ka na lang kasi magbago? Alam mo bang matanda na tayo at di ka na teenager? Ba’t di mo na lang tigilan ang bisyo na ‘yan? Di ka pa ba sawa? Wala ka na ngang napala, di ka pa huminto. Marami kaming nagmamahal sa iyo. May pag-asa pa. Si Tisay, alam mo ba, di pa rin sumusuko sa 'yo? Pero matagal ko nang tinanong sa kanya ang mga ito. Sasagutin niya lang ako nang pabalang. Papatulan ko naman. Magsisigawan kami. Mag-iiyakan. Lalayas siya. Kakanlong sa bisyo. At muli, sa masasamang kaibigan.
Kung itatanong ko sa kanya ang mga ito ngayon, alam kong tatahimik lang siya. Ngayong matatanda na kami, bihira na ang nag-aaway sa aming magkakapatid. Bihira na lang kasi kaming nagkikita at nagkakasama. Nasa Mindoro si Incha. Nasa Vigan si Kim. Dati akong taga-QC pero taga-South na ngayon tulad nina Colay at Budang. Pag may Pasko o birthday ni Tisay na lang nagkikita, di pa kami madalas na nabubuo bilang pamilya. Kaya ngayon, pag nagkakainitan na ay tumatahimik na lamang kami at di nagkikibuan. O kaya may biglang magjo-joke, sasabog ang tawa at okey na uli kaming lahat.
Pagdating namin sa area ni Dadi, nahirapan kaming matagpuan ang puntod niya. Kasi pala ay pinutol na ang puno na katapat ng kanyang puntod. Ito pa naman ang aming landmark. Napaka-chaka ng puno na iyon, kaya kapag bumibisita kami sa sementeryo at naghahanap ng puntod, ang lagi kong sinasabi, “basta, kapag nakakita kayo ng pangit na puno, 'yon na ‘yon!” Baliko ang katawan nito, parang baliktad na S, at lagi itong nagbabalat, aakalain mong isda dahil tadtad ng kaliskis. Minsan, sa lilim kami nito naglalatag. Minsan din, dito namin tinitipon at sinisilaban ang mga basura't tuyot na dahon. Hahanap kami ng patpat, saka tutusukin ang mga basura at parang litson na padidilaan ito sa apoy. Sayang at wala na ang puno ngayon. Ni hindi ko nalaman ang kanyang pangalan.
Nagulat din ako, and at the same time, nalungkot, nang makita kong bagong-bago ang lapida nina Ape at Auntie Garet. Matagal ko na rin gustong papalitan ang lapida ni Dadi, kasi pinakapangit ito sa mga lapida noon nina Ape, Angkong, Ahma at Coco Terry. Pero sabi ni Ditsak, di raw basta-basta pinapapalitan iyon. May feng shui daw na kailangang sundin. E, di sige, kako, papinturahan ko na lang ang letters. Pero isang taon lang yata ay burado na uli ang ilang letra nito.
Sinupress ko ang feeling ng pagkaawa sa lapida ng tatay namin. Tutal naman ay may bulaklak na nakapatong dito. Gayon din sa iba pang puntod ng mga namayapang kamag-anak. Ibig sabihin, nauna na ang mga auntie at uncle namin sa pagbisita, at nag-alay naman sila ng bulaklak sa lahat, pati kay Dadi.
Lumakas ang ambon-ulan. Dumating na ang traysikel nina Incha, ganon katrapik sa main road ng sementeryo, nauna pa kami ni Colay kahit naglakad lang kami mula sa gate. Sumilong agad kaming lahat sa isang malapad na tent na nakatindig sa kambal na nitso. Mga isang oras kami doon, mga labinlimang puntod ang layo kay Dadi. Nag-ikot kami ni Colay sukob sa payong niya. Nakakita kami ng isa pang tent na walang nilililiman kundi patong-patong ng monoblock chairs. Sabi ko ay hiramin namin at isoli na lang bago umuwi. Wala namang tao sa paligid na mapagpapaalaman. Anim na upuan ang pinagtulungan naming buhatin at dinala ang mga iyon sa pansamantala naming himpilan, doon sa may kambal na nitso. Pero nakaupo na silang lahat sa ibabaw ng nitso, nakahiga pa nga si Kagomeng tulog. Inilabas ko ang banig at maliliit na unan na dala ko, para maibaba ni Incha si Kagome nang mas maayos.
Di kami nakatiis ni Colay, sabi ko’y maghanap tayo ng tent na puwede nating itindig sa puntod ni Dadi. Ginawa na namin iyon dati! Pero kung tama ang pagkaalala ko ay hindi iyon undas kaya walang masyadong tao na puwedeng sumita sa amin. This time, undas season kaya super dami ng tao at naka-set up ang mga ito para mag-overnight. Around 12 midnight na ito.
Nag-ikot-ikot kami ni Colay. Isang beses, ako lang. Isang beses, siya lang. Mga 10-15 minuto kada ikot. Tatlong beses kaming bumalik sa kambal na nitso. Tapos kapwa kami nagre-report ng mga natatagpuan naming "options": may isang tent na kaaalis lang ng mga may ari, puwede ko pang habulin ang mga ito para magpaalam. Kaya lang ay mataas pa ang kandila sa puntod na kanilang iniwan. Mukhang hindi papayag ang mga ito na ipahiram sa amin ang tent dahil mababasa ang itinundos nila. May isang tent na mababa, halos kasingtangkad lang namin. Sa madilim na bahagi ito na malapit sa pader ng sementeryo. Mukhang madaling bunutin at ilipat ang mga paa ng tent. Ang problema ay punong-puno ng tubig ang bubong at noong sundutin ni Colay ang bahaging may tubig para matanggal ang tubig, biglang sumandal ang tent sa kanya. Naku, masyadong mabuway. Hindi puwede. Isa pang option: tent na malapit sa kambal na nitso. Pero anim ang paa ng tent. Kulang kami sa manpower na magbubuhat nito nang sabay-sabay! May isa pang tent na mukhang madaling ilipat, nasa madilim din na lugar, walang ibang grupo ng tao na malapit doon. Kaso ay nakatali sa mga patpat na itinusok sa lupa ang mga paa nito. E, di kalasin! Ayun. Nagpaalam kami sa puntod, sabi namin, sori po, hihiramin lang namin ang inyong bubong para po makapagdasal na kami at makauwi. Mag-a-ala una na iyon ng madaling araw, grabe. Sina Incha ay uuwi pa ng Mindoro kinabukasan.
Pinatayo namin si Bianca malapit sa puntod ni Dadi, para may palatandaan kami sa aming target destination. Apat kaming naglipat ng tent: ako, Colay, Noah at Iding. Nakapaa si Iding. Putik naman kasi, bagong rubber shoes ang suot, puti pa, e inuulan na sementeryo ang pupuntahan niya? Tawa kami. Pero pigil-pigil din ng tawa, baka kasi marinig kami ng mga tao sa iba pang tent. Baka bigla kaming sitahin. May tent ba naman na naglalakad sa kalaliman ng gabi, paiwas-iwas sa mga nitso? Ilang beses kaming napahinto sa ilang puntod, hindi namin alam kung paanong malalampasan ang mga ito. Sino ang unang hahakbang? Saan pupuwesto ang kaliwang paa ng tent? E, yung kanan? Iaangat ba? Aatras? Nagtatalo-talo pa kami. Biglang may naapakan si Iding, akala niya’y tae. Naihi na si Colay sa kapipigil ng tawa.
Una naming ibinaba ang tent sa space na malapit sa kinatirikan noon ng pangit na puno. Naglatag kami ng banig. Pero after a few minutes, na-realize namin na tumatagos sa banig ang tubig sa damuhan. Lipat na naman kami ng tent. Sino ang unang hahakbang? Saan pupuwesto ang kaliwang paa ng tent? E, yung kanan? Iaangat ba? Aatras? Tawanan. Naihi uli si Colay sa kapipigil ng tawa. Ikalawang ulit naming ibinaba ang tent ay sa pagitan ng nitso nina Ape at Angkong. Nasa gitna kasi nila ang libingan ni Dadi. Pero ganon din, basang damuhan din iyon! Tatagos uli sa banig namin. Lipat na naman kami ng tent. Sino ang unang hahakbang? Saan pupuwesto ang kaliwang paa ng tent? E, yung kanan? Iaangat ba? Aatras? Tawa na naman si Colay. Ikatlo at final na puwesto ng tent ay sa tapat ng mismong nitso nina Ape at Auntie Garet. Sa ibabaw ng nitso naglatag ng banig. Binalikan ko ang mga upuan na “hiniram” namin at dinala sa puwesto namin. Nasa ibabaw silang lahat. Kumbaga, nasa "second floor". Ako sa monoblock chairs. Mezzanine para sosyal pakinggan. Ground floor ang damuhan.
Sabi namin, pagkatapos magdasal ay uuwi na kami. Agree ako, pagod na rin ako buong araw dahil sa trick or treat events nina Ayin at Dagat sa mall at sa subdivision namin. Pero lalong lumakas ang ulan. Hindi ito humihina, lalong hindi tumitigil. Parang ayaw talaga kaming pauwiin. O baka si Colay ang ayaw pauwiin. O baka si Dadi iyon, ayaw pang pauwiin ang paborito niyang anak.
Buong magdamag kaming nag-abang ng paghinto ng ulan. Dahil doon ay nagkakuwentuhan ang mag-iina. Lalabas na raw sa Munti ang tatay nina Iding at Noah early 2018. Sabi ni Noah, lagi naman ganon ang ibinabalita sa amin, pero di naman nagkakatotoo. Pero nangingintab sa pag-asa ang mga mata ni Colay. Hindi, totoo na raw ito, nagmamatigas ang kanyang tinig. Sumabat si Iding, ni hindi nga niya ako binati sa FB noong birthday ko. E, siyempre, di active sa FB iyon, bawal ‘ata iyon sa loob, sagot ni Colay. Wala siyang pakelam sa ‘kin, sabi ni Iding. ‘Wag mo siyang husgahan hangga’t ‘andon siya, payo ni Colay. Napunta kay Bianca ang usapan. Pinagsabihan nilang tatlo si Bianca na ‘wag nang magboypren. Bubugbugin daw ng magkuya ang uhugin nitong boypren na nakita nilang lahat sa FB nang i-post ni uhugin ang picture nila gamit ang FB account ni Bianca. (Kaya nalantad ang itinatago ni Bianca.) Inaasar pa ni Iding si Bianca na baka maging pa-walk ito balang araw. Walk meaning sex for money. Sabi ni Colay, ‘wag mo nga itulad ‘yan sa mga nakikilala mong babae, ‘Ding. Patuloy sa pang-aasar si Iding. Sabi ni Bianca, nag-aaral kaya ako. Bakit nga, Ding, di ka na lang bumalik sa eskuwela? Tanong ni Colay. E, ito ngang kuya mo, noong pinapili ni Lolo Maning kung ‘yong babaeng nabuntis niya o pag-aaral, sagot agad si Noah, pag-aaral. O, third year na ngayon, tamo. Napikon si Iding. Sa kanilang tatlo ay siya lang ang di nag-aaral. Di ba, sabi ko sa' yo, i-enrol mo na ‘ko sa hepa? Ikaw ang may ayaw. Sana nag-aaral uli ako ngayon.
Aba, parang si Colay itong si Iding kung mangatwiran. Ipinapasa ang sisi sa ibang tao, haha. Ang version ni Colay ng kanyang kabataan na ikinuwento rin niya that night noong nasa sementeryo kami ay ganito, nagalit daw siya kay Tisay nang ilipat siya nito from private to public school. Hindi raw siya sanay. Nagulat daw siya kaya ayaw na niyang pumasok. Kaya ang ending, nahinto siya sa pag-aaral. Ayan, what is karma? Ginagaya tuloy siya ni Iding. Siguro iyan din ang dahilan kung bakit di niya masabihan si Iding na mali ang demands nito. Na magpakatotoo ito, mahirap lang kami. Kasi kahit siya, hanggang ngayon ay si Mami pa rin ang sinisisi sa mga nangyari sa kanyang buhay. Ang hepa na tinutukoy ni Iding ay isa yatang programa sa private school para sa mga na-late na sa kanilang pag-aaral. In short, private school ang gustong pasukan ni Iding! Ewan ko lang kung titino siya doon dahil wala naman iyan sa school. Noong nasa poder namin si Iding, pinag-aral naman namin nang maayos. Iyon nga lang, sa public school din. Pero anong ginawa niya? Nasangkot sa marijuana scandal sa eskuwelahan nila. Natuklasan din namin na nagbebenta siya ng pipa na mula sa nilinis na tube ng chipipay na glitter glue.
Iyon din ang isang problema sa mga anak ni Colay. Pangmapera ang mindset. Siguro kaya rin lalong nababaon sa ilegal na gawain itong si Colay dahil pinipilit niyang makapag-provide sa mga anak niya kahit hindi niya kaya. Nabalitaan ko noon, kung ano-ano pinapabiling sapatos o tsinelas ni Iding. O medyas na mamahalin, sa mall, ayaw sa bangketa. Sumbrerong Dickey’s o t-shirt. Nagkasakit din daw si Iding sa titi niya, at kay Colay humihingi ng panggamot. Lumayas ito sa piling ni Colay pero sa kanya nagpupunta kapag nagkakaproblema na, kapag gutom na. Nabalitaan ko rin noon na humihingi ng pera si Noah kay Colay. Amputangina. Dito ako pinakagalit, e. Nakabuntis na nga, kapal pa ng mukhang manghingi ng pera sa ina. Alam na nga niya na wala namang maayos na hanapbuhay ang nanay niya. At isa pa ay hindi siya nagpaparamdam kay Colay o sa amin kapag wala siyang kailangan. Kaya kahit na close siya kay EJ noong maliliit pa sila dahil magkaedad sila’t sabay na lumaki, di malapit ang loob ko sa tarantadong ito. Tuwing makakasagap ako ng balita tungkol sa kanya, laging bad news. Nakabuntis, nang-iwan ng babae, pinabayaan ang anak sa babae, nanghihingi ng pera. Si Bianca, ganon din, mahilig sa mga bagong damit. Gusto laging may pera sa bulsa. Gusto ng sosyal na lutu-lutuan, kabinet na Hello Kitty. Minsan din, insensitive ang mga anak, ano? Dito naman ako naaasar sa mga pamangkin kong ito. Kaya sabi ko, ba’t naghahanap ka ng private? Si EJ nga, public school buong buhay niya, o malapit nang maka-graduate ng college ngayon. Walang problema sa public, ‘Ding.
Napunta na naman kay Bianca ang kuwentuhan. ‘Wag ka ngang ano diyan. Nakikipagkita ka pa rin sa boypren mo, e, singhal ni Noah. Magiging pokpok ka rin, sabi ni Iding. Pumatol na ako, ‘wag mong igaya sa iyo ‘yan, ‘Ding. Di ‘yan tulad mo na kayang ibenta ang katawan. Magtatapos iyan hanggang college. Natahimik si Iding. Tahimik lang din si Colay. Sinabihan ko rin si Noah, oy, ikaw, akala mo, maayos kang tao, e nambuntis ka nga, tapos inabandona mo lang ‘yong nanay at anak. Sabay na sumagot si Noah at si Colay. Nasa akin/Na kay Noah, ‘yong baby. Namamasukan na kasi iyong nanay.
A, buti naman, sagot ko agad, habang deep inside, e pahiya ako to the max. Tulog si Incha at mga anak nito. Ako ay nanatiling nasa mezzanine, napahiga na rin sa pinagdugtong na monoblock chairs.
Marami pang saloobin ang nabunyag sa mag-iina nang magdamag na iyon, tungkol sa tatay nina Iding, sa tatay ni Bianca, kay Gilmore. Minsan, masaya sila, nagtatawanan. Minsan, nagsasagutan, nagsusumbatan. Minsan, katahimikan.
Giniginaw na ako sa ulan at sa simoy ng Nobyembre, giniginaw din ako para kay Colay. Alam kong napakahirap ng sitwasyon niya. At ako ang ate sa pamilyang ito. Alam ko, partly, may kasalanan ako ba’t siya nagkakaganyan ngayon. Alam ko rin, may fault din ako kahit paano, kung bakit after so, so many years, hindi masyadong nagbabago ang kalagayan namin sa tuwing dadalaw kami kay Dadi. Wala kaming dala kundi banig, kuwento, sitsirya’t maliliit na kandila. Hanggang ngayon, “nanghihiram” pa rin kami ng tent nang may tent. Ni wala kaming sasakyan. E, ang tanda ko na. Ako ang panganay. Ni hindi ko mabigyan ng ginhawa ang sarili kong pamilya. Wala akong mai-offer kay Colay kundi kaunting salita, kaunting katahimikan kapag malapit na akong mainis at bumalik sa paninisi sa kanya sa sarili niyang sitwasyon.
Walang kumain ng biko na niluto ni Tisay. Inilagay ito ni Colay sa mas malaking plastik. Doon din niya inilagay ang butter coconut na binili ko sa Zapote, ang mga cupcake na binili ni Incha sa kaibigan niya sa Kabihasnan. Ang nasa isip ko’y iuwi niyang lahat iyon mamaya.
Pagsapit ng alas-kuwatro y medya, tahimik na sa dakong iyon ng sementeryo. Nakatulog na ang mag-iina. Sina Incha naman ang bumangon. Nagdesisyon kaming kahit hindi pa tumitila ang ulan, basta’t humina lang ito’y uuwi na kami. Umaga na. Pagsapit ng alas-sais, naging ambon ang ulan, kaya ginising na namin sina Colay at kami’y gumayak para umuwi. Isinoli ko ang mga upuan, pagbalik ko sa tent kung saan ko “hiniram” ang mga upuan, may isang buong pamilya (nanay, tatay, dalawang batang lalaki) ang nag-uusap sa tapat ng ibang upuan na naiwan doon. Pagdating ko’y napalingon silang lahat sa akin. Ayan, sabi ng babae, tatlo na lang ang kulang. Sabi ko, sori po, nasa amin po magdamag. Ngumiti siya, nakatulog din kasi kami. Bumalik ako sa puntod namin para isoli ang tatlo pa. saka ko na-realize na nagtatrabaho sa sementeryo ang pamilya. May hawak nang walis si ate, busy na sa paglilinis. Ang mga bata ay palipat-lipat sa gilid ng mga puntod, hinahawi ang tubig sa ibabaw ng nitso. Antok na antok na ako.
Sinabi ko kay Ate na “hiniram” din namin ang tent. Sabi niya, kanino? Sabi ko, Rita Sumagpang po ang pangalan. A, kay Ate Rita, sabi niya. OMG, kamag-anak niya, kanila rin pala ang tent? Patay. Doon po iyong puntod niya? tanong ko. Naglakad ako habang itinuturo ang puwestong pinagmulan ng tent. Sumunod siya. A, iyon ang pangalan sa lapida? Opo, kako. A, kami na ang bahala. Kung may magliligpit na ng tent doon, ituturo na lang namin ang puwesto n’yo, anya. Oo, te, kako, dahil baka isipin nilang nawala na ang tent. Salamat.
Naglakad na kami papalabas ng sementeryo. Nakakalat sa kahabaan ng kalsada ang mga bote ng Coke at balat ng Clover, parang nagka-street party at major sponsor ang mga junk food at soft drink company. Tulog pa ang mga nag-overnight. Basa ang mga tent. Marami na rin ang lumalabas at pumapasok na sasakyan. Malapit sa exit ay nakakita ng McDo si Colay. Sabi niya, te, tinatawag tayo ng McDo, tapos tumawa siya. Nagyayaya, baka nagugutom na. Nilampasan namin ang hilera ng temporary stalls ng kainan, naghihilik pa ang puyat na staff ng mga ito. Hindi na uli nagyaya si Colay. Paglabas namin ng sementeryo, ako naman ang nagyaya, sa Maty’s, ang paborito naming tapsilugan sa Paranaque, 24 hours iyon. Si Incha ang sumagot, te, dalawang sakay pa ‘yon, malayo. Sa bahay na lang tayo ni Tisay, sabi niya. Sabi ko, o sige. Pero pagdating namin sa Kabihasnan, ang nasakyan namin ay Zapote. Sabi ko’y didiretso na lang kami ni Bianca sa Zapote para makauwi na. Tinamad na akong umuwi sa bahay nina Tisay. Ang buong akala ko’y uuwi sa bahay ni Tisay sina Colay, Iding at Noah para kumain dahil nga alam kong gutom si Colay. Pero naghiwa-hiwalay na sila sa dyip pa lang. Si Iding lang ang bumaba sa simbahan, kasabay sina Incha. Si Colay ay nagpaiwan at bumaba na rin pagdaan nang ilang kanto. Wala siyang dala kundi ang payong, isang balot ng mga buto ng manok at isang balot ng kanin mula sa Jollibee. Ni hindi niya ginamit ang plastik na nahingi sa Jollibee. Nahiya rin siguro siyang hingin kay Incha para iuwi ang malaking plastik ng mga pagkain na hindi nagalaw sa sementeryo. Si Noah ay bumaba rin pagkatapos nang ilang minuto. Walang imik ang mag-iina nang maghiwa-hiwalay. Antok na. At siguro’y pagod na pagod. Kayrami kasing multo ang dumalaw sa kanilang magdamag.
Sample Script for a Show - Filipino
Marami akong pagkakamali rito at na-realize ko iyon nang umuusad na ang show.
1. Dapat ay binanggit ko sa script ang pangalan ng winners ng contest, since parangal din ito sa contest winners. Hindi ko ito isinama sa script dahil nag-assume ako na bibigyan ng ibang speakers (particularly ng WTA) ng moments ang winners para mas makilala ito ng audience.
2. Dapat ay binanggit ko sa script ang paghahabi ng mga disenyong mula sa Bagobo, Kalinga, T'boli at iba pang grupong lumad sa Pilipinas. Hindi ko ito isinama sa script dahil nag-assume ako na sasabihin ito ng speakers (particularly ng Omni at WTA representatives) bilang kuwento sa likod ng kanilang disenyo.
3. Hindi ko nabanggit ang pangalan ng leader ng chamber choir na Kammerchor. Ang husay pa naman niya! Paumanhin po, Ginoong Anthony Villanueva ng Kammerchor Manila.
4. Kung makakapagbigay lang ako ng opinyon tungkol sa sequence ng song numbers ng Kammerchor Manila, magbibigay ako. Dapat ang last nila ay iyong kantang Pasko na ang last line. It was so upbeat! But their last song was slower than the "Pasko na" kaya parang nag-mellow nang kaunti ang audience.
5. I failed to give recognition to the director, Sir Ariel Yonzon! Shocks, dapat inilagay ko siya pagkatapos ng listahan ng mga performer sa dulo ng script. When I realized it, I asked Gee, his assistant, if I could insert Sir A's name in the copy of script that was with Miss Champagne. Sabi ni Gee, naku, wag na, ayaw niya iyon. Wah, buti na lang. Pero kung ako ang masusunod, dapat talaga binigyan ng pagkilala si Sir A.
One last note:
Sobrang husay ng emcee. Ang taas ng energy niya, at kitang-kita ko ang effort niya na gawing mas accessible sa audience ang script at ang show. She used Taglish. She often used "Mga kaibigan." Ang dami niyang adlib sa mga slow parts ng script ko, haaay. Namimilipit ako sa upuan ko, alam kong nahihirapan siya doon bilang emcee, haha! Thank you so much for accepting this gig, Ms. Champagne Morales!
I worked on this script since 11am. Natapos ako around 4:30 pm because I had to wait for the last minute changes in the speakers' line up, performers' names, etc.
Whew, what a day!
SCRIPT FOR HABI NG PAGKAKAISA LAUNCH
NOVEMBER 03, 2017/ 6PM/ CCP MAIN THEATER RAMP
Scriptwriter: Beverly Siy
832-1125 local 1707/ 0919-3175708/
ccpintertextualdivision@gmail.com
Voice Over:
Maligayang pagdating sa CCP Main Theater Ramp!
Sa diwa ng pagbubuklod, sama-sama nating ipagbunyi ang isang likhang sining para sa Kapaskuhan. Halina’t sama-sama nating ilunsad ang Habi ng Pagkakaisa!
Narito ang tagapagpadaloy ng ating programa, ang mahusay na mang-aawit at performer, Binibining Champagne Morales.
CHAMPAGNE:
Magandang gabi po sa inyong lahat! Maligayang pagdating dito sa CCP Main Theater Ramp. Ikinagagalak kong makasama kayo sa kalagitnaan ng Kapaskuhan. Opo, kalagitnaan na! Di ba, September pa lang ay nag-uumpisa na ang Pasko dito sa ating bansa?
Narito tayong lahat para magdiwang. Dahil maya-maya lamang, ang higanteng Christmas Tree na ito na pinangalanang Habi ng Pagkakaisa ay magsasabog ng liwanag sa ating Pasko at sa ating mga puso.
Pararangalan din natin ang mahuhusay na alagad ng sining na lumikha ng disenyo na ito, ang mga nagwagi sa HOLIDAY LIGHT INSTALLATION COMPETITION for 2017 na hatid ng Cultural Center of the Philippines at Omni.
Alam n’yo ba ang tema ng ating programa?
Ito ay ang pagkakaisa.
Isang pagtatanghal ang napanood natin kanina mula sa KOMEDYA NG DON GALO. Palakpakan po natin sila!
(PAGKATAPOS NG PALAKPAKAN)
Ang KDG ay organisasyong panteatro mula sa isang komunidad sa Lungsod Paranaque. Ang pangunahing layunin ng Komedya ng Don Galo ay ang itaguyod ang kultura at tradisyon ng Paranaque sa pamamagitan ng pagtatanghal ng Moro-moro. Ang itinanghal nila ay tungkol sa kapayapaan at pagkakaisang pagkatapos ng digmaan.
Sinundan naman ito ng magandang awitin na pinamagatang Munting Sanggol mula sa Kammerchor Manila. Palakpakan po natin sila!
(PAGKATAPOS NG PALAKPAKAN)
Ang Kammerchor Manila ay mula sa Lungsod Quezon, isa itong chamber choir na tumanggap na ng mga parangal sa loob at labas ng Pilipinas. Ang inawit nila ay tungkol sa sanggol na nagbuklod sa lahat.
Dumako naman tayo sa sentro ng programa, ang napakagandang Christmas Tree ng CCP. Tampok dito kung ano ang nagbibigkis sa lahat ng Pilipino, matatagpuan natin ito sa simbolo ng Kapaskuhan dito sa Cultural Center of the Philippines
Kaya samahan n’yo ako hanggang mamaya.
Sa pagpapatuloy ng ating programa. Ang pambungad na pagbati ay mula sa
tagapangulo ng Lupon ng mga Katiwala ng Cultural Center of the Philippines.
Palakpakan po natin si Ginang Emily Abrera.
(PAGKATAPOS NI GINANG EMILY ABRERA)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat po, Mam Emily Abrera. Para magbigay ng mensahe,
kapiling din natin ang kinatawan ng Omni, isa sa mga tagapagtaguyod ng
Habi ng Pagkakaisa. Narito po ang Operations Manager ng OMNI Yatai
International Corporation, Ginoong Henry Yang.
(PAGKATAPOS NI GINOONG HENRY YANG)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat po, Ginoong Henry Yang ng Omni Yatai International Corporation. Para naman maghandog ng isang amazing na production number, narito ang AMAZING SHOW MANILA!
(PAGKATAPOS NG AMAZING SHOW MANILA)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat, Amazing Show Manila! Namangha ba kayo? Ang Amazing Show Manila ay mapapanood sa Manila Film Center dito sa loob ng CCP Complex. Para sa buong pamilya ang bawat pagtatanghal at regular na rin itong mapapanood sa Cebu at Boracay. Muli, salamat, salamat, Amazing Show Manila.
Marami pang amazing na magaganap, so, please stay with us. Kasama natin ngayon para magbahagi tungkol sa paglikha ng disenyo ng napakaganda nating Christmas Tree, ang Principal ng WTA ARCHITECTURE & DESIGN STUDIO, si Ginoong WILLIAM TI!
(PAGKATAPOS NI GINOONG WILLIAM TI)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat po, Ginoong William Ti. Na-inspire ba kayo na lumikha ngayong Pasko? Hindi ba’t napakagandang inspirasyon ang sarili nating kultura? Tumungo na tayo sa pinakaaabangan ng lahat, ang Countdown! Mga bituin na nagniningning ang mangunguna sa ating Countdown. Muli pong nagbabalik sina Ginang Emily Abrera, ang Tagapangulo ng Lupon ng Katiwala ng CCP, at sina Ginoong William Ti at Ginoong Henry Yang ng OMNI Yatai International Corporation. Narito rin at kasama natin sa Countdown ang pinakamamahal na pinuno ng Maynila, si Mayor Joseph Ejercito Estrada.
(COUNTDOWN)
(PAGKATAPOS NG COUNTDOWN)
(PAGKATAPOS NG KAMMERCHOR MANILA)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat, Kammerchor Manila, sa pagtatanghal ng mga pamaskong awitin. Lahat tayo ay nakisabay sa pagkanta, di ba? Hindi talaga mawawala ang pagkakaisa ng mga Filipino pagdating sa musika.
Sa puntong ito ay iniimbitahan ang lahat na maging bahagi ng ating Christmas Tree, ang “Habi ng Pagkakaisa.” Isulat lamang ang mga hiling natin ngayong Kapaskuhan sa mga cellophane sheet na matatagpuan doon. Ilalagay po ang lahat ng kahilingan natin sa ilalim ng Christmas Tree. Ang mga ito ay sagisag ng pag-asa at pagkakaisa at siyang ambag natin sa natatanging simbolo ng Pasko dito sa CCP.
Makikita po ang “Habi ng Pagkakaisa” Christmas Tree sa Liwasang Asean hanggang January 14 2018, kasama ang makukulay at kumukuti-kutitap na parol sa harap ng CCP. Imbitahan ang mga mahal sa buhay para pasyalan ito, magpa-picture at para maging bahagi ng Habi ng Pagkakaisa Christmas Tree!
Dito po nagwawakas ang ating programa. Daghang salamat sa pagdalo ninyo sa paglulunsad ng Habi ng Pagkakaisa dito sa CCP Main Theater Ramp. Ang lahat ng ito ay sa pangunguna ng Cultural Center of the Philippines katuwang ang Omni, WTA ARCHITECTURE & DESIGN STUDIO, Lungsod Maynila, Lungsod Pasay at Lungsod San Fernando mula sa lalawigan ng Pampanga. Nais din nating kilalanin ang ambag na pagtatanghal ng Komedya ng Don Galo, Kammerchor Manila at Amazing Show Manila.
Muli, ako si Champagne Morales, ang inyong tagapagpadaloy sa gabing ito. Mas masaya kung tayong lahat ay sama-sama kaya… salubungin natin ang Pasko nang may pagkakaisa!
1. Dapat ay binanggit ko sa script ang pangalan ng winners ng contest, since parangal din ito sa contest winners. Hindi ko ito isinama sa script dahil nag-assume ako na bibigyan ng ibang speakers (particularly ng WTA) ng moments ang winners para mas makilala ito ng audience.
2. Dapat ay binanggit ko sa script ang paghahabi ng mga disenyong mula sa Bagobo, Kalinga, T'boli at iba pang grupong lumad sa Pilipinas. Hindi ko ito isinama sa script dahil nag-assume ako na sasabihin ito ng speakers (particularly ng Omni at WTA representatives) bilang kuwento sa likod ng kanilang disenyo.
3. Hindi ko nabanggit ang pangalan ng leader ng chamber choir na Kammerchor. Ang husay pa naman niya! Paumanhin po, Ginoong Anthony Villanueva ng Kammerchor Manila.
4. Kung makakapagbigay lang ako ng opinyon tungkol sa sequence ng song numbers ng Kammerchor Manila, magbibigay ako. Dapat ang last nila ay iyong kantang Pasko na ang last line. It was so upbeat! But their last song was slower than the "Pasko na" kaya parang nag-mellow nang kaunti ang audience.
5. I failed to give recognition to the director, Sir Ariel Yonzon! Shocks, dapat inilagay ko siya pagkatapos ng listahan ng mga performer sa dulo ng script. When I realized it, I asked Gee, his assistant, if I could insert Sir A's name in the copy of script that was with Miss Champagne. Sabi ni Gee, naku, wag na, ayaw niya iyon. Wah, buti na lang. Pero kung ako ang masusunod, dapat talaga binigyan ng pagkilala si Sir A.
One last note:
Sobrang husay ng emcee. Ang taas ng energy niya, at kitang-kita ko ang effort niya na gawing mas accessible sa audience ang script at ang show. She used Taglish. She often used "Mga kaibigan." Ang dami niyang adlib sa mga slow parts ng script ko, haaay. Namimilipit ako sa upuan ko, alam kong nahihirapan siya doon bilang emcee, haha! Thank you so much for accepting this gig, Ms. Champagne Morales!
I worked on this script since 11am. Natapos ako around 4:30 pm because I had to wait for the last minute changes in the speakers' line up, performers' names, etc.
Whew, what a day!
SCRIPT FOR HABI NG PAGKAKAISA LAUNCH
NOVEMBER 03, 2017/ 6PM/ CCP MAIN THEATER RAMP
Scriptwriter: Beverly Siy
832-1125 local 1707/ 0919-3175708/
ccpintertextualdivision@gmail.com
Voice Over:
Maligayang pagdating sa CCP Main Theater Ramp!
Sa diwa ng pagbubuklod, sama-sama nating ipagbunyi ang isang likhang sining para sa Kapaskuhan. Halina’t sama-sama nating ilunsad ang Habi ng Pagkakaisa!
Narito ang tagapagpadaloy ng ating programa, ang mahusay na mang-aawit at performer, Binibining Champagne Morales.
CHAMPAGNE:
Magandang gabi po sa inyong lahat! Maligayang pagdating dito sa CCP Main Theater Ramp. Ikinagagalak kong makasama kayo sa kalagitnaan ng Kapaskuhan. Opo, kalagitnaan na! Di ba, September pa lang ay nag-uumpisa na ang Pasko dito sa ating bansa?
Narito tayong lahat para magdiwang. Dahil maya-maya lamang, ang higanteng Christmas Tree na ito na pinangalanang Habi ng Pagkakaisa ay magsasabog ng liwanag sa ating Pasko at sa ating mga puso.
Pararangalan din natin ang mahuhusay na alagad ng sining na lumikha ng disenyo na ito, ang mga nagwagi sa HOLIDAY LIGHT INSTALLATION COMPETITION for 2017 na hatid ng Cultural Center of the Philippines at Omni.
Alam n’yo ba ang tema ng ating programa?
Ito ay ang pagkakaisa.
Isang pagtatanghal ang napanood natin kanina mula sa KOMEDYA NG DON GALO. Palakpakan po natin sila!
(PAGKATAPOS NG PALAKPAKAN)
Ang KDG ay organisasyong panteatro mula sa isang komunidad sa Lungsod Paranaque. Ang pangunahing layunin ng Komedya ng Don Galo ay ang itaguyod ang kultura at tradisyon ng Paranaque sa pamamagitan ng pagtatanghal ng Moro-moro. Ang itinanghal nila ay tungkol sa kapayapaan at pagkakaisang pagkatapos ng digmaan.
Sinundan naman ito ng magandang awitin na pinamagatang Munting Sanggol mula sa Kammerchor Manila. Palakpakan po natin sila!
(PAGKATAPOS NG PALAKPAKAN)
Ang Kammerchor Manila ay mula sa Lungsod Quezon, isa itong chamber choir na tumanggap na ng mga parangal sa loob at labas ng Pilipinas. Ang inawit nila ay tungkol sa sanggol na nagbuklod sa lahat.
Dumako naman tayo sa sentro ng programa, ang napakagandang Christmas Tree ng CCP. Tampok dito kung ano ang nagbibigkis sa lahat ng Pilipino, matatagpuan natin ito sa simbolo ng Kapaskuhan dito sa Cultural Center of the Philippines
Kaya samahan n’yo ako hanggang mamaya.
Sa pagpapatuloy ng ating programa. Ang pambungad na pagbati ay mula sa
tagapangulo ng Lupon ng mga Katiwala ng Cultural Center of the Philippines.
Palakpakan po natin si Ginang Emily Abrera.
(PAGKATAPOS NI GINANG EMILY ABRERA)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat po, Mam Emily Abrera. Para magbigay ng mensahe,
kapiling din natin ang kinatawan ng Omni, isa sa mga tagapagtaguyod ng
Habi ng Pagkakaisa. Narito po ang Operations Manager ng OMNI Yatai
International Corporation, Ginoong Henry Yang.
(PAGKATAPOS NI GINOONG HENRY YANG)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat po, Ginoong Henry Yang ng Omni Yatai International Corporation. Para naman maghandog ng isang amazing na production number, narito ang AMAZING SHOW MANILA!
(PAGKATAPOS NG AMAZING SHOW MANILA)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat, Amazing Show Manila! Namangha ba kayo? Ang Amazing Show Manila ay mapapanood sa Manila Film Center dito sa loob ng CCP Complex. Para sa buong pamilya ang bawat pagtatanghal at regular na rin itong mapapanood sa Cebu at Boracay. Muli, salamat, salamat, Amazing Show Manila.
Marami pang amazing na magaganap, so, please stay with us. Kasama natin ngayon para magbahagi tungkol sa paglikha ng disenyo ng napakaganda nating Christmas Tree, ang Principal ng WTA ARCHITECTURE & DESIGN STUDIO, si Ginoong WILLIAM TI!
(PAGKATAPOS NI GINOONG WILLIAM TI)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat po, Ginoong William Ti. Na-inspire ba kayo na lumikha ngayong Pasko? Hindi ba’t napakagandang inspirasyon ang sarili nating kultura? Tumungo na tayo sa pinakaaabangan ng lahat, ang Countdown! Mga bituin na nagniningning ang mangunguna sa ating Countdown. Muli pong nagbabalik sina Ginang Emily Abrera, ang Tagapangulo ng Lupon ng Katiwala ng CCP, at sina Ginoong William Ti at Ginoong Henry Yang ng OMNI Yatai International Corporation. Narito rin at kasama natin sa Countdown ang pinakamamahal na pinuno ng Maynila, si Mayor Joseph Ejercito Estrada.
(COUNTDOWN)
(PAGKATAPOS NG COUNTDOWN)
(PAGKATAPOS NG KAMMERCHOR MANILA)
CHAMPAGNE:
Maraming salamat, Kammerchor Manila, sa pagtatanghal ng mga pamaskong awitin. Lahat tayo ay nakisabay sa pagkanta, di ba? Hindi talaga mawawala ang pagkakaisa ng mga Filipino pagdating sa musika.
Sa puntong ito ay iniimbitahan ang lahat na maging bahagi ng ating Christmas Tree, ang “Habi ng Pagkakaisa.” Isulat lamang ang mga hiling natin ngayong Kapaskuhan sa mga cellophane sheet na matatagpuan doon. Ilalagay po ang lahat ng kahilingan natin sa ilalim ng Christmas Tree. Ang mga ito ay sagisag ng pag-asa at pagkakaisa at siyang ambag natin sa natatanging simbolo ng Pasko dito sa CCP.
Makikita po ang “Habi ng Pagkakaisa” Christmas Tree sa Liwasang Asean hanggang January 14 2018, kasama ang makukulay at kumukuti-kutitap na parol sa harap ng CCP. Imbitahan ang mga mahal sa buhay para pasyalan ito, magpa-picture at para maging bahagi ng Habi ng Pagkakaisa Christmas Tree!
Dito po nagwawakas ang ating programa. Daghang salamat sa pagdalo ninyo sa paglulunsad ng Habi ng Pagkakaisa dito sa CCP Main Theater Ramp. Ang lahat ng ito ay sa pangunguna ng Cultural Center of the Philippines katuwang ang Omni, WTA ARCHITECTURE & DESIGN STUDIO, Lungsod Maynila, Lungsod Pasay at Lungsod San Fernando mula sa lalawigan ng Pampanga. Nais din nating kilalanin ang ambag na pagtatanghal ng Komedya ng Don Galo, Kammerchor Manila at Amazing Show Manila.
Muli, ako si Champagne Morales, ang inyong tagapagpadaloy sa gabing ito. Mas masaya kung tayong lahat ay sama-sama kaya… salubungin natin ang Pasko nang may pagkakaisa!
Friday, October 27, 2017
translation projects and rates
ito ang recent translation projects namin ni poy, ang rates, pati na ang binuno namin na panahon para matapos ang mga ito:
fee, genre, time
30k for a contemporary novel- 1 year
7k- graphic novel- 3 months
40k -for a 1980s novel set in singapore- 6 months
technical stuff like forms para sa pagkukumpuni ng elevator-10k- (15 pages)- one week
50k for historical essays- 1 year
1 short story sci-fi- 5k bukod pa sa royalties - 1.5 months
recommended rate per word and per line
ang recommended rate ko for translation of text in prose form is P1/word
ang recommended rate ko for translation of poetry is P100/line
recommended rate for rush job
times three ang rate kapag rush ang proyekto
rights
mas maganda na shared ang rights with the translator para sa text/translation work niya.
copyright of original text remains with the original author.
fee, genre, time
30k for a contemporary novel- 1 year
7k- graphic novel- 3 months
40k -for a 1980s novel set in singapore- 6 months
technical stuff like forms para sa pagkukumpuni ng elevator-10k- (15 pages)- one week
50k for historical essays- 1 year
1 short story sci-fi- 5k bukod pa sa royalties - 1.5 months
recommended rate per word and per line
ang recommended rate ko for translation of text in prose form is P1/word
ang recommended rate ko for translation of poetry is P100/line
recommended rate for rush job
times three ang rate kapag rush ang proyekto
rights
mas maganda na shared ang rights with the translator para sa text/translation work niya.
copyright of original text remains with the original author.
Monday, October 23, 2017
Hinggil sa librong Ang Lunes na Mahirap Bunuin ni Nick Pichay
Bawat pahina ng librong ito ay entablado para sa mga tula ni Nick Pichay. Lumalapad ang aking mga balintataw sa pagbabasa/panonood. Nakakagising ang bitaw ng linya ng kanyang mga tauhan. Ikaw ba naman ang mapangaralan ng ‘Huwag kang basta mandakma sa dilim/Kung ayaw mong masubo sa alanganin.’ Todo rin si Pichay sa kanyang production design. Sa librong ito ay makakapasok ka sa isang ‘kupalin na barong-barong’ at ‘kuwartong kasingkitid ng kabaong.’ Maselan siya sa pagpili ng props, pagkat ang gusto niya’y may ’bubog ang palibot sa basong iniinuman’ at embalsamado ang pandesal. Sigurado din akong magbabago ang tingin mo sa butiki pagkabasa mo ng Ang Lunes na Mahirap Bunuin.
Mula personal, erotika, hanggang sa politikal, pagiging abogado sa kontemporanyong panahon, iyan ang sari-saring usapin na tinutulaan ni Pichay. Nakakaaliw, nakakalibog, madilim, nakakaligalig, iyan ang sari-sari niyang himig.
Sa huling tula, sa huling palabas, tiyak ako sa iyong pagpalakpak. Dito’y matalinong nagsanib ang nagtitimpi at ang pangahas.
Mula personal, erotika, hanggang sa politikal, pagiging abogado sa kontemporanyong panahon, iyan ang sari-saring usapin na tinutulaan ni Pichay. Nakakaaliw, nakakalibog, madilim, nakakaligalig, iyan ang sari-sari niyang himig.
Sa huling tula, sa huling palabas, tiyak ako sa iyong pagpalakpak. Dito’y matalinong nagsanib ang nagtitimpi at ang pangahas.
Saturday, October 14, 2017
Updated list of publishers of Philippine books for children and young adults
Maraming salamat sa inyong pakikinig sa aking talk na pinamagatang YA-right! sa Philippine Association for School Librarians, Inc. (PASLI) noong Oktubre 10 sa Innovation Center ng Miriam College.
Narito ang mga publisher ng libro sa Pilipinas para sa mga bata at sa young adults. Sana ito ay makatulong sa pagbuo ng sarili ninyong listahan ng mga librong irerekomenda sa young adults at sa inyong mga estudyante.
Adarna House
109 Scout Fernandez corner Scout Torillo Streets, Barangay Sacred Heart, Quezon City 1103 Philippines
Telephone: (02) 352 6765 • Fax local 125
E-mail: adarnahouse@adarna.com.ph
www.adarna.com.ph
Kahel Press
c/o Saint Matthew's Publishing Corporation Office: (632) 426 5611 / Fax: 426 1274
4th Level, First RVC Building, 92 Anonas Street Corner K-6th Street, Brgy. East Kamias Quezon City, Philippines 1102
Ruth Valorie Catabijan / Business Development Manager
0917 582 2309 / ruth.catabijan@stmatthews.ph
www.stmatthews.ph
ABC EDUCATIONAL DEVELOPMENT CENTER
Address: Plaridel St. Kidapawan City, Cotabato
Telephone: (064)288-1691
Fax: (064)288-1691
Contact Person: MS. MARY ANN ORDINARIO-FLORESTA
Position: Directress
Email: abcedc@yahoo.com
Tahanan Books (Ilaw ng Tahanan Publishing, Inc.)
Unit 402, Cityland 3 Condominium, 105 V.A. Rufino corner Esteban Street, Legaspi Village, Makati City, Philippines 1229
Telephone: (02) 813-7165
E-mail para sa editorial queries: fran@tahananbooks.com
www.tahananbooks.com
Anvil Publishing, Inc.
Publishing Department, Anvil Publishing Inc., 7th Floor Quad Alpha Centrum Building, 125 Pioneer Street, Mandaluyong City 1500
Telephones: (02) 477-4752, (02) 477-4755 to 57 Fax: +(02) 747-1622
publishing@anvilpublishing.com
www.anvilpublishing.com
THE BOOKMARK, INC.
264 Pablo Ocampo Sr. Extension Avenue, San Antonio Village, 1203 Makati City, Philippines
Telephone: (02) 895-8061 — 65 Fax: (02) 897-0824
bookmark1945@gmail.com
www.bookmarkthefilipinobookstore.com
OMF Literature
776 Boni Avenue cor. Pinatubo Street, Mandaluyong City
Telephone: (02) 53.143.03 Fax: (02) 53.143.03 loc. 307
Email: omflit.boni@gmail.com
www.omflit.com
Lampara Books
83 Sgt. E. Rivera St., San Francisco del Monte, Brgy. Manresa 1115, Quezon City, Philippines
Telephone: (02) 414-6188 Fax No. (02) 367-6222
E-mail: inquiry@lamparabooks.com.ph
www.lamparabooks.com.ph
Chikiting Books (Vibal Publishing)
Manila Office
G. Araneta Ave., cor. Ma. Clara St.,Quezon City
Telephones: (02) 712-2722 · 712-9156 to 59 Fax: (02) 711-8852
E-mail: inquire@vibalpublishing.com/ rbrigino@vibalgroup.com
Visayas Office
0290 Unit 202 Cebu Holdings Center,
Cebu Business Park, Cardinal Rosales A, Cebu City
(032) 233-0173 · 233-0176 · 233-2568
Fax: (032) 233-2983
vpcebu@vibalpublishing.com
www.vibalpublishing.com/products/chikiting-books
Narito naman po ang mga organisasyon at grupo na maaaring makatulong sa inyo. Marami din silang inilulunsad na mga gawain at kompetisyon na maaari ninyong lahukan.
Philippine Board on Books for Young Children (PBBY)
109 Scout Fernandez cor. Scout Torillo Street, Quezon City, Philippines
Telephone: (02) 352.6765
E-mail: pbby@adarna.com.ph
www.pbby.org.ph
The Center for Art, New Ventures & Sustainable Development (CANVAS)
1 Upsilon Drive Ext., cor. Zuzuareggui St., Alpha Village, Diliman, Quezon City
Telephones: (02) 436-4509, (02)-216-7750
E-mail: info@canvas.ph, gigo@canvas.ph
www.canvas.ph, www.lookingforjuan.com
The Philippine Chapter of the Society of Children's Book Writers & Illustrators (SCBWI)
c/o Beaulah Pedregosa Taguiwalo (taguiwalo8888@yahoo.com/0917-787-4956)
c/o Dominique Garde Torres (nikkigtorres@yahoo.com/0905-347-1668)
scbwiphilippines@gmail.com
www.scbwiphilippines.wordpress.com
Narito ang mga publisher ng libro sa Pilipinas para sa mga bata at sa young adults. Sana ito ay makatulong sa pagbuo ng sarili ninyong listahan ng mga librong irerekomenda sa young adults at sa inyong mga estudyante.
Adarna House
109 Scout Fernandez corner Scout Torillo Streets, Barangay Sacred Heart, Quezon City 1103 Philippines
Telephone: (02) 352 6765 • Fax local 125
E-mail: adarnahouse@adarna.com.ph
www.adarna.com.ph
Kahel Press
c/o Saint Matthew's Publishing Corporation Office: (632) 426 5611 / Fax: 426 1274
4th Level, First RVC Building, 92 Anonas Street Corner K-6th Street, Brgy. East Kamias Quezon City, Philippines 1102
Ruth Valorie Catabijan / Business Development Manager
0917 582 2309 / ruth.catabijan@stmatthews.ph
www.stmatthews.ph
ABC EDUCATIONAL DEVELOPMENT CENTER
Address: Plaridel St. Kidapawan City, Cotabato
Telephone: (064)288-1691
Fax: (064)288-1691
Contact Person: MS. MARY ANN ORDINARIO-FLORESTA
Position: Directress
Email: abcedc@yahoo.com
Tahanan Books (Ilaw ng Tahanan Publishing, Inc.)
Unit 402, Cityland 3 Condominium, 105 V.A. Rufino corner Esteban Street, Legaspi Village, Makati City, Philippines 1229
Telephone: (02) 813-7165
E-mail para sa editorial queries: fran@tahananbooks.com
www.tahananbooks.com
Anvil Publishing, Inc.
Publishing Department, Anvil Publishing Inc., 7th Floor Quad Alpha Centrum Building, 125 Pioneer Street, Mandaluyong City 1500
Telephones: (02) 477-4752, (02) 477-4755 to 57 Fax: +(02) 747-1622
publishing@anvilpublishing.com
www.anvilpublishing.com
THE BOOKMARK, INC.
264 Pablo Ocampo Sr. Extension Avenue, San Antonio Village, 1203 Makati City, Philippines
Telephone: (02) 895-8061 — 65 Fax: (02) 897-0824
bookmark1945@gmail.com
www.bookmarkthefilipinobookstore.com
OMF Literature
776 Boni Avenue cor. Pinatubo Street, Mandaluyong City
Telephone: (02) 53.143.03 Fax: (02) 53.143.03 loc. 307
Email: omflit.boni@gmail.com
www.omflit.com
Lampara Books
83 Sgt. E. Rivera St., San Francisco del Monte, Brgy. Manresa 1115, Quezon City, Philippines
Telephone: (02) 414-6188 Fax No. (02) 367-6222
E-mail: inquiry@lamparabooks.com.ph
www.lamparabooks.com.ph
Chikiting Books (Vibal Publishing)
Manila Office
G. Araneta Ave., cor. Ma. Clara St.,Quezon City
Telephones: (02) 712-2722 · 712-9156 to 59 Fax: (02) 711-8852
E-mail: inquire@vibalpublishing.com/ rbrigino@vibalgroup.com
Visayas Office
0290 Unit 202 Cebu Holdings Center,
Cebu Business Park, Cardinal Rosales A, Cebu City
(032) 233-0173 · 233-0176 · 233-2568
Fax: (032) 233-2983
vpcebu@vibalpublishing.com
www.vibalpublishing.com/products/chikiting-books
Narito naman po ang mga organisasyon at grupo na maaaring makatulong sa inyo. Marami din silang inilulunsad na mga gawain at kompetisyon na maaari ninyong lahukan.
Philippine Board on Books for Young Children (PBBY)
109 Scout Fernandez cor. Scout Torillo Street, Quezon City, Philippines
Telephone: (02) 352.6765
E-mail: pbby@adarna.com.ph
www.pbby.org.ph
The Center for Art, New Ventures & Sustainable Development (CANVAS)
1 Upsilon Drive Ext., cor. Zuzuareggui St., Alpha Village, Diliman, Quezon City
Telephones: (02) 436-4509, (02)-216-7750
E-mail: info@canvas.ph, gigo@canvas.ph
www.canvas.ph, www.lookingforjuan.com
The Philippine Chapter of the Society of Children's Book Writers & Illustrators (SCBWI)
c/o Beaulah Pedregosa Taguiwalo (taguiwalo8888@yahoo.com/0917-787-4956)
c/o Dominique Garde Torres (nikkigtorres@yahoo.com/0905-347-1668)
scbwiphilippines@gmail.com
www.scbwiphilippines.wordpress.com
Wednesday, October 4, 2017
humor books mula sa pinas
tinext ako ni xta dela cruz na kaibigan ko from lira, she's now working at spot.ph. baka pwede raw akong magrekomenda ng humor books para sa isusulat niyang article about humor books sa pinas.
eto ang mga inirekomenda ko:
60 zens ni abdon balde, jr -tungkol sa pagtanda, senior citizenship
wag lang di makaraos ni eros atalia- flash fiction, dark humor, ang husay ni eros dito
abnkkbsnplko ni bob ong- op kors sinong makakalimot sa unang libro nagpatawa sa isang wave ng readers ng libro sa wikang filipino?
twisted series ni jessica zafra- ang benta ni ate mag-joke kahit ang joke ay nag-e-express ng galit, pagkadismaya, at iba pang negative emotion, mahusay lang talaga sya magsulat at skill iyon, negative yng gusto mong sabihin pero nakakatawa ka, ang hirap kaya nun
i do or i die ni rj ledesma- tungkol sa buhay ng isang groom bago mag asawa, napakahumble ng writer hahaha parang ander de saya siya na sophisticated ang mundo, because la sallista friend
isang malaking kaastigan ni vladimeir gonzales- prosa, matalinong pagpapatawa, magaling talaga si vlad, hindi lang siya mahusay magsulat kundi lumalabas din sa trabaho niya yung talino niya taas ng iq ganun. math major kaya yan dati, idol ko yan kahit noong mga bagito pa kami, unique ang tone nya sa aming lahat, sana nga, magprosa pa siya, mas kaabang-abang kaya ang mga akda niya kesa sa isang leading writer na kaedaran niya na ang daming libro ngayon hay
mga komiks ni manix abrera- ang benta sa mga college kasi sobrang honest at ang tapang, articulate, yung mga tauhan ni manix serve as voice of the youth
kuwentong kutsero ni epifanio matute- siyempre di puwedeng di represented ang thundercats na nauna pa kay sir abdon balde, jr. haha! mga satirikong dula para sa radyo, teatro etc setting is 50s-60s
maginificent benito and his two front teeth ni augie rivera- akdang pambata, nakakatawa to as in, yung malalaki niyang ngipin, imbes na maging liability ay naging asset. nag-carve siya ng magagandang image sa higanteng mga
singkamas gamit ang kanyang malalaking ngipin, winner! dapat lahat ng akdang pambata, ganito
unang baboy sa langit ni rene villanueva- akdang pambata rin, naging santa ang baboy dahil sobrang linis niya! winner! kung di maging benito ang character mo, dapat maging butsiki iyan, ang unang baboy sa langit
lolita chronicles ni criselda santos- indie komiks ito, maliliit na komiks, parang 1/8 na pahiga ang size, mahusay ang wika at nakakatawa ang mga sitwasyon, tungkol ito sa isang career woman, or office girl something like that, minsan she talks about her crush, minsan, boss na masungit or officemate na kakompitensiya. witty si writer!
some books of jullie yap daza (so sorry i don't remember the titles right now)- witty ang essays niya, very straightforward and confident, just like the writer
at ito, dinampot ko dahil alam ko funny ang author sa totoong buhay. irerekomenda ko rin sana kay xta.
barrio to senado by juan flavier- autobiography, highly recommended, well written, insightful, light ang dating at may humor pero maraming lesson about life skills, leadership, government, public service, management skills, doctorship, barrio life, public speaking and pinoy politics, irerekomenda ko sana kay xta kaso di ko na nabitawan ang book pagkabuklat ko nito, xta said ok na raw, hindi ko na kailangang magdagdag pa. ay. in short, time's up!!!
sana mareprint ito or sana may maglabas ng maraming kopya nito at ibenta sa madlang pipol. we need books like this!
anyway, kung may mairerekomenda kayo, go lang, lagay sa comment box.
happy-happy reading, mga kapatid!
eto ang mga inirekomenda ko:
60 zens ni abdon balde, jr -tungkol sa pagtanda, senior citizenship
wag lang di makaraos ni eros atalia- flash fiction, dark humor, ang husay ni eros dito
abnkkbsnplko ni bob ong- op kors sinong makakalimot sa unang libro nagpatawa sa isang wave ng readers ng libro sa wikang filipino?
twisted series ni jessica zafra- ang benta ni ate mag-joke kahit ang joke ay nag-e-express ng galit, pagkadismaya, at iba pang negative emotion, mahusay lang talaga sya magsulat at skill iyon, negative yng gusto mong sabihin pero nakakatawa ka, ang hirap kaya nun
i do or i die ni rj ledesma- tungkol sa buhay ng isang groom bago mag asawa, napakahumble ng writer hahaha parang ander de saya siya na sophisticated ang mundo, because la sallista friend
isang malaking kaastigan ni vladimeir gonzales- prosa, matalinong pagpapatawa, magaling talaga si vlad, hindi lang siya mahusay magsulat kundi lumalabas din sa trabaho niya yung talino niya taas ng iq ganun. math major kaya yan dati, idol ko yan kahit noong mga bagito pa kami, unique ang tone nya sa aming lahat, sana nga, magprosa pa siya, mas kaabang-abang kaya ang mga akda niya kesa sa isang leading writer na kaedaran niya na ang daming libro ngayon hay
mga komiks ni manix abrera- ang benta sa mga college kasi sobrang honest at ang tapang, articulate, yung mga tauhan ni manix serve as voice of the youth
kuwentong kutsero ni epifanio matute- siyempre di puwedeng di represented ang thundercats na nauna pa kay sir abdon balde, jr. haha! mga satirikong dula para sa radyo, teatro etc setting is 50s-60s
maginificent benito and his two front teeth ni augie rivera- akdang pambata, nakakatawa to as in, yung malalaki niyang ngipin, imbes na maging liability ay naging asset. nag-carve siya ng magagandang image sa higanteng mga
singkamas gamit ang kanyang malalaking ngipin, winner! dapat lahat ng akdang pambata, ganito
unang baboy sa langit ni rene villanueva- akdang pambata rin, naging santa ang baboy dahil sobrang linis niya! winner! kung di maging benito ang character mo, dapat maging butsiki iyan, ang unang baboy sa langit
lolita chronicles ni criselda santos- indie komiks ito, maliliit na komiks, parang 1/8 na pahiga ang size, mahusay ang wika at nakakatawa ang mga sitwasyon, tungkol ito sa isang career woman, or office girl something like that, minsan she talks about her crush, minsan, boss na masungit or officemate na kakompitensiya. witty si writer!
some books of jullie yap daza (so sorry i don't remember the titles right now)- witty ang essays niya, very straightforward and confident, just like the writer
at ito, dinampot ko dahil alam ko funny ang author sa totoong buhay. irerekomenda ko rin sana kay xta.
barrio to senado by juan flavier- autobiography, highly recommended, well written, insightful, light ang dating at may humor pero maraming lesson about life skills, leadership, government, public service, management skills, doctorship, barrio life, public speaking and pinoy politics, irerekomenda ko sana kay xta kaso di ko na nabitawan ang book pagkabuklat ko nito, xta said ok na raw, hindi ko na kailangang magdagdag pa. ay. in short, time's up!!!
sana mareprint ito or sana may maglabas ng maraming kopya nito at ibenta sa madlang pipol. we need books like this!
anyway, kung may mairerekomenda kayo, go lang, lagay sa comment box.
happy-happy reading, mga kapatid!
eto pala ang govt work!
nakakaloka, pagod na pagod ako. dumating na naman ako sa puntong i am dragging myself to work.
nakakapagod pala ang maging government employee. noong nasa nbdb ako, it was a breeze. siguro dahil mainly ang trabaho ko was my expertise: books, writing, editing, organizing of seminars and events. doon, bagama't nag-asikaso rin ako ng papers para sa mga proyekto, minimal lang ang admin. work na ginawa ko. there are people who will do it for you. straight ako sa proyekto at doon ako napapakinabangan nang husto.
dito sa ccp, my gad, sobrang dami ng admin work. kaya pala ang sentimyento ni sir hermie bago siya mag-retire, feeling niya, hindi siya writer o artist dahil nagtagal siya sa ccp, 27 years, as a govt employee.
there is very minimal creative work, for god's sake. kung meron man, mas reading and research, my gad mamamatay neurons ko rito, i swear hahaha! these past few weeks, i was swamped with contracts, government forms, agreements, memos. tas pina attend ako ng quality management seminar, the fuck, sobrang technical. ina-analyze ang processes, ang work flow, how do you get customer feedback, mission, vision. gad, akala ko natapos na ang chapter na ito ng buhay ko noong umalis na ako sa first ever job ko, isang NGO for women. I had to know swot analysis eklavu dun kasi kami ang nag-oorganisa ng mga seminar to strengthen other ngos for women. what saved me was the creative work i did for the PSR radio drama program every week.
dito sa ccp, ultimo pagbibilang ng acknowledgment forms ng Performatura bags, inaasikaso ko. lord naman.
pero ang saving grace ng sitwasyon ko ngayon, pinupulot ko na lang sa isang book im reading and i am so enjoying: from barrio to senado by juan flavier. yes, the juan flavier! ano ang napulot ko? kung ang mindset mo sa lahat ng mahirap na bagay ay "i will learn from this, im gonna need this kind of knowledge someday" ganyan, makakatagal ka. so, regalo ng diyos na dinampot ko ang librong ito sa ganitong yugto ng aking employment sa ccp. ang ganda ganda ng libro, sobrang dami ng insight about govt work, about leadership, about public speaking and most of all, about public service. i find strength in every chapter i finish. ang galing niya maghimay ng sarili niyang experience. kaya, highly recommended.
anyway, ito ang ilan sa nalaman ko sa pananatili ko sa ccp
kaya pala laging wala ang mga govt employee sa kanilang work stations ay dahil:
1. nasa seminar sila (quality management seminar, gender and development seminar, leadership seminar, etc.)
2. nasa govt agency event sila (anniversary, sports fest, annual physical examination, etc.)
3. ginagawa nila ang task na iniatang sa kanila kahit na ayaw nila ito at hindi ito bahagi ng kanilang main work or function
4. namamasyal, naglalamyerda, kasi sa totoo lang, nakakapagod naman talaga ang stress sa opis
5. nasa cr, kasi naghuhugas ng pinagkainan, naglalaba ng basahan ng hapag-kainan
6. nasa work station ng iba kasi may kailangan na dokumento doon or may kailangang klaruhin, may kailangang ipaliwanag sa workmate, may ipinapahiram na dokumento, may mine-mentor
7. nasa labas, kumain, kasi nakaka-stress namang talaga, so ikain mo na lang ang hirap ng kalooban
8. absent, may sakit, may sakit ang kapamilya, may namatay, naaksidente, etc.
9. on leave, kasi may leave naman, bakit hindi gamitin? bakasyon mode, govt transactional leave, ito yung pupunta ka sa ibang govt agency para mag-asikaso ng sariling papeles like passport, birthday leave (di na kailangan ng paliwanag diyan), special leave (wedding anniversary! yes, may ganyan!)
10. petiks, me ganyan talaga e, pasiga-sigarilyo, paikot-ikot sa iba't ibang opis (nagbebenta ng laing!), hintay ang bundy clock para makapag-out na, tambay sa canteen, nagpi-people watching, lahat ng opis, me ganyang character, they are regulars. hahaha!
i wish matagalan ko ito. sana lang tumaas ang suweldo ko. at sana hindi ko malimot ang pagsusulat. pag naganap ang dalawang sana, pede! pede ako magforever sa ccp.
nakakapagod pala ang maging government employee. noong nasa nbdb ako, it was a breeze. siguro dahil mainly ang trabaho ko was my expertise: books, writing, editing, organizing of seminars and events. doon, bagama't nag-asikaso rin ako ng papers para sa mga proyekto, minimal lang ang admin. work na ginawa ko. there are people who will do it for you. straight ako sa proyekto at doon ako napapakinabangan nang husto.
dito sa ccp, my gad, sobrang dami ng admin work. kaya pala ang sentimyento ni sir hermie bago siya mag-retire, feeling niya, hindi siya writer o artist dahil nagtagal siya sa ccp, 27 years, as a govt employee.
there is very minimal creative work, for god's sake. kung meron man, mas reading and research, my gad mamamatay neurons ko rito, i swear hahaha! these past few weeks, i was swamped with contracts, government forms, agreements, memos. tas pina attend ako ng quality management seminar, the fuck, sobrang technical. ina-analyze ang processes, ang work flow, how do you get customer feedback, mission, vision. gad, akala ko natapos na ang chapter na ito ng buhay ko noong umalis na ako sa first ever job ko, isang NGO for women. I had to know swot analysis eklavu dun kasi kami ang nag-oorganisa ng mga seminar to strengthen other ngos for women. what saved me was the creative work i did for the PSR radio drama program every week.
dito sa ccp, ultimo pagbibilang ng acknowledgment forms ng Performatura bags, inaasikaso ko. lord naman.
pero ang saving grace ng sitwasyon ko ngayon, pinupulot ko na lang sa isang book im reading and i am so enjoying: from barrio to senado by juan flavier. yes, the juan flavier! ano ang napulot ko? kung ang mindset mo sa lahat ng mahirap na bagay ay "i will learn from this, im gonna need this kind of knowledge someday" ganyan, makakatagal ka. so, regalo ng diyos na dinampot ko ang librong ito sa ganitong yugto ng aking employment sa ccp. ang ganda ganda ng libro, sobrang dami ng insight about govt work, about leadership, about public speaking and most of all, about public service. i find strength in every chapter i finish. ang galing niya maghimay ng sarili niyang experience. kaya, highly recommended.
anyway, ito ang ilan sa nalaman ko sa pananatili ko sa ccp
kaya pala laging wala ang mga govt employee sa kanilang work stations ay dahil:
1. nasa seminar sila (quality management seminar, gender and development seminar, leadership seminar, etc.)
2. nasa govt agency event sila (anniversary, sports fest, annual physical examination, etc.)
3. ginagawa nila ang task na iniatang sa kanila kahit na ayaw nila ito at hindi ito bahagi ng kanilang main work or function
4. namamasyal, naglalamyerda, kasi sa totoo lang, nakakapagod naman talaga ang stress sa opis
5. nasa cr, kasi naghuhugas ng pinagkainan, naglalaba ng basahan ng hapag-kainan
6. nasa work station ng iba kasi may kailangan na dokumento doon or may kailangang klaruhin, may kailangang ipaliwanag sa workmate, may ipinapahiram na dokumento, may mine-mentor
7. nasa labas, kumain, kasi nakaka-stress namang talaga, so ikain mo na lang ang hirap ng kalooban
8. absent, may sakit, may sakit ang kapamilya, may namatay, naaksidente, etc.
9. on leave, kasi may leave naman, bakit hindi gamitin? bakasyon mode, govt transactional leave, ito yung pupunta ka sa ibang govt agency para mag-asikaso ng sariling papeles like passport, birthday leave (di na kailangan ng paliwanag diyan), special leave (wedding anniversary! yes, may ganyan!)
10. petiks, me ganyan talaga e, pasiga-sigarilyo, paikot-ikot sa iba't ibang opis (nagbebenta ng laing!), hintay ang bundy clock para makapag-out na, tambay sa canteen, nagpi-people watching, lahat ng opis, me ganyang character, they are regulars. hahaha!
i wish matagalan ko ito. sana lang tumaas ang suweldo ko. at sana hindi ko malimot ang pagsusulat. pag naganap ang dalawang sana, pede! pede ako magforever sa ccp.
Monday, September 25, 2017
'Dnao (Sanaysay)
'Dnao
ni Bebang Siy
Ang sadya namin ay ang makapagbahagi ng tips sa pagsusulat ng sanaysay at iskrip. Inimbitahan kami para sa Dnao Seminar-Workshop sa Panitikan sa Mindanao State University-Marawi Campus. November 2012 iyon at naghahanda kami ni Poy para magpakasal come 2013.
Pagkaraan ng dalawang araw na lecture at workshop kasama ang mga estudyante ng MSU na nasa patnubay ng ilang guro sa Filipino, may maikling programa para sa pagbibigay ng mga sertipiko sa lahat ng lumahok at sa aming mga nag-facilitate ng lecture at workshop. Tatlo kami. Ako, si Poy at ang kaibigan kong si Wennielyn Fajilan, na isang napakahusay na guro sa UST. Masaya kami na matatapos ang event nang maayos at ligtas ang lahat. Bago kasi kami lumipad pa-Mindanao, may pinasabog na internet shop sa loob ng MSU-Marawi. Siyempre pa, lahat ng kapamilya’t kaibigan namin, diniscourage na kaming dumayo roon. Tapos, pagsalubong sa amin ng MSU professor na si Sir Angelito Flores, Jr. sa airport, naikuwento niya na may dinukot daw na estudyante sa loob mismo ng campus.
Cool lang ako sa gitna ng mga balita at ganoong kuwento. Di ako kinabahan. Sa di malamang dahilan, wala akong anumang takot sa dibdib. Di kami nagkukuwentuhan nina Poy at Wennie sa daan papunta sa MSU-Marawi mula sa Iligan. Di ko tuloy alam kung pare-pareho ba kami ng nararamdaman nang panahon na iyon. Pero sa isip-isip ko, di kami mapapaano rito. Ang pakay lang namin, makapagbahagi, at, siyempre, matuto rin. Malinis ang aming agenda.
Pagdating sa MSU, namangha ako sa laki ng school. Bukod sa Flagship Campus ng MSU System, mother university kumbaga, university town din pala ito. Meaning, buong Marawi equals Campus. At lahat nga ng napuntahan naming building doon at structure, para sa akin ay malaki at maluwang. At higit sa lahat, maaliwalas. City girl ako kaya naman refreshing ang mga bukid at ekta-ektaryang talahiban sa likod ng mga classroom. Hiwa-hiwalay din ang mga college building. I mean, layo-layo. Feel ko ang bawat unit ng oxygen na naglalagos sa aking ilong. Hah.
Pero pagsapit ng gabi, nagbago ang lahat ng aking damdamin.
Nakakatakot ang dilim.
Kakaunti ang ilaw (natural, puro bukirin at talahiban ba naman) tapos layo-layo ang mga building (na siyang may ilaw). At ang tahimik. Bibihira ang sasakyan, wala ring establishment na maingay tulad ng mall. Kaya kapag nakarinig ka ng malakas na tunog na sa malayo naman nagmula, aakalain mo talagang putok iyon ng baril. O pagsabog ng bomba.
Natulog kami sa isang dorm na napakaliwanag. Naalala kong maghahatinggabi na ay naka-on pa ang lahat ng pahabang flourescent na bumbilya sa lobby, sa hallway at sa mismong sleeping area. Noong una, ang naisip ko ay maganda nga naman ito, safe na safe kami. Pero paglalim ng gabi, ang naisip ko ay paano kung may sumalakay doon sapagkat kitang-kita ang laman ng dorm mula sa labas dahil sa mga ilaw nito? Para kaming nasa loob ng boteng maliwanag, puwedeng obserbahan kahit tulog na ang mga nasa loob. Babae pa naman kaming lahat na naroon.
Sa ilang araw namin sa MSU, nakitulog din kami sa bahay ni Sir Lito sa campus. Si Sir Lito ang talagang contact namin sa MSU. Nagkakilala kami sa UST bilang mga guro ng Filipino sa College of Commerce. Sinubukan niyang magturo dito sa Maynila kahit more than 20 years na siya sa MSU dahil nandito ang kanyang mag-ina. Bumalik siya sa MSU pagkaraan ng ilang semestre sa UST at iba pang kolehiyo sa Maynila, wala kasing security dito ang mga bagong guro. Pagdating ng second sem ay agawan na sa units ang mga teacher. Sa MSU ay stable siya, at higit sa lahat, may bahay siyang natutuluyan sa loob ng campus, pamana ng kanyang tatay na si Angelito Flores, Sr. na naging opisyal ng MSU at siyang lumikha ng MSU Hymn katuwang si Maestro Lucio San Pedro, ang Pambansang Alagad ng Sining para sa Musika.
Malaking bahay ito, higit sa lima yata ang kuwarto. Sa araw ay napakaraming estudyante doon, para siyang youth center. May mga nagbabasa ng libro, may nag-aaral sa pahabang mesa sa sala, may naggigitara sa isang sulok. Kristiyano si Sir Lito at binuksan niya ang kanyang tahanan para maging tambayan ng mga Kristiyanong estudyante sa Marawi.
Ang lecture ko sa pagsulat ng sanaysay ay maikling-maikli. Pang-beginner talaga. Magbasa ng maraming sanaysay, mind your basics like spelling, grammar, punctuations, gumamit ng nouns at verbs sa paglalarawan imbes na adjectives at adverbs, at ibahagi at ilathala ang sariling akda.
Mahuhusay ang estudyante roon dahil nakaka-attract ng pinakamahuhusay na high school graduate ang kursong AB Filipino. Kung sa mga unibersidad sa Maynila, palaos nang palaos ang kursong ito, sa UST nga, tinanggal na ang major in Filipino sa College of Education, sa UP Diliman ay laging nae-extend ang enrolment period ng Filipino Department dahil sa kakaunting enrollees, baliktad ang nangyayari sa MSU-Marawi. Ayon kay Sir Lito, pataas nang pataas ang number of enrolees ng AB Filipino. Palagay ko ay dahil laging may pangangailangan sa Filipino teachers sa buong Pilipinas. Lalong-lalo na sa Maynila. Kung wala nang supply mula mismo sa Maynila, saan pa ba kukuha ng guro sa Filipino ang mga eskuwelahan kundi sa lalawigan? At iilang unibersidad lang ang may AB Filipino na kurso, hindi ba? Kaya ang top supplier ng AB Filipino graduates na eventually ay nagiging Filipino teachers ay walang iba kundi ang MSU Marawi.
Anyway, sa workshop ako nag-concentrate. Para sa akin, mas maraming natututuhan ang estudyante sa workshop kaysa sa lecture. Nagpasumite ako ng ilang sanaysay in advance, ito ang ipina-photocopy at ipinamudmod sa mga participant para mabasa in advance at maisalang sa palihan pagdating ng mismong event. Ang mga sanaysay ay walang ipinagkaiba sa mga sanaysay ng teenagers na taga-Maynila o iba pang bahagi ng Pilipinas (aktibo kaming nagbibigay ng palihan sa malikhaing pagsulat sa kung saan-saan, Luzon, Visayas, Mindanao): tungkol din ito sa pamilya (sobrang pagmamahal ng magulang sa anak, pagkakaroon ng iresponsableng tatay, pagiging reliable ng mga ina), tungkol sa mga dinadaanan nilang pagsubok (kulang ang perang pambaon kaya’t nagtinda na ng tinapay at itlog na pugo sa mga kaklase, unang pagsalta sa ibang lugar) at pag-ibig. Gayundin ang weakness, pareho lang: laging nag-uumpisa sa boring na talata, laging nag-e-editorializing, meaning, bigla na lang nagpi-preach tungkol sa buhay na para bang matatanda na sila in an instant, nagaganap iyan sa gitna o dulo ng sanaysay, at laging naglalagom. Siyempre pa, ang payo ko'y iwasan ang mga nabanggit.
Ang lumutang na strength ng mga sanaysayistang estudyante nang batch na ito ay: mahuhusay na pangungusap. Magandang mag-Filipino ang mga batang ito. May pagka-elegante ang paraan ng kanilang pagpapahayag. Bibihira din ang may mali sa spelling at bantas.
Nakakatuwa rin na walang pangingimi ang ilang sanaysay. Isa rito ang tumalakay sa umusbong niyang pag-ibig para sa isang pinsan, na siyempre ay pinigilan niya’t itinigil nang tuluyan dahil alam niyang mali. Babaeng estudyante ang nagsulat. Isang sanaysay naman ang tumalakay sa epekto ng rido sa mga babae at bata. Ang rido ay isang konseptong Maranaw tungkol sa pag-aaway ng dalawang angkan. Ayon pa kay Mam Almayrah Tiburon o Mye, isa sa mga guro ng Filipino sa MSU Marawi at isa ring tubong Maranaw, hindi puwedeng ilibing ang isang tao na biktima ng rido hangga’t hindi nakakaganti ang pamilya nito. Ang pagganti ay madalas na nasa anyo ng pagpatay sa pumatay sa unang biktima, o kaya ay sa kapamilya din nito. Kaya walang katapusan ang rido, dahil buhay at bangkay din ang kailangang ipalit sa nawalang buhay ng kapamilya. Ayon sa sanaysay ng estudyante, nanganganib ang buhay ng mga bata at babae dahil nagsisitago ang mga lalaki ng pamilya para di magantihan ng rido. Ang mga babae ang kumakayod, ang mga bata ang nag-iigib, nagsisibak ng kahoy at tumatao sa bukid. Minsan din, kahit hindi naman talaga sila sangkot sa away ng kanilang angkan, pinupuntirya sila ng kaaway, para lang makaganti ang mga ito at mailibing na ang sariling kapamilya.
Sa aktuwal na workshop, pinakakaunti ang nagpunta sa aking session. Ang pinakamarami ay ang kina Poy (iskrip) at Wennie (akdang pambata). Seventy ang maximum number of participants at naka-sitenta ang bawat session nila. Ako, wala pang singkuwenta. Pero wala akong paki sa bilang. Ganadong-ganado ako dahil gamay na ng mga estudyanteng ito ang wikang pambansa. Puntos agad sa kanila, di ba? Pagkatapos ng workshop ng mga akdang ipinasa in advance, pinasulat ko na sila on-the-spot. Pero mas magaan ang kanilang paksa: isang ispesipikong lugar sa kani-kanilang bayan. May mga sumulat tungkol sa kalsada nila, may tungkol sa isang sikat na resort na pinagsi-swimming-an ng barkada, may tungkol sa eskuwela. Sa session ko, maraming babae ang lumahok, ilan sa kanila ay naka-hijab. Nakakailang pala pag may kausap kang ganoon, kasi hindi mo alam kung ano ang reaksiyon niya sa mga pinagsasasabi mo. Ang isa sa kanila ay umiiyak na pala pagkatapos naming mag-comment sa sanaysay niya. Nakalimutan ko na kung tungkol saan ang kanyang isinulat, pero, hayun nga, umiiyak na pala siya. Ang sabi sa akin ng kanyang katabi, habang nakatitig sa akin ang namumulang mata ng estudyanteng naka-burka, “Mam, hindi siya sanay.” Naku, napa-sorry ako nang wala sa oras. At nagtawanan ang lahat. Naningkit ang mata ng naka-hijab, malamang natawa na rin siya.
Sabi ni Mam Zian Bankero, tubong Maranaw at guro din sa Filipino sa MSU, mas reserved ang mga estudyanteng naka-hijab. Madalas daw na tahimik ang mga ito sa klase kaysa sa counterpart nilang Kristiyano at lumad. Ang hirap naman kasi, kako. Mukha mo pa lang ay kailangan mo nang itago, ano pa kaya ang mas internal tulad ng saloobin? Ng damdamin? Naisip din namin ni Wennie, ano naman kaya ang naiisip nila sa amin, kaming mga hindi nagtatakip ng mukha, braso, at binti? Itinuturing kaya nila kaming makasalanan, or something? Pero ang pinaka-disturbing sa akin, paano ko masisiguro na ang naka-hijab ay siya pa ring estudyante ko? What if, uma-absent na pala siya’t naglalakwatsa, may pinapa-attend lang na kabarkada? Attendance, attendance.
Nang matapos ang workshop, tinipon sa IPDM Hall ang participants mula sa tatlong session para makinig sa copyright talk ni Alvin Buenaventura ng FILCOLS. Via cellphone lang ang talk, nasa Antipolo si Alvin. Pinakabitan namin ng mikropono ang cellphone at ang mga estudyante ay nakatutok sa Powerpoint presentation sa screen ng LCD projector. Nairaos ito nang maayos, tahimik at produktibo. Ang isa sa mga tanong ng estudyante ay tungkol sa pagpapa-photocopy.
Pagkatapos nito ay closing ceremonies. Biglang umingay ang IPDM Hall. Parang na-excite ang mga estudyante, at ang lahat ay nakangiti. May kung anong inaabangan. Ang mga gurong babae ay lumapit sa amin ni Wennie. Dinala nila kami sa isang sulok, me mga kurtinang tabing ito, may mesa at tatlong babaeng teacher at estudyante. Pinagbihis kami ng tradisyonal na damit ng Maranaw. Masalimuot ang damit, maraming butones sa harap, tadtad ng sequins ang magkabilang dibdib, long sleeves. May ibinalot na malong sa aking bewang si Mam Mye at sinecure iyon sa pamamagitan lang ng pagtutupi. Ang kay Wennie ay long sleeves din at malong. May naglagay ng telang dilaw sa aking buhok, itinali pa ito sa batok ko. Walang nakalabas ni isang piraso ng buhok. May nag-make up pa sa amin. May nagkabit ng kuwintas, pulseras at hikaw sa akin. Natatawa lang ako. Ang nasa isip ko, putsa, baka magtatanghal kami ng improvised na skit. Na comedy. At ito ‘yong costume.
Habang ginagawa ang lahat ng ito ay biglang naghiyawan ang mga estudyante. Dahil sa tela at kurtina ay hindi namin makita ang nagaganap sa stage ng IPDM Hall. Bakit kaya? Pero masaya naman ang hiyaw, so hindi kami nabahala ni Wennie. Lahat din ng kasama naming babae sa sulok na iyon ay nakangiti, abalang-abala sa pag-aayos ng mga ipinasuot sa amin.
Maya-maya pa ay lumabas na kami sa aming sulok. Hiyawan na naman ang mga estudyante. Ang tawa ko, nasa gitna ng stage si Poy, nakadamit-Maranaw din, na dilaw tulad ng suot ko. Damit-pangkasal pala ang mga iyon.
We are getting married the Maranaw way.
Bongga!
Bongga rin ang hiya ko. Of course. Imagine, lahat ng tao, nakatingin sa amin as a couple? Bale ba, pagpasok ng MSU, we tried our very best from the very start na huwag mahalata ang pagiging magdyowa namin. Kumbaga, pa-innocent, to support our claim, malinis ang aming agenda. Bawal ang sweetness overload, PDA, as in public display of affection. Pakiramdam nga kasi namin, conservative ang mga taga-Marawi.
Tapos, ito pala ang isusurpresa nila sa amin: isang engrandeng kasal sa kanilang paaralan.
Ang estudyanteng emcee na nakabarong ang siyang nagsalita. Isang telang puti na pahaba ang iniabot ni Sir Lito kay Poy. Nakalimutan ko na kung ano ang ginawa namin sa tela na iyon. Pinaupo kami sa harap, kasama ang aming “maid of honor” na si Wennie. Piniktyuran kami nang walang hanggan, hagikgik nang hagikgik ang mga teacher at estudyante. Pinatayo kami ni Poy, pinaghawak nang kamay, bungisngis nang bungisngis ang mga kinikilig. Pinagyakap pa kami, sapilitan kunwari samantalang ang totoo, gusto ko rin. Pinapuwesto si Poy sa aking likod. Kath-Niel? Ja-Dine? Hindi, a, original yata ito: Beboy. Pagyakap ni Poy sa akin, sumabog ang buong hall, sumabog sa kiligayahan.
Nakabalik na kami’t lahat sa Maynila ay di namin nalilimutan ang mga nakasama sa MSU. Turing nami’y kamag-anak at kaibigan ang lahat ng dumalo sa aming “kasal.” Kaya’t nagpasya kami na isama sila sa tunay naming kasal, na ginanap noong December 30, 2013 sa Malate, Maynila. Nag-organisa kami ng mini-book fair sa labas ng reception hall at 20% ng sales ng lahat ng seller ay mapupunta sa Filipino teachers ng MSU Marawi. Ang tanging gamit ng pondo na ito ay pambili ng dagdag na reference materials para sa course subjects na Filipino. Ipinaabot namin ang pera sa isa sa mga abay namin, si Sir Lito.
Di naputol doon ang ugnayan namin sa Marawi. Nang nasa National Book Development Board (NBDB) ako, natuklasan ko na kakaunti ang nagsusulat sa Filipino mula sa Mindanao. Kadalasan, ang mga akda ay nasa katutubong wika at sa Ingles. Kinausap namin si Mam Mye na noong panahon na iyon ay may sarili nang libro ng mga maikling kuwento sa wikang Filipino, ang Terminal 1. Inilathala ni Poy ang ebook version ng Terminal 1 sa pamamagitan ng kanyang kompanya na Balangay Productions. Inilathala din ng Balangay ang ebook at printed versions ng ikalawang koleksiyon ng maiikling kuwento ni Mam Mye, ang Terminal 2. Isang koleksiyon naman ng mga tula sa wikang Filipino ang kanyang Terminal 3. Sa kasalukuyan ay nasa editing stage si Mam Mye batay sa aking mga rekomendasyon pagkatapos ko itong basahin. Ikinonekta namin si Mam Mam Mye sa NBDB at Komisyon sa Wikang Filipino (KWF). Nang maghanap si Faye Cura ng Gantala Press ng babaeng kinatawan para sa isang forum sa Quezon City tungkol sa gera sa Marawi ay si Mam Mye ang aming kinausap at inirekomenda. Dapat ay laging may awtentikong boses na napapakinggan ang mga nasa Maynila. Matapang niyang inilahad ang kanyang mga naranasan nang ipataw ni Presidente Duterte ang Martial Law at ang epekto ng digma sa marangal na bayan ng Marawi.
Napakaraming kayang ialay ng bayan na ito sa buong bansa. Kay yaman nito sa lahat ng aspekto: natural resources, human resources, emotional resources, that is pag-ibig at pagpapahalaga sa kapwa.
Kaya mahal ko ang bayan na ito. Hangga’t tumitibok ang puso ko para sa aking asawang si Poy ay titibok ito para sa Marawi, ang lunan ng unang-una naming pag-iisang-dibdib.
ni Bebang Siy
Ang sadya namin ay ang makapagbahagi ng tips sa pagsusulat ng sanaysay at iskrip. Inimbitahan kami para sa Dnao Seminar-Workshop sa Panitikan sa Mindanao State University-Marawi Campus. November 2012 iyon at naghahanda kami ni Poy para magpakasal come 2013.
Pagkaraan ng dalawang araw na lecture at workshop kasama ang mga estudyante ng MSU na nasa patnubay ng ilang guro sa Filipino, may maikling programa para sa pagbibigay ng mga sertipiko sa lahat ng lumahok at sa aming mga nag-facilitate ng lecture at workshop. Tatlo kami. Ako, si Poy at ang kaibigan kong si Wennielyn Fajilan, na isang napakahusay na guro sa UST. Masaya kami na matatapos ang event nang maayos at ligtas ang lahat. Bago kasi kami lumipad pa-Mindanao, may pinasabog na internet shop sa loob ng MSU-Marawi. Siyempre pa, lahat ng kapamilya’t kaibigan namin, diniscourage na kaming dumayo roon. Tapos, pagsalubong sa amin ng MSU professor na si Sir Angelito Flores, Jr. sa airport, naikuwento niya na may dinukot daw na estudyante sa loob mismo ng campus.
Cool lang ako sa gitna ng mga balita at ganoong kuwento. Di ako kinabahan. Sa di malamang dahilan, wala akong anumang takot sa dibdib. Di kami nagkukuwentuhan nina Poy at Wennie sa daan papunta sa MSU-Marawi mula sa Iligan. Di ko tuloy alam kung pare-pareho ba kami ng nararamdaman nang panahon na iyon. Pero sa isip-isip ko, di kami mapapaano rito. Ang pakay lang namin, makapagbahagi, at, siyempre, matuto rin. Malinis ang aming agenda.
Pagdating sa MSU, namangha ako sa laki ng school. Bukod sa Flagship Campus ng MSU System, mother university kumbaga, university town din pala ito. Meaning, buong Marawi equals Campus. At lahat nga ng napuntahan naming building doon at structure, para sa akin ay malaki at maluwang. At higit sa lahat, maaliwalas. City girl ako kaya naman refreshing ang mga bukid at ekta-ektaryang talahiban sa likod ng mga classroom. Hiwa-hiwalay din ang mga college building. I mean, layo-layo. Feel ko ang bawat unit ng oxygen na naglalagos sa aking ilong. Hah.
Pero pagsapit ng gabi, nagbago ang lahat ng aking damdamin.
Nakakatakot ang dilim.
Kakaunti ang ilaw (natural, puro bukirin at talahiban ba naman) tapos layo-layo ang mga building (na siyang may ilaw). At ang tahimik. Bibihira ang sasakyan, wala ring establishment na maingay tulad ng mall. Kaya kapag nakarinig ka ng malakas na tunog na sa malayo naman nagmula, aakalain mo talagang putok iyon ng baril. O pagsabog ng bomba.
Natulog kami sa isang dorm na napakaliwanag. Naalala kong maghahatinggabi na ay naka-on pa ang lahat ng pahabang flourescent na bumbilya sa lobby, sa hallway at sa mismong sleeping area. Noong una, ang naisip ko ay maganda nga naman ito, safe na safe kami. Pero paglalim ng gabi, ang naisip ko ay paano kung may sumalakay doon sapagkat kitang-kita ang laman ng dorm mula sa labas dahil sa mga ilaw nito? Para kaming nasa loob ng boteng maliwanag, puwedeng obserbahan kahit tulog na ang mga nasa loob. Babae pa naman kaming lahat na naroon.
Sa ilang araw namin sa MSU, nakitulog din kami sa bahay ni Sir Lito sa campus. Si Sir Lito ang talagang contact namin sa MSU. Nagkakilala kami sa UST bilang mga guro ng Filipino sa College of Commerce. Sinubukan niyang magturo dito sa Maynila kahit more than 20 years na siya sa MSU dahil nandito ang kanyang mag-ina. Bumalik siya sa MSU pagkaraan ng ilang semestre sa UST at iba pang kolehiyo sa Maynila, wala kasing security dito ang mga bagong guro. Pagdating ng second sem ay agawan na sa units ang mga teacher. Sa MSU ay stable siya, at higit sa lahat, may bahay siyang natutuluyan sa loob ng campus, pamana ng kanyang tatay na si Angelito Flores, Sr. na naging opisyal ng MSU at siyang lumikha ng MSU Hymn katuwang si Maestro Lucio San Pedro, ang Pambansang Alagad ng Sining para sa Musika.
Malaking bahay ito, higit sa lima yata ang kuwarto. Sa araw ay napakaraming estudyante doon, para siyang youth center. May mga nagbabasa ng libro, may nag-aaral sa pahabang mesa sa sala, may naggigitara sa isang sulok. Kristiyano si Sir Lito at binuksan niya ang kanyang tahanan para maging tambayan ng mga Kristiyanong estudyante sa Marawi.
Ang lecture ko sa pagsulat ng sanaysay ay maikling-maikli. Pang-beginner talaga. Magbasa ng maraming sanaysay, mind your basics like spelling, grammar, punctuations, gumamit ng nouns at verbs sa paglalarawan imbes na adjectives at adverbs, at ibahagi at ilathala ang sariling akda.
Mahuhusay ang estudyante roon dahil nakaka-attract ng pinakamahuhusay na high school graduate ang kursong AB Filipino. Kung sa mga unibersidad sa Maynila, palaos nang palaos ang kursong ito, sa UST nga, tinanggal na ang major in Filipino sa College of Education, sa UP Diliman ay laging nae-extend ang enrolment period ng Filipino Department dahil sa kakaunting enrollees, baliktad ang nangyayari sa MSU-Marawi. Ayon kay Sir Lito, pataas nang pataas ang number of enrolees ng AB Filipino. Palagay ko ay dahil laging may pangangailangan sa Filipino teachers sa buong Pilipinas. Lalong-lalo na sa Maynila. Kung wala nang supply mula mismo sa Maynila, saan pa ba kukuha ng guro sa Filipino ang mga eskuwelahan kundi sa lalawigan? At iilang unibersidad lang ang may AB Filipino na kurso, hindi ba? Kaya ang top supplier ng AB Filipino graduates na eventually ay nagiging Filipino teachers ay walang iba kundi ang MSU Marawi.
Anyway, sa workshop ako nag-concentrate. Para sa akin, mas maraming natututuhan ang estudyante sa workshop kaysa sa lecture. Nagpasumite ako ng ilang sanaysay in advance, ito ang ipina-photocopy at ipinamudmod sa mga participant para mabasa in advance at maisalang sa palihan pagdating ng mismong event. Ang mga sanaysay ay walang ipinagkaiba sa mga sanaysay ng teenagers na taga-Maynila o iba pang bahagi ng Pilipinas (aktibo kaming nagbibigay ng palihan sa malikhaing pagsulat sa kung saan-saan, Luzon, Visayas, Mindanao): tungkol din ito sa pamilya (sobrang pagmamahal ng magulang sa anak, pagkakaroon ng iresponsableng tatay, pagiging reliable ng mga ina), tungkol sa mga dinadaanan nilang pagsubok (kulang ang perang pambaon kaya’t nagtinda na ng tinapay at itlog na pugo sa mga kaklase, unang pagsalta sa ibang lugar) at pag-ibig. Gayundin ang weakness, pareho lang: laging nag-uumpisa sa boring na talata, laging nag-e-editorializing, meaning, bigla na lang nagpi-preach tungkol sa buhay na para bang matatanda na sila in an instant, nagaganap iyan sa gitna o dulo ng sanaysay, at laging naglalagom. Siyempre pa, ang payo ko'y iwasan ang mga nabanggit.
Ang lumutang na strength ng mga sanaysayistang estudyante nang batch na ito ay: mahuhusay na pangungusap. Magandang mag-Filipino ang mga batang ito. May pagka-elegante ang paraan ng kanilang pagpapahayag. Bibihira din ang may mali sa spelling at bantas.
Nakakatuwa rin na walang pangingimi ang ilang sanaysay. Isa rito ang tumalakay sa umusbong niyang pag-ibig para sa isang pinsan, na siyempre ay pinigilan niya’t itinigil nang tuluyan dahil alam niyang mali. Babaeng estudyante ang nagsulat. Isang sanaysay naman ang tumalakay sa epekto ng rido sa mga babae at bata. Ang rido ay isang konseptong Maranaw tungkol sa pag-aaway ng dalawang angkan. Ayon pa kay Mam Almayrah Tiburon o Mye, isa sa mga guro ng Filipino sa MSU Marawi at isa ring tubong Maranaw, hindi puwedeng ilibing ang isang tao na biktima ng rido hangga’t hindi nakakaganti ang pamilya nito. Ang pagganti ay madalas na nasa anyo ng pagpatay sa pumatay sa unang biktima, o kaya ay sa kapamilya din nito. Kaya walang katapusan ang rido, dahil buhay at bangkay din ang kailangang ipalit sa nawalang buhay ng kapamilya. Ayon sa sanaysay ng estudyante, nanganganib ang buhay ng mga bata at babae dahil nagsisitago ang mga lalaki ng pamilya para di magantihan ng rido. Ang mga babae ang kumakayod, ang mga bata ang nag-iigib, nagsisibak ng kahoy at tumatao sa bukid. Minsan din, kahit hindi naman talaga sila sangkot sa away ng kanilang angkan, pinupuntirya sila ng kaaway, para lang makaganti ang mga ito at mailibing na ang sariling kapamilya.
Sa aktuwal na workshop, pinakakaunti ang nagpunta sa aking session. Ang pinakamarami ay ang kina Poy (iskrip) at Wennie (akdang pambata). Seventy ang maximum number of participants at naka-sitenta ang bawat session nila. Ako, wala pang singkuwenta. Pero wala akong paki sa bilang. Ganadong-ganado ako dahil gamay na ng mga estudyanteng ito ang wikang pambansa. Puntos agad sa kanila, di ba? Pagkatapos ng workshop ng mga akdang ipinasa in advance, pinasulat ko na sila on-the-spot. Pero mas magaan ang kanilang paksa: isang ispesipikong lugar sa kani-kanilang bayan. May mga sumulat tungkol sa kalsada nila, may tungkol sa isang sikat na resort na pinagsi-swimming-an ng barkada, may tungkol sa eskuwela. Sa session ko, maraming babae ang lumahok, ilan sa kanila ay naka-hijab. Nakakailang pala pag may kausap kang ganoon, kasi hindi mo alam kung ano ang reaksiyon niya sa mga pinagsasasabi mo. Ang isa sa kanila ay umiiyak na pala pagkatapos naming mag-comment sa sanaysay niya. Nakalimutan ko na kung tungkol saan ang kanyang isinulat, pero, hayun nga, umiiyak na pala siya. Ang sabi sa akin ng kanyang katabi, habang nakatitig sa akin ang namumulang mata ng estudyanteng naka-burka, “Mam, hindi siya sanay.” Naku, napa-sorry ako nang wala sa oras. At nagtawanan ang lahat. Naningkit ang mata ng naka-hijab, malamang natawa na rin siya.
Sabi ni Mam Zian Bankero, tubong Maranaw at guro din sa Filipino sa MSU, mas reserved ang mga estudyanteng naka-hijab. Madalas daw na tahimik ang mga ito sa klase kaysa sa counterpart nilang Kristiyano at lumad. Ang hirap naman kasi, kako. Mukha mo pa lang ay kailangan mo nang itago, ano pa kaya ang mas internal tulad ng saloobin? Ng damdamin? Naisip din namin ni Wennie, ano naman kaya ang naiisip nila sa amin, kaming mga hindi nagtatakip ng mukha, braso, at binti? Itinuturing kaya nila kaming makasalanan, or something? Pero ang pinaka-disturbing sa akin, paano ko masisiguro na ang naka-hijab ay siya pa ring estudyante ko? What if, uma-absent na pala siya’t naglalakwatsa, may pinapa-attend lang na kabarkada? Attendance, attendance.
Nang matapos ang workshop, tinipon sa IPDM Hall ang participants mula sa tatlong session para makinig sa copyright talk ni Alvin Buenaventura ng FILCOLS. Via cellphone lang ang talk, nasa Antipolo si Alvin. Pinakabitan namin ng mikropono ang cellphone at ang mga estudyante ay nakatutok sa Powerpoint presentation sa screen ng LCD projector. Nairaos ito nang maayos, tahimik at produktibo. Ang isa sa mga tanong ng estudyante ay tungkol sa pagpapa-photocopy.
Pagkatapos nito ay closing ceremonies. Biglang umingay ang IPDM Hall. Parang na-excite ang mga estudyante, at ang lahat ay nakangiti. May kung anong inaabangan. Ang mga gurong babae ay lumapit sa amin ni Wennie. Dinala nila kami sa isang sulok, me mga kurtinang tabing ito, may mesa at tatlong babaeng teacher at estudyante. Pinagbihis kami ng tradisyonal na damit ng Maranaw. Masalimuot ang damit, maraming butones sa harap, tadtad ng sequins ang magkabilang dibdib, long sleeves. May ibinalot na malong sa aking bewang si Mam Mye at sinecure iyon sa pamamagitan lang ng pagtutupi. Ang kay Wennie ay long sleeves din at malong. May naglagay ng telang dilaw sa aking buhok, itinali pa ito sa batok ko. Walang nakalabas ni isang piraso ng buhok. May nag-make up pa sa amin. May nagkabit ng kuwintas, pulseras at hikaw sa akin. Natatawa lang ako. Ang nasa isip ko, putsa, baka magtatanghal kami ng improvised na skit. Na comedy. At ito ‘yong costume.
Habang ginagawa ang lahat ng ito ay biglang naghiyawan ang mga estudyante. Dahil sa tela at kurtina ay hindi namin makita ang nagaganap sa stage ng IPDM Hall. Bakit kaya? Pero masaya naman ang hiyaw, so hindi kami nabahala ni Wennie. Lahat din ng kasama naming babae sa sulok na iyon ay nakangiti, abalang-abala sa pag-aayos ng mga ipinasuot sa amin.
Maya-maya pa ay lumabas na kami sa aming sulok. Hiyawan na naman ang mga estudyante. Ang tawa ko, nasa gitna ng stage si Poy, nakadamit-Maranaw din, na dilaw tulad ng suot ko. Damit-pangkasal pala ang mga iyon.
We are getting married the Maranaw way.
Bongga!
Bongga rin ang hiya ko. Of course. Imagine, lahat ng tao, nakatingin sa amin as a couple? Bale ba, pagpasok ng MSU, we tried our very best from the very start na huwag mahalata ang pagiging magdyowa namin. Kumbaga, pa-innocent, to support our claim, malinis ang aming agenda. Bawal ang sweetness overload, PDA, as in public display of affection. Pakiramdam nga kasi namin, conservative ang mga taga-Marawi.
Tapos, ito pala ang isusurpresa nila sa amin: isang engrandeng kasal sa kanilang paaralan.
Ang estudyanteng emcee na nakabarong ang siyang nagsalita. Isang telang puti na pahaba ang iniabot ni Sir Lito kay Poy. Nakalimutan ko na kung ano ang ginawa namin sa tela na iyon. Pinaupo kami sa harap, kasama ang aming “maid of honor” na si Wennie. Piniktyuran kami nang walang hanggan, hagikgik nang hagikgik ang mga teacher at estudyante. Pinatayo kami ni Poy, pinaghawak nang kamay, bungisngis nang bungisngis ang mga kinikilig. Pinagyakap pa kami, sapilitan kunwari samantalang ang totoo, gusto ko rin. Pinapuwesto si Poy sa aking likod. Kath-Niel? Ja-Dine? Hindi, a, original yata ito: Beboy. Pagyakap ni Poy sa akin, sumabog ang buong hall, sumabog sa kiligayahan.
Nakabalik na kami’t lahat sa Maynila ay di namin nalilimutan ang mga nakasama sa MSU. Turing nami’y kamag-anak at kaibigan ang lahat ng dumalo sa aming “kasal.” Kaya’t nagpasya kami na isama sila sa tunay naming kasal, na ginanap noong December 30, 2013 sa Malate, Maynila. Nag-organisa kami ng mini-book fair sa labas ng reception hall at 20% ng sales ng lahat ng seller ay mapupunta sa Filipino teachers ng MSU Marawi. Ang tanging gamit ng pondo na ito ay pambili ng dagdag na reference materials para sa course subjects na Filipino. Ipinaabot namin ang pera sa isa sa mga abay namin, si Sir Lito.
Di naputol doon ang ugnayan namin sa Marawi. Nang nasa National Book Development Board (NBDB) ako, natuklasan ko na kakaunti ang nagsusulat sa Filipino mula sa Mindanao. Kadalasan, ang mga akda ay nasa katutubong wika at sa Ingles. Kinausap namin si Mam Mye na noong panahon na iyon ay may sarili nang libro ng mga maikling kuwento sa wikang Filipino, ang Terminal 1. Inilathala ni Poy ang ebook version ng Terminal 1 sa pamamagitan ng kanyang kompanya na Balangay Productions. Inilathala din ng Balangay ang ebook at printed versions ng ikalawang koleksiyon ng maiikling kuwento ni Mam Mye, ang Terminal 2. Isang koleksiyon naman ng mga tula sa wikang Filipino ang kanyang Terminal 3. Sa kasalukuyan ay nasa editing stage si Mam Mye batay sa aking mga rekomendasyon pagkatapos ko itong basahin. Ikinonekta namin si Mam Mam Mye sa NBDB at Komisyon sa Wikang Filipino (KWF). Nang maghanap si Faye Cura ng Gantala Press ng babaeng kinatawan para sa isang forum sa Quezon City tungkol sa gera sa Marawi ay si Mam Mye ang aming kinausap at inirekomenda. Dapat ay laging may awtentikong boses na napapakinggan ang mga nasa Maynila. Matapang niyang inilahad ang kanyang mga naranasan nang ipataw ni Presidente Duterte ang Martial Law at ang epekto ng digma sa marangal na bayan ng Marawi.
Napakaraming kayang ialay ng bayan na ito sa buong bansa. Kay yaman nito sa lahat ng aspekto: natural resources, human resources, emotional resources, that is pag-ibig at pagpapahalaga sa kapwa.
Kaya mahal ko ang bayan na ito. Hangga’t tumitibok ang puso ko para sa aking asawang si Poy ay titibok ito para sa Marawi, ang lunan ng unang-una naming pag-iisang-dibdib.
Subscribe to:
Posts (Atom)