Sunday, April 26, 2009

doon po sa pinatubo







abril 18 >>> eto ang date na isinet namin nina mam cora at karen bilang pinatubo day. pinag-usapan namin ito sa loob ng bus pagkatapos ng graduation ng aming kolehiyo sa picc.

kasama dapat ang ilang co-faculty sa pinatubo. hindi ko na maalala kung bakit hindi nakarating sa kanila ang petsang napagkasunduan.

noong malapit na ang takdang araw, nagtataka ako kung bakit parang walang nagtetext sa akin tungkol dito.kaya nag-research ako sa internet. tutuloy ako, hindi man matuloy ang iba. at heto ang mga nalaman ko.

1. pati russia ay narating ng mga ashes mula sa pagputok ng bulkang pinatubo.
2. sa sta. juliana, capas, tarlac ang start off point. may spa doon, pinatubo spa. magrerenta ng 4x4 na sasakyan sa sta. juliana.
P2500 per sasakyan at maximum of 5 pax ang puwedeng sumakay.
3. kailangan may guide ka sa pag-akyat sa pinatubo. P200 per guide per 5 pax daw. may conservation fee na P50 per pax
4. puwedeng maghike hanggang sa crater. 2-3 oras na paglalakad ang dapat paghandaan.
5. dapat magdala ng sangkatutak na tubig, sunblock lotion, sunglass at bimpo dahil napakainit ng panahon.

nakakuha rin ako ng itinerary ng isang trip sa internet. nakakuha rin ako ng mga celno. ng travel agents. pero hindi ako nagtext sa mga ito. iniisip ko, katulad lang ito ng marami kong paglalakbay. kaya kong magpunta roon nang mag-isa at i-execute ang hike nang walang tulong mula sa anumang travel agent o agency.

kaya naman, ilang araw bago mag-april 18, tinext ko ng ganito:

magdala ng mga 2k. april 18 kitakits sa victory liner cubao 330am.

pinatubo, maghanda ka!


ang mga taong dapat kong kasama sa pagpunta sa pinatubo.


heto naman ang kanilang reply:


1. mar- kung makakapag half day ako, makakasama ako. pero kung hindi, 6am pa ang labas ko. ok na ba ang P1300?

2. weni-sori bebs kelangan kong magpatingin sa doktor para sa problema ko sa lalamunan

3. mam cora- sori hindi ako makakasama. me sipon ako. baka lalong lumala

4. rayts-naku bebang kagagaling ko lang diyan saka aakyat din kami sa mt. asog e.

5. haids-bebang hindi talaga ako makakasama at nasaid ang budget namin sa pag-uwi namin sa mindoro

6. karen- sige bebang tanungin ko rin sila pres

so sina mar at karen lang ang nagconfirm. nakalimutan ko na ang reply ko kay Mar.

gabi bago ang hike, nasa las pinas pa kami ni ej. kaya naisip ko na ring isama si iding para naman makapasyal siya. naggrocery kami sa sm sucat tapos saka lumuwas kaya naman 10pm na kami nakarating sa bahay sa qc. pinag-empake ko na agad ang mga bata at sinabi ko kay ate na gumising sana siya nang 2am para makapagluto siya ng pagkain na babaunin namin sa trip.

heto ang mga inempake ko:

1. isang balot ng mentos na iba't ibang flavor kada roll
2. pillows na party size
3. extra pair of rubber slippers
4. 1 panty, 1 bra,1 t-shirt, cap
5. breadsticks na malaki
6. 1.5 litro ng tubig
7. isang plastik na baso
8. toiletry bag na ang laman ay
8.1 toothbrush (na magiging tatlo dahil kina iding at ej na toothbrush)
8.2 toothpaste
8.3 sabon
8.4 shampoo
9. pulang shoulder bag na ang laman ay:
9.1 wallet kasama ang lahat ng ID at P5000
9.2 hiram na camera (shock at water proof ito)
9.3 cellphone na may P35 lahatext load
9.4 lampin para pamunas ng pawis
9.5 suklay
10. mansanas, ponkan, 2 sumo, 2 butter coconut

pinaligo ko na ang mga bata bago matulog. at pinasuot ko na rin sa kanila nang gabing iyon ang mga isusuot nila dapat kinabukasan. pero hindi pa natulog agad ang dalawa. inihalo na ni ej ang powdered iced tea sa mga bote nila ng tubig. para raw may flavor ang kanilang inumin.

bago ako makatulog, nagtext si karen. sasama raw ang dalawa niyang kaibigan. sina pres at bianca. nakasama ko na rin sila sa dive sa subic. ayos naman. masaya silang kasama.

pagsapit ng 2:30 am, nagising na ako. naabutan kong nagluluto si ate. pinirito niya ang ipinabaon ni mami sa amin na lumpiang shanghai. pinirito din niya ang japanese food na parang manipis na pork chop na breaded. binili namin ito sa sm sucat. nagsaing din siya.

nagbalat ako ng isang maliit na pipino at kalahating singkamas. pagkatapos kong hiwain ay agad kong inilagay ang mga ito sa ref. naligo na ako at pagkabihis, saka ko ginising ang mga bata. 3am na iyon.

inilagay na namin ang lahat ng pagkain at saka tatlong kutsara sa bag ko. tig-iisa kami ng bag ng mga bata. tig-iisang litro sila ng tubig ( na tinimplahan nga ng iced tea) sa mga bag nila. kanya-kanya ring bitbit ng pamalit na damit. tig-iisa ring mansanas, ponkan, sumo at butter coconut ang mga bata.

para pagka nagutom o nauhaw sila, hindi na nila ako kailangang tawagin.

saktong 330am, nasa labas na kami ng bahay, naglalakad papunta sa sakayan. wala pang text si mar. si karen din. sasama kaya ang babaeng iyon? baka umatras na! patay.

340am ay nasa victory liner na kami. 430am pa raw aalis ang bus papuntang alaminos na dadaan sa capas, tarlac. bumili ako ng ticket naming tatlo (P150x3=P450) saka ko tinext si karen. nasa 711 na pala sila at bumibili lang ng pagkain.isa't kalahating tumbling lang ang layo ng 711 sa istasyon ng bus.

mayamaya nga ay dumating na sila at bumili rin ng tiket. pinakilala ko na ang dalawang bata sa tatlong matanda. nahihiya-hiya pa noon si iding. asuuuu....wala man lang foreshadowing na siya ang magiging sakit ng ulo ni karen hahaha

sumakay na kami ng bus pagsapit ng 415am. tapos lumarga na nang 430am. tapos natulog kami sa bus. kelangan naming tipirin ang aming enerhiya. gigil na gigil man akong daldalin si karen ay di ko talaga ginawa.

after an hour, pagsapit sa bus stop sa dau, tinanong na namin sa driver kung alam niya kung saan kami dapat bumaba. patay. hindi raw niya alam at walang nakakaalam ni isa man sa mga kakilala niya roon.

sa internet kasi, walang nagsasabi kung paanong makarating sa sta. juliana sa pamamagitan ng commute. basta ang sabi ay nasa capas, tarlac ito, itong sta. juliana. ang hirap kasi talaga kapag nagco-commute ka lang. halos lahat ng kuwento sa internet, bida ang kotse. ibig sabihin, may sarili silang ride papunta roon at hindi nagtren, bus, dyip, trayk, pedicab, bangka, balsa, jetski, lobo o anuman papunta sa destinasyon.

may sinasabing lugar na kung tawagin ay junction ang bus driver at konduktor. doon na lang daw kami bumaba para sigurado.

dumaan pa ang isang oras at bumaba na kami sa isang gas station na may katabing mcdo. iyon daw ang junction. bigla kaming nilapitan ng isang traysikel.

Manong Drayber: saan ang punta ninyo?
kami: sa sta. juliana po. aakyat kami sa pinatubo
MD: ihatid ko na kayo doon. P300 na lang. malayo yon, e.
kami: ang mahal naman, manong. wala ho bang bus o dyip papunta doon?
MD: wala.

lumayo kami at nag-usap-usap.

ako: tsong, imposibleng ganon kamahal ang papunta doon.
karen: hindi mo ba talaga alam kung paano makapunta sa sta. juliana?
ako: hindi, e. akala ko yung pinatubo spa e nasa highway lang.
karen: itetext ko na lang si kuya art

nagtext nga siya. si kuya art ay isang co-faculty na dapat ay kasama namin sa lakwatsang iyon. pero hindi rin ito nakasama. di ko alam ang dahilan.

habang nagtetext si karen, ako naman, naghanap ng matatanungan. me nakita akong nagtitinda ng diyaryo. heto ang instructions niya:

1. pumunta kayo sa palengke.
2. sa palengke, may dyip papunta sa patling. sumakay kayo doon.
3. sa patling kayo bumaba. sumakay kayo ng tricycle hanggang sa sta. juliana.

paano pumunta sa palengke?

1. tumawid kayo.
2. sumakay kayo ng dyip. ayun!

yun nga ang ginawa namin.

pamasahe:
mula sa junction hanggang sa palengke -P7.00
palengke hanggang patling -P27.00

nagtagal kami sa dyip na papuntang patling. naghihintay kasi ito ng pasahero. yung naabutan naming dyip ay hindi na kami kasya. kaya naghintay kaming mapuno ito pagkatapos ay sumakay kami sa sumunod na dyip na wala talagang kalaman-laman. siyempre, nagpuno rin ito bago lumarga.

kaya nagkuwentuhan pa muna kami. sinabi rin ni karen na ang instruction ni kuya art ay:

1. pumunta sa munisipyo
2. kumuha ng guide sa munisipyo.
3. sumunod sa guide.

tinanong namin sa mga lalaking nag-aasikaso ng pila ng dyip kung nasaan ang munisipyo. 2 kilometro pa raw mula roon. pero tama na raw ang dyip na sinakyan namin. patungo na raw iyon sa patling na katatagpuan ng sasakyan papuntang sta. juliana.

kaya hindi na kami nagbakasakali sa munisipyo. Hinintay na lang naming umandar ang sinakyan naming dyip. nagtanong din kami kung magkano ang traysikel mula patling hanggang sta. juliana. sabi ng drayber namin, P50 raw bawat isa. kung gusto raw namin, ihatid na lang niya kami hanggang doon. magdagdag na lang kami ng P50 bawat isa.

at talaga namang hindi ako mabilis maniwala sa sabi-sabi.

ang ginawa ko, bumaba ako ng dyip. kami pa lang naman ang pasahero kaya matagal-tagal pa bago umandar ito. pumunta ako sa paradahan ng traysikel at nagtanong. doon ko nalamang P30 lang mula patling hanggang sta. juliana. kaya ito ang sinabi ko sa drayber ng aming dyip. pumayag naman siyang dagdag na P30 na lang bawat isa sa amin mula patling hanggang sta. juliana. kaya siya na nga lang ang maghahatid sa amin mula patling hanggang sta. juliana.

45 minutes din ang biyahe mula sa palengke ng capas hanggang patling. pasikot-sikot ang ruta ng dyip. merong mga pasahero na after 10 minutes ay bumaba na. naawa tuloy ako. matagal pa yung oras na ipinaghintay nila kaysa sa mismong biyahe nila hanggang sa kanilang destinasyon. ibig sabihin, itong dyip lang na ito ang dadaan sa lugar na iyon. (e, bakit hndi na lang nagtraysikel? baka masyadong mahal)

marami pa kaming nakita sa biyahe: mahahabang palayan na pinamumugaran ng baka, kalabaw at kambing, isang transmitter, maliliit na iglesia ni cristo at maraming maraming bahay.

pagkaraan ng 45 minutes, kami na lang ang natirang pasahero. pagkaraan ng 15 minuto, sumapit na kami sa aming destinasyon: ang pinatubo spa sa sta. juliana. huwaw. sa wakas.

kamukhang kamukha ng signboard nito ang nakita ko sa internet. eto na nga, kako sa sarili.
nadatnan namin doon ang mga 4x4 na nakaparada.

pagpasok namin sa gate, may bumati sa amin na isang mesa. punompuno ito ng tao. nagpi-picture taking sila. iyon na pala ang registration table. Hindi ako sigurado pero eto na yata yung DENR remote office. kasi ito yung nababasa ko sa internet. wala naman sinabi kung anong opisina ito. pero ang nakalagay sa manggas ng uniporme (dilaw na polo shirt na ang tatak ay lacoste, hindi naman isyu kung orig iyon o hindi) ng mga babaeng nakaupo sa mesa at nagsusulat sa mga papel-papel, lalawigan ng tarlac. so malamang ito ay mga tao sa munisipyo. tao ng mayor o ng governor o ng sinong politiko.

pagkaalis ng naunang grupo, nagtanong na kami.

ako: aakyat po kami sa pinatubo. puwede po bang mag-arkila ng 4x4?
babae: meron kaming grand trek ngayon. bale package tour lang ang puwede.
ako: po? package tour? magkano po?
babae: P1450 ang bawat isa. kasama dito ang 4x4, ang guide, ang tubig ninyo, entrance fee sa skyway na P500, conservation fee na P50 per head at packed lunch. may souvenir pa kayong bag.

umandar ang calculator ng utak ko. P1450 bawat isa. so times 3 ang babayaran ko= P4350. maglalakad kaming magtitita pabalik ng maynila?

napaatras ako. saka ko napansin ang nakalungayngay na tarpaulin sa likod ng mesa. welcome to 11th grand trek to mt. pinatubo. may event pala sila. hindi ko man lang nabalitaan sa internet.

kasya naman ang pera ko pero gusto ko talagang makatipid. nakakahinayang pa rin ang perang itatapon namin sa package kung puwede naman palang hindi magpackage. kaya once again, kinausap ko si mam.

ako: baka po puwedeng magrenta na lang kami ng 4x4, mam? tapos kukuha na lang po kami ng guide at magmamaneho sa amin. babayaran na rin po namin ang lahat ng fees na kailangang bayaran.
babae: hindi nga puwede, miss. package tour lang ang puwede ngayon.
ako: hindi naman ho namin alam, mam. galing pa ho kami sa maynila. nakakahinayang naman pong hindi kami makakaakyat ng pinatubo.
babae: e, anong gagawin natin? yun ngang nauna sa inyo, hindi rin nila alam ito pero nagbayad sila nang buo.

tinitingnan na ako nina karen. sina ej, wiling wili sa pakikipaglaro sa isang unggoy. may unggoy sa punong nasa loob ng munting hardin doon. tinitingnan na rin ako ng ibang staff nila. ayaw na ayaw ko ang ganon. nai-insecure ako. lalo akong nagmumukhang mahirap. feeling ko, naaawa sila sa amin. ang jologs pa naman ng suot ko at suot ng mga bata. nakapambahay. so feeling ko talaga, naaawa sila sa amin dahil wala kaming perang pambayad.

pero nagdesisyon akong mangulit pa rin. masyadong mahal ang P1450. tatawad ako.

ako: mam, baka po puwedeng 'yong usual rate na lang po ninyo. hindi po kasi talaga namin alam itong grand trek. ano po ba 'yan?
babae: opisyal na naming binubuksan 'yong daan papunta sa crater na puwedeng daanan ng sasakyan. pagbaba ninyo ng 4x4, 15 minutes na lang kayong maglalakad hanggang sa crater.

lumiwanag ang mukha ni karen. takot na takot kasi siyang ma-high blood sa trek kung tatlong oras nga naming lalakarin ang pinatubo.

ako: mam, may dala po kaming pagkain. baka puwedeng hindi na namin bayaran ang tanghalian ninyo?
babae: o sige, sige! bale, P250 ang lunch. tanggalin na natin.

nabuhayan ako ng loob. P1200 na lang bawat isa.

ako: ano pa po ba ang puwede nating tanggalin, mam? mabigat po kasi talaga para sa akin ang P1200.
babae: o, ayaw ninyo ng bag? 'yon yong souvenir namin.

itinuro niya sa gilid ng mesa ang nakatambak na mga bag na kulay-papayang papahinog pa lang.

ako: hindi na po.

e, kasi naman, hindi naman kami nagpunta roon para magka-bag. pabigat lang sa trek ang anumang dagdag na item.

babae: o, sige. 200 yon. P1000 per head na lang.


yey! nagbubunyi na ang mga lamanloob ko. anlaki ng matitipid namin. pero hindi ako nagpahalata. baka puwede pa akong makadiscount. sabi nina karen, ok na kami, bebang. ok na sa amin ang P1000 per head.sabi ko, e, ako? sabi ni karen, oo nga. yun nga lang, times 3 ka pa rin.

hindi muna ako nagsalita kay mam. patingin-tingin ako sa kina iding at ej na ngayon ay nasa tapat naman ng mga hawla ng ibon. nagkamot pa ako ng ulo. niloloko na ng ibang staff si iding.

"iwan ka na lang dito. hintayin mo na lang silang makababa."

nagseseryoso ang mukha ni iding. parang naiiyak na nagagalit.

ako: mam, di ba puwede talaga na huwag na kaming magpackage? di ba po makakatipid kami talaga kung walang package? magkano nga po uli?
babae: bale kung lima kayo heto ang magagastos ninyo:
P 2500 4x4 na sasakyan
P 500 guide
P 250 conservation fee (P50 x 5)
P 500 entrance fee sa skyway
_____
P3750

bale P3750 hahatiin sa lima ay P750 lang. di hamak na mas mura talaga. pero hindi nga puwede ngayon.

ako: mam, kasi po tatlo po ang babayaran ko. kasama ko kasi yung dalawang bata.
babae: e, dalawa lang naman ang babayaran mo, e.

hindi ko na napigil ang tuwa ko. P2000 para sa aming tatlo?

ako: yey! libre na raw si iding!

nagyehey din sina karen. nagyehey din ang ibang staff. nagyehey ang ibon. nagyehey din siyempre ang unggoy.

binayaran na namin ang chinap-chop naming package. naghanap sila ng guide at driver para sa amin. tapos, bago umalis, binigyan kami ng limang bote ng mineral water. bawat isang bote, kayang ubusin sa isang lagok. akala ko, mga isang jug ang ipapabaon sa amin kaya isinama pa iyon sa package. aysus.

lumarga na kami. si iding, kandong ni karen sa harap. at kaming apat at ang guide sa likod.

si kuya moning ang aming guide. mahigit singkuwenta anyos na, sa tantiya ko, si kuya moning. hermogenes ang tunay niyang pangalan. sunog sa araw ang kanyang balat. kulang-kulang ang kanyang ngipin. payat siya at matangkad. bukod sa pagiging guide, liaison officer daw siya ng brgy. captain ng sta. juliana. dito siya lumaki, nagkaisip at tumanda. saglit siyang tumira sa maynila pero bumalik din siya agad dito. nang pumutok daw ang pinatubo, nasa bukid pa siya at inaani ang mga itinanim na kamote. isang linggo bago pumutok ang bulkan, saka lamang nagpalikas ang pag-asa. kaya marami sa kanila, abalang abala pa sa bukid noon. inaani ang mga puwede nang anihin. yung iba pa nga raw, kahit hindi pa puwedeng anihin, inani na.

tapos noon, ipinagsiksikan daw sila sa isang evacuation center sa tarlac.

kapampangan daw ang wika nila sa tarlac. noong bata siya, inaakyat niya, kasama ang mga kaibigan, ang mga bundok. lahat ng nakikita sa paligid ng ilog (na mukhang disyerto nang daanan ng aming 4x4) ay mga bundok pati ang pinatubo. nang pumutok ang pinatubo saka lang nila nalamang bulkan pala iyon.

ay bulkan. may bulkan pala rito sa amin. para raw ganon.

marami rin daw kuweba sa sta. juliana. sakop ng kanilang barangay ang malawak-lawak na lupaing dinaanan ng aming 4x4. kung gusto ko raw i-explore ang mga kuweba at bundok, manatili raw ako doon nang isang linggo.

hmm...napakalaki talaga ng Pilipinas. at napakarami pang dapat tuklasin. bakit nga ba nagsisiksikan ang mga pinoy sa mall?

si kuya, (hindi ko nakuha ang pangalan niya, sorry, pero dapat alam ito ni karen. naririnig ko kasing tinatanong-tanong din niya ito during the trip) ay mahusay magmaneho. sa buong trip namin, hindi kami nabalagoong ever. noong papunta pa lang kami sa crater, may mga nadaanan kasi kaming sasakyang na-stuck sa maliit na ilog. hindi makaahon ang kanilang 4x4. nabaon sa buhangin ang gulong. ayun, tinanghali yata sila sa kanilang sulok na takda, sa ilalim ng araw.

noong pabalik naman kami, nabalahaw ang sasakyan na nauuna sa amin. nag-u-turn kami dahil ang sasakyan daw namin ang hihila sa sasakyang nabalahaw. malayo pa kami sa pinatubo spa sa sta. juliana. malayo pa sa anumang tulong. kaya feeling good samaritan kami. at naiangat naman ni kuya ang sasakyang nabalahaw nga.

para kaming nasa disyerto. manaka-nakang batis at mababaw na ilog ang umiistorbo sa kilo-kilometrong buhangin. O' Donnel river yata ang tawag sa paputol-putol na ilog na nakita namin. malaking ilog daw iyon noon sabi ni kuya moning. bago pumutok ang bulkan.

marami rin kaming nadaanang bundok. na baka maging bulkan din someday.

hindi kami nainitan sa biyahe. masuwerte kami dahil maulap nang araw na iyon. may bahaging maalikabok pero hindi naman ganoon kaalikabok. ni hindi ako nagtakip ng bibig at ilong during the 4x4 ride.

sabi ni kuya moning, nadaanan na raw namin ang boundary ng tarlac at ng zambales. a...wala man lang arko. ni walang karatula na nagsasabing thank you very much you are now leaving brgy. sta. juliana. or welcome to zambales, the home of the sweetest mangos in the whoooole world. ano ba? bakit wala? natatakot ba silang gastusin ang pera ng bayan para sa arko-arko? o sige kahit kartolina na lang. ayaw pa rin?

nadaanan din ng aming 4x4 ang pansamantalang kampo ng mga nagte-training na sundalong kano. yon daw ang vfa, sabi ni pres. first time kong makakita noon. andaming tent. andaming lalaking puro naka-fatigue na stripe-stripe. may mga dala pa silang mahahabang baril. may mga sasakyang panggera, yung parang owner type jeep na kulay green din. at pag-usog-usog pa namin nang konti, me nakita kaming tangke. iyong panggera.

baril, tangke, ano pa kaya ang nasa kampong iyon? at para saan ang mga iyan? tine-training sila para sa gera? e, para saan ba ang gera? di ba para sa pagkawasak? ng tao?ng buhay? ng mga gamit? ng mga estuktura? ng mundo?

e anak ng teteng ang gobyerno natin. bakit pinapayagan ang mga ganito sa sarili nating lupain? puwede kayang magtraining-training na lang sila sa ibang bansa? ano bang naidudulot niyan sa atin?

nabasa ko noon sa isang diyaryo ang sagot sa tanong na ito. isang mataas na opisyal na militar ang sumagot sa tanong.

magbebenefit daw ang pilipinas dahil maaambunan ng talino ng mga sundalong kano ang mga sundalong pilipino. o, aber, naambunan nga ba? at kung naambunan nga, para saan naman gagamitin ang talinong yan? sa gera na naman? sa walang katapusang wasakan ng bahay at buhay?

po-ni-ye-ta.

dapat pag-isipan na talaga ng mga tao lalo na ng mga hene-heneralan ng ating bansa kung ano nga ba ang napupurat natin sa mga training at gera. at kung sino ba ang nakikinabang sa mga iyan dahil malamang iyon ang pasimuno ng mga gera-gera at training-training para sa gera.

pero siyempre, ngayon ko na lang naiisip ang mga bagay na iyan. dahil nang dumadaan kami sa mga kampong napapalibutan ng makikintab at mapuputi pang barbed wire, nagtutuksuhan pa kami nina karen, pres at bianca.

uy, mga smith. mga black! brown! mga bird!

ang tinutukoy namin ay mga apelyidong kano.

ako: pagkakataon mo na ito, karen. baka nandito lang ang iyong tadhana. yihi!

kinikilig namang tumatawa si karen.

mayamaya lang ay sumapit na kami sa paanan ng skyway. isang nakaframe na tarp ang bumati sa amin. welcome to skyway, sabi nito. 11th grand trek to mt. pinatubo from kong reycat. tapos may mukha ng isang lalaki. iyon daw ang mayor nila sabi ni kuya moning.

kong reycat.

e bakit po chinese? tanong ko.

hindi. hindi 'yan chinese. tagadito yan. sa susunod na eleksiyon, tatakbo nga iyang congressman dahil tapos na ang tatlong term niya na mayor siya.

kakaiba ang pangalan. kong reycat. parang animalistic na chinese.

bumaba kami para magpiktyuran.

akala ko ay may toll gate doon na mangongolekta ng P500 namin (na manggagaling na sa drayber dahil nagbayad kami ng "package". kasama daw kasi talaga iyon sa babayaran namin.) pero wala. wala akong nakitang tollgate. inaasahan ko rin na sementado ang tinutukoy nilang skyway dahil sa pangalan nito. pero hindi. patag at hinawan lamang na kalsada ang bumungad sa amin.

gayumpaman ay enjoy naman ang ride. taas-baba ang hugis ng kalsada. skyway sigurong natagurian dahil may mga point sa biyahe na kasintaas na namin ang mga bundok na kanina lang ay tinitingala namin. higit ding malalaki ang ulap doon. parang anlapit-lapit na talaga namin sa langit.

may mga nakita rin kaming aeta sa skyway. kulot at maiikli ang kanilang buhok. nakapaa ang karamihan sa kanila. maitim sila. at maliliit na tao. may nakita kaming naglalakad na dalawang aeta. isang babae at isang lalaki. may dalang maliit na kaldero ang babae. sabi ni kuya moning, ang mag-asawang aeta raw ay laging magkasama. kapag lalabas ng bahay ang isa sa kanila, kasama ang isa.

bakit kaya? for physical protection? for bonding moments? for emotional support? magandang gawain ito. makakaiwas na mambabae si lalaki and vice versa hahahaha

sabi pa ni kuya moning, kapag nangunguha raw ng puso ng saging ang mga lalaki, kasama rin nila ang asawa nila.

saka namin napansin na maraming puno ng saging sa paligid.

ako: manguha tayo ng bunga, kuya.
kuya: wala nang bunga ang mga iyan. kasi ang kinukuha lang diyan e yung puso. at kapag kinuha na ang puso, hindi na nagbubunga ang puno.

mga walang puso na pala itong mga puno ng saging na nakapaligid sa amin. kaya naman napasigaw ako, "mga walang puso!"

napansin ko rin ang kakaibang talahib doon sa gilid-gilid ng skyway. parang may sanga-sanga ng talahib ang talahib. lasa (maragsa ang bigkas) daw ang tawag doon.

may mga puno rin na kamukha ng bunga ng aratilis ang bunga. alarong daw ang pangalan ng punong iyon. napakanegatibo, ano? ala na, wrong pa.

may nadaanan din ang aming sasakyan na mga kabataang aeta. teenager pa lang yata. mga lalaki. may dala silang baril na mahaba. nakatingin sila sa amin. halos lahat ng na-encounter kong aeta, nakatingin sa amin. parang hndi sila sanay na makakita ng tulad kong taga-patag.

naalarma ako sa baril na mahaba.

ako: kuya, ba't may ganyan?
kuya moning: nangangaso sila,e.
ako: may mga hayop po ba dito?
kuya: mga baboy-damo.

wish ko lang makakita kami ng isa.

dumaan kami sa isang mabatong ilog. andami naming nakitang aeta doon. iyon yata ang kanilang public bath. andami ring damit na nakalatag sa bato-bato. may palda, salawal ng bata, sando ng baby, shorts, pantalon, kumot, kamiseta. may nakita rin kaming naglalaba. may nakita naman kaming aeta na paalis na ng ilog. papunta sila sa direksiyon na pupuntahan namin. isang matandang babaeng aeta, siguro nasa 60 na,( kahit kasi walang ekspresyon ang kanyang mukha ay marami nang guhit ito,) at isang batang aeta ang napansin ko. yung matandang babae ay nakabulaklakin na bestida.nakapaa siya.

grabe, nakakaya niya ang magpaa sa edad niyang iyon? mabato ang lupa at baka mainit sa paa ang mga bato.

nadaanan din namin ang isang kumpol ng mga bahay kubo. sabi ni kuya moning, aeta village daw iyon. dati ay nasa 20 ang bahay doon. ngayon ay parang mga lima na lang. wala raw kuryente sa bahaging iyon ng zambales. lamparang de gaas lang ang gamit ng mga aeta sa bahay. paminsan-minsan, bumababa ang mga aeta sa bayan para ibenta ang mga puso ng saging at para bumili ng gaas. tapos aakyat din sila agad pabalik sa kanilang tirahan.

parang ang hirap ng buhay nila. hindi ko ma-imagine ang buhay na walang kuryente. hindi naman ako maka-meralco pero mula't sapul kasi ay may switch ng ilaw sa bahay namin. pag nadidiliman ka, isang klik mo lang, babaha na ng liwanag. pero dito, pag naubusan ng gaas ang lampara, e di andilim-dilim na? di ka naman makababa ng bayan sakaling maubusan ka ng gaas nang hatinggabi.

wala rin silang tv. ano ang form of entertainment nila?

pero baka mas nahihirapan sila kapag sila naman ang nakakaalam ng buhay natin. ha? may tv kayo? anong tv? paano buksan yon? may bayad ba yon? ano ang pinapanood ninyo? paano kayo naaaliw sa mga pinapanood ninyo? laptop? ano yon? libre ba ang paggamit noon? saan kayo nakakakuha ng laptop? paano ba gamitin yan? cellphone? ipod? psp?

naisip kong ang level of comfort ay dinedefine ng bawat tao. hindi yan pare-pareho. hindi universal. gayundin ang kaligayahan. siguro kung ganito, katulad ng sa aeta, kapayak ang paraan mo ng pamumuhay, mas madali kang maging komportable at maligaya.

ngayon, sino nga kaya sa amin ang mas masaya ang buhay?

ilang saglit pa ay humantong kami sa paradahan ng 4x4. andaming 4x4. nasa isandaan yata. kaya naiimagine na namin na magmumukha siguro kaming langgam sa pinakalabi ng crater. para ngang langgam sa rim ng isang baso.

bawat 4x4 ay nasusulatan ng pangalan ng mga nakasakay doon. at may pangalan ang kanilang grupo. cubcub group. tanay group. at iba pa.

e yung sa amin? narinig ko kanina, bago kami umalis, beverly group daw kami. nako. buti na lang hindi ipinaskil sa aming sasakyan. masyadong western. at para sa tenga ko, masyadong baduy.

nagsimula na kami sa aming trek. medyo mabagal ang aming pag-akyat. yung dapat na 15 minutes ay naging 30-40 minutes sa amin. pero hindi mahirap ang trek.maning mani. at wala nang mas hihirap sa mt. ampacao, para sa akin.

kaya lang kami natagalan ay dahil marami kaming nakasalubong na pababa na mula sa crater. saka si bianca, nakarubber shoes.actually dalawa sila ni pres. pero si pres, pagkatapos ng mga 10 mins na paglalakad ay inilubog na ang rubber shoes sa tubig. kaming lahat, nakasandals kaya puwedeng puwede kaming umapak sa tubig. si bianca nakabagumbagong fila. puti pa naman. kaya pinipili niya nang husto ang dadaanan niya. tuntong siya nang tuntong sa mga bato para hindi mabasa ang sapatos niya. may cascading na tubig kasi sa 70% ng trek. ang ganda-ganda nga kasi para siyang inayos ng isang batikang landscape architect ang daraanan. parang di ako makapaniwalang natural ang mga batis at mumunting ilog doon. parang manmade nga talaga.

may nadaanan din kaming isang batis na napapaibabawan ng makitid na tubo. malinis daw ang tubig mula sa tubo na iyon. sumahod agad ako gamit ang palad ko at uminom. talo pa ang viva mineral water sa linamnam.

nakasalubong namin si kong reycat. nahati sa dalawang grupo ang aming munting grupo. sina karen, iding, ej at pres. tapos ako, si bianca at si kuya moning. dahil ang laki ng agwat ng grupo ni karen sa grupo namin, kami lang ni bianca ang naipakilala ni kuya moning sa mayor. naghello-hello lang kami at siya naman,si kong reycat, sabi niya, mag-enjoy lang kayo.

nakilala din namin ni bianca ang brgy. captain ng sta. juliana. kasunod lang siya ni kong reycat.

kilalang-kilala itong si kuya moning ng mga tao. lalo na iyong mga taga-munisipyo. pati nga ang mangilan-ngilang mga aeta na natanaw namin sa skyway, kilala niya at kakilala rin naman siya.

finally, naabot namin ang crater pagkatapos ng mga sampung beses na pagsasabi ng mga nakasalubong namin ng, "malapit na. 5 minutes na lang."

sa pinakatuktok, bigla kong nakita ang matandang babaeng aeta na nakabulaklakin. laking taka ko talaga. saan siya dumaan? at bakit nauna pa siya sa amin? magic? may magic si lola? sigurado akong siya iyon dahil sa damit niya at kasama pa rin niya ang batang nakita ko rin kanina sa ilog. napiktyuran ko pa sila.

sa tuktok, marami na namang aeta doon. babae, bata, matanda, lalaki. tapos nakakita kami ng tambak-tambak na mga bato sa gilid ng maliit na daanan. sabi ni kuya moning, gumagawa raw ng riprap ang mga aeta. sila ang kinomisyon para gawin iyon.

nakakaawa naman sila. napakabigat na ng gawaing paghahanap ng pagkain sa bundok. pati ba naman ang trabaho o paghahanap ng pera ay mabigat pa rin? wala bang mas mainam na trabahong puwedeng ibigay sa kanila? ano ba ang kanilang mga skill at kaalaman na puwede nilang ipreserve? baka puwedeng bayaran sila ng gobyerno para lang ipreserve na lang nila ang mga ito? hindi yung hahatakin sila sa mundo ng pera at sahod at konsumerismo sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga trabahong napakamanwal naman.

naalala ko tuloy, ilang pasko na ang nakakaraan nang magpasko ako mag-isa somewhere, bago ako lumabas ng tinuluyan ko, nakabasa ako ng isang philippine daily inquirer. isa sa mga balita doon ay ang pagbaba sa bayan ng isang etnikong grupo mula sa kanilang ancestral land sa davao. bakit sila bumaba? para mamasko, manghingi ng pera. sasayaw sila ng kanilang katutubong sayaw suot ang katutubo nilang damit.

marami ang nagalit sa ginawa ng etnikong grupo na ito. nakakawalang pride daw ang ginawa nila. nakakahiya. ganon na ba sila kadesperadong kumita?

ako, naawa.

at rumehistro sa isip ko ang mga tanong na ito:

1. bakit nga ba nangangailangan ng pera ang mga etnikong grupo na ito?
2. dahop ba sila? kung oo, bakit?
3. may ginagawa ba ang mga taga-bayan para matulungan ang mga etnikong grupo tulad nila? e ang pamahalaan kaya? paano ba tingnan ng pamahalaan ang mga ganitong grupo? pangmuseo? pang-wow philippines show?
4. may kinalaman kaya sa nangyayari sa mga etnikong grupo ang masigasig na pagtangkilik ng mga pinoy sa musikang galing sa ibang kultura?
5. e, ako kaya? may ginagawa ba ako para naman hindi maisip ng mga etnikong grupo na manghingi ng pera sa ganoong paraan?
6. o in the first place, hindi ko alam na nag-eexist sila?

nakakalungkot talaga. kung ako ang gobyerno, magbubuhos ako ng pera para sa mga taong ito. sige, tumugtog lang kayo at sumayaw ng inyong musika at sayaw, hindi na ninyo kailangang mamroblema sa buhay. pakakainin ko kayo, bibigyan ko kayo ng may dignidad na tirahan, pag-aaralin ko ang pamilya ninyo. lahat-lahat.ni hindi ninyo kailangang bumaba sa bayan. dahil ire-require ko sa lahat ng paaralan na kilalanin kayo ng kanilang mga estudyante. at sila, silang mga taga-bayan, silang may mga sapin sa paa ang dadayo sa inyong lugar. maghirap sila para lang makadaupampalad kayo. maghirap sila para lang makilala nila ang pamumuhay noon, ang pinagmulan ng kanilang ninuno, ng kanilang lahi.

back to the aeta case...

siyempre, maganda pa rin na nagkakahanapbuhay sila. pero iyon nga, sana ibang trabaho na lang. sana wag na lang pagpapagawa ng riprap.

o di kaya magtawag na lang ng volunteers ang gobyerno para sa paggawa ng riprap na iyon. para bang yung ginagawa ng gawad kalinga. tapos ang pinakapremyo ay yung mismong pag-akyat ng mga volunteer sa mt. pinatubo. kumbaga, libre na ang lunch, 4x4 at iba pa. nakapagpromote ka na, nakapagpagawa ka pa ng riprap. at ang pinakamaganda roon, nakapagdagdag ka pa ng purpose sa buhay ng mga tao dahil nga volunteer work iyon.

hay. bakit nga ba hindi makaisip ng mga ganitong packaging ang mga tao sa gobyerno?

nang makita ko ang crater, parang nagcatwalk sa isip ko ang mga retratong nakita ko sa internet. wala talagang kapantay ang makita ito sa personal.

magical. enchanting. paradise. art.

yan ang masasabi ko sa pinatubo crater. napakaganda talaga. parang painting. parang hindi totoo. at kung totoo man, parang nakakapanibagong dito sa pilipinas ito matatagpuan.

aquamarine ang kulay ng tubig sa crater. luntian naman ang mga bato at bundok dito na nakayakap sa crater. mahalaman sa buhanginang malapit sa tubig.

nagpicture-picture kami doon bago bumaba sa isang napakatarik na hagdan. sa baba, sa bahaging katabi ng crater, nakahanap kami ng maliit na punong masisilungan. itinambak namin ang mga gamit namin doon. yung dalawang bata, nagsibihis agad para makaligo sa lawa.

inihanda na rin naming matatanda ang pagkain para sa lahat. noon namin naramdaman ang gutom. wala kaming almu-almusal. pamentos-mentos lang kami sa buong biyahe. buti na lang at walang nagreklamo sa mga bata.

nagsalo kaming lahat sa mga dala naming pagkain. hindi naman mahirap yakagin si kuya moning. ginawa naming plato ang mga takip ng plastic container ng pagkain. nanguluntoy man ang lumpiang shanghai ng nanay ko, the best pa rin daw ito sabi ni pres. kapag gutom talaga ang tao, lahat, masarap hahahaha

pagkakain, naghubad na ako ng pantalon. naka-shorts na kasi ako sa loob. sinubukan kong maligo kaya lang giniginaw na naman ako. kaya patampi-tampisaw lang ako sa tubig. naglibot-libot din kami sa paligid. hindi naman puwedeng magswimming sa gitna ng lawa dahil malalim daw iyon sabi ni kuya moning. hindi naman malinaw ang tubig kaya di mo talaga makikita ang ilalim at hindi masusukat ang lalim nito.

may nag-aabang na maliliit na mga bangka sa pampang para tumawid sa kabilang panig ng crater. pero kung gusto mo ng ganitong adventure, dapat daw ay nagbayad ka ng P250 (per head) sa sta. juliana. sayang at hindi namin agad nabalitaan. curious din akong makita ang kabilang bahagi ng crater. kasi mula sa pinagtatampisawan namin, hindi kita ang buong crater. may nakaharang kasing parang bundok.

sabi ni kuya moning, sa gitna raw ng lawa ay mainit ang tubig. ngi. nakakatakot. baka naman biglang mabutas ang sasakyan kapag ganon. at tunawin na lang ang katawan ko pag lubog ko. sabi rin niya, sa kabila raw ng crater ay pampanga na. pampanga! isa na namang lalawigan.

maraming tao nang dumating kami. may dalawang lalaking foreigner. may tatlong grupo ng, (mukhang,) yuppies at mayroong babae't lalaki, mukha silang magjowa. kami lang ang may kasamang bata.

pagkakain, lumipat kami sa isang buhanginan na natatabingan ng maraming halaman. nagtampisaw kami sa baybay nito. sabi ni ej, ibaon daw namin sa buhangin ang aming mga kamay. bakit kaya?

aba, e kaya pala, anlamig! kakaiba. malamig ang buhangin, parang ref. pero hindi naman kasinlamig ng buhangin ang lamig ng tubig. kakaiba talaga.

after 15 minutes, biglang umambon. tapos lumakas nang lumakas ang ambon. e di ulan na.

mabilis kaming bumalik sa puno para takluban ang mga gamit namin. nag-alisan na ang mga tao. kumbaga sa shooting, pack up. nagpack up sila.

kami, nagtiyaga sa location. kaya pagtila ng ulan, wala nang katao-tao. kami lang.

amin na amin ang crater. tanghaling tapat iyon.

ako: kuya, may umaakyat pa ba nang ganitong oras?
kuya: wala na. lahat ng tao, dapat pababa na o naghahanda na pababa pag ganitong oras.

kaya naman haping hapi kami. imagine, parang inarkila namin ang buong bulkan?

lalong nag-enjoy ang dalawang bata. si bianca, nakaupo lang sa isang bato. may dala siyang camera at tripod, palagay ko e, nagpicture na ito nang nagpicture. sina karen at pres, patampi-tampisaw lang. ako, naligo rin eventually. gusto ko sanang pumalaot, lumayo sa pampang kaya lang natatakot ako. baka bigla na lang may humila sa akin mula sa ilalim ng lawa.

nang magsawa ako sa tubig, umupo ako sa buhangin at nagmasid na lang.

maganda talaga ang lugar na iyon. naisip ko tuloy, hindi malayong may magtayo ng mansyon dito. at malamang foreigner ang unang gagawa non. lagi kasing ganon. foreigner ang nauuna. sa puerto galera, pinagbebebenta ng mga native ang lupa nilang malapit sa baybay. ang ginawa ng mga foreigner, ginawang dive shops at sila ngayon ang kumikita ng limpak-limpak na salapi. sa palawan, iyong driver ng inarkila naming van ay nagbenta ng tatlong ektarya sa isang foreigner. ang lupang iyon ay malapit daw sa future international airport ng palawan. patatayuan daw ito ng mansyon at resort ng foreigner.

bansa na nga natin, sila pa rin ang nauuna? ewan ko lang talaga kung bakit. pero napaisip din ako, hindi ba delikado dito sa pinatubo? e kung pumutok uli ito?

nagtataka rin ako sa kulay ng tubig. bakit siya aquamarine? samantalang makulimlim ang langit. dapat medyo gray ang tubig. kasi di ba, sinasalamin lang naman ng tubig ang langit? e, eto, talagang aquamarine. pag sumalok ka ng tubig gamit ang baso baka mapagkamalan mo pa nga itong guyabano juice, e. so ibig sabihin, yung kulay ng tubig ay hindi dahil sa kulay ng langit. may sarili itong kulay.

ano kaya ang nasa ilalim ng tubig? gaano kalalim ang tubig? puwede kayang inumin ang tubig dito?

sabi ni kuya moning, wala raw halaman na tumutubo sa ilalim. wala rin daw hayop. walang nahuhuling isda doon.

ako: may nakapagdive na po ba dito?
kuya: dati, may tumingin na riyan. pero hindi na naulit.

sayang naman. dapat chine-check ito ng mga tamang ahensiya o organisasyon. DOST ba? Pag-asa, DOT, UN? NBI? UNICEF? Ano, ganyan lang iyan? titingnan lang ng mga tao? bibisitahin lang, tapos tapos na? napansin ko nga, ni walang marker. ni walang mababasa doon tungkol sa mt. pinatubo. susmaryosep. kung wala kang guide o kaya ay may guide ka nga pero di ka matanong, wala kang malalaman doon tungkol sa mt. pinatubo kundi, isa itong bulkan.

kung ako ang gobyerno ganito ang gagawin ko:

1. ipapaimbestiga ko ang lawa. anong klaseng tubig mayroon ito? gaano ito kalaki. gaano ito kalalim. ano ang matatagpuan sa ilalim. kung may matatagpuan na anuman, magpapakuha ako ng maraming sample. kasi ilalagay ko ang iba sa >>> number 2.

2. magtatayo ako ng parang center doon. Pinatubo volcanic center (PINATUVOL). Or Center for Volcanic Development (CENTAVOLVE) or Center for the Pinatubo Ash (CENTABOSH) or Center for Asian Ash and Volcano (CASAVA).

ilalagay ko ang mga retrato ng before, during at after the pinatubo eruption. lalagyan ko ng mga caption sa wikang ingles at filipino. maglalagay rin ako ng mga bato na nakukuha mula sa bulkan. lalagyan ko ng label. maglalagay din ako ng sample ng lahar. o tumigas na lahar. saka mga bagay na nabubuo mula sa lahar. yung mga paper weight na gawa sa lahar o buhangin mula sa pinatubo. yung mga ibinenta nang sumabog ang pinatubo. yung iba for display. yung iba, for sale. o may isa pa akong layunin diyan, ipromote ang filipino sculptors. bawat sculpture na naroon ay may pangalan ng eskultor.

maglalagay din ako ng picture story sa dingding kung paano at bakit sumasabog ang bulkan. lahat iyan sa wikang ingles at filipino. gagawin ko itong makulay para madaling maintindihan kahit ng mga bata.

3. magpaparesearch din ako. baka may historical significance ang pinatubo bago ito pumutok. aba magandang ipromote ang makulay nating kasaysayan hindi ba? sabi nga ni kuya moning, inaakyat nila ang mga bundok doon noong bata pa sila. aba, posibleng hindi lamang sila ang nagsiakyat doon. baka pati mga katipunero o kaya mga hukbalahap o sundalong kano. ehek.

4. maglalagay na rin ako ng mga retrato ng mga tourist spot na malapit sa pinatubo. at dapat may impormasyon sa ibaba ng bawat retrato. maglalagay na rin ako ng impormasyon tungkol sa mga produkto at pagkain na maaaring mabili sa vicinity. sa totoo lang, wala kaming nabiling pasalubong. wala naman yatang native na pagkain doon. sa dau, ang ibinebenta ng mga tindero ay hotdog, cheeseburger at makapuno na gawa sa laguna. laguna. e dau, pampanga iyon.

5. magpapagawa ako ng website na magpopromote sa bulkan na ito. hindi lang bilang tourist destination kundi bilang educational/geological destination eklabu. pag nangyari iyan, mas magiging maingat ang mga taong pumupunta sa lugar na iyan dahil ultimo isang singhot ng buhangin, may kabuluhan.

at aba, meron pa bang malapit-lapit sa maynila na bulkan na kamakailan lamang ay sumabog? puwede rin itong pag-aralan kahit ng mga banyaga, hindi ba?

tapos lalagyan ko rin ng 24 hours na parang surveillance camera. naka-feed sa website ang anumang masasagap ng camera na iyon. para makita ng mga tao anytime ang present na hitsura ng crater.

andami-daming posibilidad ng lugar na ito. bakit hanggang pagpapaarkila ng 4x4 lang ang naiisip ng mga sumingil sa amin? hmmm....

naiisip ko nga rin iyong siningil sa aming conservation fee na sa ordinaryong araw ay P50 per head daw. saan nga ba napupunta ito? sa pangongolekta ng basura? masyado naman yatang mahal. saka may nakita akong lalaki, taga-munisipyo daw ayon kay kuya moning, nagtapon ng upos ng sigarilyo sa batis na dinadaanan paakyat ng crater. aba, hindi yata environmental friendly itong mamang ito. taga-munisipyo pa naman.

ayon kay kuya moning, sila-silang mga guide ang nagpupulot ng basura. ibinababa nila ang mga ito para itapon sa tamang lugar. nakakabuwisit nga talaga dahil maraming bote ng mineral water doon. iniiwan na lang ng iba.naku, baka magalit ang bulkan at sabugan sila, e.

pagsapit ng ala-una, biglang bumuhos ang napakalakas na ulan. dali-daling inilabas ni kuya ang isang plastic na ga-sako ang laki. sumilong kaming lahat doon. nasa ilalim namin ang mga gamit namin.

nakakaawa kami. parang bigla kaming nagsisi. ba't naman nagpaiwan pa kami? sana sumabay na kami sa mga tao noong mahina pa lang ang ulan.

kasi naman, walang masisilungan doon. kahit isang pirasong plywood, wala.

pero merong isang pirasong banyo. lahat kami nagtakbuhan doon. sumiksik kaming anim sa banyo. na kalahating dipa ang laki at lapad. si kuya, kawawa naman. kasi naiwan siya sa labas at nakasilong lang sa plastic. hindi na kasi kami kasya. nakikiagaw pa ng espasyo ang isang munti at puting inidoro.

mga 15 minuto kami sa loob ng banyo. nainip ang dalawang bata kaya kumain sila ng pillows. inalok namin ang iba pero ayaw nila. tawa nang tawa si karen. sabi niya, sino ba naman ang magkakaganang kumain dito e kubeta 'to. itinuro niya ang mga nakapatong sa kahoy na nagsisilbing frame ng mga yerong dingding, "hayan, meron pang mga napkin-napkin."

meron nga. iw.

pagkatapos ng mala-bagyong ulan, naisip naming pagsama-samahin na lang at i-plastic bag ang mga damit naming tuyo. magha-hike kami na basa ang aming damit. at sasakay kami sa 4x4 nang ganon. doon na lang kami sa sta. juliana magpapalit ng damit.

umakyat na uli kami sa matarik na hagdan. sa pinakatuktok, may isang parang waiting shed na aming pinagpahingahan. napagod kasi nang husto si karen. sabi nga ni kuya moning, dapat tibagin ang hagdan na iyon at ang gawin na lang, patagin ang isang bahagi ng nakaalsang lupa. para gradwal ang pag-akyat at pagbaba sa crater. mahirap daw kasi talagang akyatin at babain ang hagdang napakatarik. paano na raw iyong mga senior citizen, halimbawa?

Kahit nakapahinga kami, enjoy na enjoy pa rin, kasi kumakain kami ng breadsticks habang pinagmamasdan ang buong crater. kita ito mula roon.

magical. enchanting. paradise. art.

nakipagkuwentuhan naman si kuya moning sa ilang aeta na naroon. nang pababa na kami, nasabi niyang malayong kamag-anak pala niya ang nagsisilbing foreman ng mga aeta. naka-first year college daw ito sa engineering noon. iyon ang nagmamando sa mga aeta sa paggawa ng riprap.

naging mas madali ang pagbaba papunta sa paradahan ng 4x4. si iding, pinagliliguan ang lahat ng batis na madaanan. kung sino pa ang libre, siyang pinaka-nag-enjoy sa lahat. uminit na rin ang araw nang time na 'yon pero wala kaming reklamo kasi basa ang aming katawan. hindi ganon kasakit sa balat ang araw.

nakababa kami mga alas-dos na ng hapon. bigla na nga lang natapos yung hike. as in bigla. bumulaga yung paradahan ng 4x4. tapos na. wala na kaming tutuntungang mga bato, tatampisawang mga batis, kakapitang mga sanga. nakaramdam ako ng lungkot. ambilis ng pababa. ninanamnam ko pa ang ginhawang hatid ng nanay ko, ang kalikasan. tapos tapos na pala.

binigyan namin ng apol si kuya driver. nalimutan namin siyang iwanan ng pagkain para sa tanghalian. nagthank you si kuya pagkatapos ay pinagmadali niya kami. sabi niya, aabutan daw kami ng exercises ng mga sundalo. nagworry kami sa aming sasakyan. hanggang 430 pm lang daw ang huling biyahe ng dyip mula sa patling pabalik ng capas. 22-25 kilometers din ang layo noon, aba.

kaya sumakay na kami agad at lumarga. pero sa gitna ng aming paglalakbay, huminto kami sa isang malawak na disyerto. may nauna nang dalawang 4x4 doon. pinahinto raw sila. sa di kalayuan ay may tent na pinaliligiran ng ilang patpating sundalo. hindi pa raw tapos ang exercises ng sundalo at bawal dumaan ang mga sibilyan doon. ay, lintek. wala bang ibang lugar na puwede ninyong pagpraktisan at ito pa talagang dinadaanan ng mga turista ang napeperhuwisyo? disyerto ba ang kailangan ninyo? bakit di kayo magpraktis sa middle east? o sa nevada?

doon kami nabalagoong. mga isa't kalahating oras kaming naghintay. may mga helicopter pang dumadaan-daan. para mapawi ang aming pagkabagot, nakipagtsikahan kami sa mga katabing 4x4.

actually, sila ang unang nakipag-usap. si bianca ang kinausap. pero girl of few words talaga itong babaeng ito kaya wala silang masyadong napurat sa kanya. tinanong ako at si karen at si pres ng pangalan, trabaho at bahay. sila rin tinanong namin. ang unang 4x4 ay may laman na dalawang lalaki at isang may edad nang babae. si mam ay mukhang boss. batay sa kanyang asta at pagsasalita, para siyang babaeng sanay na may mayordoma sa bahay. ang ikalawang 4x4 ay may isang lalaki at dalawang natutulog na babae. nakatalukbong sila ng kumot at kung ano-anong tela.

Heto ang laman ng unang 4x4

si eric at ang mga kasama niya ay mga taga-cainta/antipolo area. actually, head office lang nila ang nandoon. ang isa pa nilang opis ay nasa ibang bansa. LA to be exact. kaya raw sila nagpunta sa pinatubo ay upang kunan ito ng video. ibinebenta raw nila sa ibang bansa ang lugar na iyon kasama ng palawan, batanes at iba pa. so isa silang parang travel agency. si mam ay taga-canada raw. mukhang siya ang may-ari ng agency na iyon.

kasama nila ang mga nasa ikalawang 4x4

nakakuwentuhan ko ang lalaking nasa ikalawang 4x4. siya raw ay taga -DFA. medyo madaldal itong mamang ito.

mama: expired na ba ang passport mo?
ako: hindi po. ok pa po.
mama: kasi kung expired na matutulungan kita. marami kasing hiring ngayon. lalo na sa middle east. me opening doon puwedeng puwede ka. me cashier, secretary, food handler. ano ba ang tinapos mo?
ako: sa writing po.
mama: a....pero puwede ka pa rin namang magcashier. malaki ang suweldo doon, e. mga nasa 1000 dollars. mahirap lang doon kasi medyo abusado ang mga employer. pero makakapag-adjust ka rin. meron din sa saudi. saan mo ba gusto?
ako: sir, wala pa po akong balak magtrabaho sa abroad.
mama: a, ganon ba? pero sayang malaki ang suweldo roon.

hmm.. kung sa ibang pagkakataon kami nagkakilala ng lalaking ito, malamang nilabanan ko ito sa debate. pero dahil pa-easy-easy lang kami nang araw na iyon, wala naman akong ginawa kundi magpaalam sa kanya nang maayos para bumalik sa sarili naming 4x4. pagbalik ko, andami na palang dumating na 4x4. nagkumpol-kumpol ang mga drayber at guide sa isang sulok at nagkuwentuhan.

kami naman, naglaro na lang ng charades. si ej ang nagpapahula.

pinahula niya ang xmen at mr. bean.

naglaro rin kami ng paramihan. paramihan ng cartoon characters na nag-uumpisa sa s.

superman, spiderman, scoobydoo, smurf, storm, snow white, sayklops sabi ni karen. sinderela sabi ko naman.

paramihan ng ulam.

adobong kangkong, sinigang na baboy, tahong, itlog na pula, porkchop, teriyaki, siomai, shawarma

local kami nung una tapos nung nagkakaubusan na naging continental at nung lalo nang nagkakaubusan naging pangroyal at indigent family na ang mga ulam na sinasagot namin sa isa't isa.

lumabas diyan ang cordon bleu, sabaw na may betsin, mantikang may toyo at iba pa. nang wala nang mahalukay ang aming isip, tamang tama namang sinabihan kaming puwede na raw tumuloy. 4pm na iyon nang hapon.

para tuloy kaming nasa karera nang sabihin sa aming "puwede na!" halos sampung 4x4 din ang natengga sa lugar na iyon. sampung 4x4 din ang sabay-sabay na umandar.

nakita namin uli ang mga tangke, sundalong may mga baril, ang mga helicopter, ang mga tent. at sa dulo ng mala-disyertong bukid merong isang lugar na kinatatayuan ng mga tiangge-tiangge. may nakita kaming mangilan-ngilang sundalong kano na nakatambay sa mga tiangge. ang iba, umiinom ng nakaboteng inumin (parang coke), yung iba, nakatungo, kumakain, yung iba nakikipagkuwentuhan sa kapwa sundalo, yung iba nakikipagkuwentuhan sa babae. sa babaeng mukhang taga-roon.

biglang nagtanong si ej. ma, ano 'yan?

a, yan ang mga lugar at dahilan kung bakit may mga david garcia.

tumingin sa akin si karen at ngumiti.

ha? ano?

ej, diyan sila bumibili ng iba nilang pagkain, sabi na lang ni karen.

at lumampas, sa wakas, ang aming 4x4 sa suryal na lugar na iyon.

nakarating naman kami nang ligtas sa sta. juliana, pinatubo spa. kaya lang, obligado na kaming umarkila ng traysikel hanggang capas dahil wala nang dyip mula patling hanggang capas.

tapos sabi ng staff ng opisinang nagbenta sa amin ng package tour, bawal daw maligo sa banyo nila. puwede lang, maghilamos at magbihis. aba, masaya ito. e wala rin namang banyong maliliguan sa crater. saan nila ine-expect na maligo ang mga tao? sa ulan?

pagkatapos naming magbihis sa kanilang banyo, sige na nga thank you na rin, puwede ko na raw makuha ang aming certificate. kaya pumasok ako sa loob ng opis para nga kunin iyon. naabutan ko si mam, yung nakausap ko tungkol sa package-package, na nagpapasuweldo ng mga tao.nagpasalamat ako sa kanya at ibinalita kong kung sino pa ang "libre" ay siya pang pinaka-nag-enjoy sa lahat. si iding ang tinutukoy ko.

nakakatuwang may certificate pa kami. pirmado ito ng isang babae, ang brgy. captain at ni kong reycat. na ang tunay palang pangalan ay reynaldo catacutan. yung kong ay hindi pala pangalan kundi parang promosyon ng pagtakbo niya bilang congressman sa 2010.

binigyan ko ng tip na P500 si kuya moning. buong araw naman kasi namin siyang kasama at alam ko mura lang ang nakukuha niyang suweldo mula sa opis na umaakting na ahente ng mga guide doon. sina karen, bianca at pres naman, nagbigay ng P300 sa aming driver. hinanapan kami ni kuya moning ng traysikel na puwedeng lumuwas hanggang capas. pero ang presyo? tumataginting na P300 kada traysikel. patay. yan ang mahirap kapag wala talagang sasakyan. napapagastos sa traysikel.

tumawad kami ng P250. mabuti at pumayag naman. dalawang traysikel ang aming kinuha. pagdating namin sa patling, lumipat kami ng ibang traysikel. sina karen, hindi na. itong drayber namin sa unang traysikel ay ayaw naman palang dumiretso sa capas. hanggang sa patling lang daw ito. kasama naman namin si kuya moning kaya kampante pa rin kami. pagkatapos noon ay nakatulog ako sa biyahe. naramdaman ko ang simoy ng hangin. hmmm....simoy-probinsiya.

hinatid kami ni kuya hanggang sa capas, sa may junction, sa tapat ng gasolinahan kung saan kami bumaba ng bus na mula sa maynila. naalala ko tuloy ang traysikel na nag-alok sa amin kaninang umaga. P300 hanggang sa sta. juliana ang unang turing niya. tama lang pala ang alok niya. napakalayo naman kasi talaga ng lugar.

nagpaalam na kami kina kuya moning at lumarga na ang kanilang traysikel na babalik na sa sta, juliana. sa tapat ng gasolinahan, naalala ni karen na bumili ng pasalubong. e, wala naman kaming nakitang tindahan ng pasalubong. kaya ang nangyari, pagdaan ng unang bus ng victory liner na pa-cubao, pumara na kami.

sa bus, pagkabayad, natulog agad sina pres at bianca. si iding din at ej. kami ni karen, mga 10 mins pang nagkuwentuhan. tapos nang maubos na ang huling hibla ng enerhiya sa dila, nagtalikuran na kami para matulog.

hindi pa nagsiuwian ang tatlong bruhang kasama namin. tumuloy kaming lahat sa bahay para maghapunan. piyestang piyesta dahil ang inihanda ni aileen ay tortang talong, tinolang manok at lumpiang shanghai na kulu-kuluntoy pa rin.

Tuesday, April 14, 2009

shanghai trip unedited

hindi ko matapos-tapos ang journal entry kong ito. ipopost ko na lang ang iba kapag natapos ko na. at for editing pa ito. pero gusto ko na talagang ibahagi, e. hahaha

Shanghai trip

Uber nag-enjoy ako sa faculty exposure trip namin sa shanghai, china. Andami kong nakita, natikman, napuntahan, nahawakan, narinig, naamoy, naramdaman at kung anu-an pa. Day to day ang gagawin kong kuwento sayo.

Day 1

Wala naman masyadong nangyari kasi 1 am na kami dumating sa pudong international airport ng shanghai. Nadelay an gaming flight. Sobrang tagal naming naghintay sa naia. Tapos ang hassle pa dahil ansusunget at walang ka-class class ang mga stewardess ng cebu pacific air. Ni hindi sila ngumiti sa amin. Indi rin ayos ang kanilang mga buhok. Sa likod, nang nasa ere na ang eroplano, rinig na rinig namin, dahil nasa huli akong row, ang kuwentuhan nila, ano ang gusto mo sa lalaki? Ako ang gusto ko sa lalaki…

Hay. Naisip ko tuloy na nakakahiya iyon sa mga foreigner. Kahit mura ang pamasahe sana man lang huwag ishortchange sa serbisyo. Sana ontime ang flights at ngumingiti ang mga stewardess.

Anyway, pagdating namin sa airport, sinalubong kami agad n gaming guide. Nakakaawa siya kasi nga nadelay ang flight namin so kailangan niyang magpalipat-lipat ng lugar kung saan pwede siyan gmaghintay. Una raw ay sa kfc tapos nang magsara ang kfc, sa labas ng airport, at sa lobby ng airport nang mag-aala una na.

E anlamig pa naman.

Galling kasi siya sa hangzhou, ang kanyang hometown na ilang oras daw ang layo mula sa shanghai. Ang pangalan niya ay si mr. yu. As in fish daw sa Chinese. Ang aming driver naman ay si mr. liu. Malaking mama na hindi ngumingiti.

Maaliwalas ang mukha nitong si mr. yu. Hindi kamukha ng mga naging guide naming sa hongkong macau at Shenzhen na medyo may kakaibang aura. Si mr. yu, magaan ang dating, lagi kasing nakangiti.

Sinamahan niya kami sa bus na siya namang naghatid sa amin sa hotel. Na medyo malayo rin, mga one hr. pinipilit kong magising sa bus kasi yun ang unang road trip naming sa shanghai. Gusto kong Makita agad ang paligid. Pero madumi ang bintana mula sa labas. At medyo foggy ang bintana kaya hazy ang dating ng labas. Para akong lasing na tumatanaw sa mga ilaw ng lungsod.

Hidi ko na rin nakayanan ang antok at ako’y nakatulog.

Pagdating namin sa hotel, nagpicture agad ako. Malaki an gaming hotel. Ditto sa atin, sikat siguro agad ito dahil nga sa laki. Pero sa shanghai kung saan lahat ng bagay ay malaki, ay hindi.

Kakuwarto ko si mam rosemary dinio. Isa siya sa mga econ teacher n gaming college. Isa rin siya sa mga nag-asikaso ng trip na ito. Naging karoom mate ko siya dahil may isang teacher na hindi nakasama sa amin. Medyo palpak-palpak an gaming travel coordinator na si weng. Marami nga ang naiinis sa kanya kasi medyo Malabo siyang kausap lalo na nang visa na ang pinag-uusapan.

Mas marami kami dapat na makakasama sa trip na ito ngunit may mga nagback out na teacher dahil sa late nang naasikaso ang iba pang hinihingi ng Chinese embassy sa kanila para sa visa. Buti na lamang at walang aberya sa akin dahil siguro ikalawang trip ko na ito sa labas ng bansa. Buti na lang talaga.

Itong isang teacher ay may visa sa australia kaya sinabhan siyang hindi na kailangan ang visa para sa shanghai. So hindi sya kumuha. Pero pagdating sa airport, hidni siya pinayagang sumama sa trip. Wala daw siyang visa para sa shanghai. In short, misinformed siya at ang may sala ay iyong weng.

So nabawasan kami ng isa kaya pinili ko na lamang na makikuwarto kay mam dinio imbes na makipagtriple sharing with gee at mam cora.

Natakot kasi ako nang may magsabi sa akin na 3rd star lang daw ang hotel. At sigurado akong pagod ako sa buong araw na pamamasyal. Kawawa naman ako kung ang tutulugan ko ay hndi naman maganda. Baka wala na akong pahinga. Ayun, sinabihan ko tuloy s imam dinio kung puwede ay makikuwarto na lang ako sa kanya, total ay wala naman siyang kasama sa room.

Malaki ang kuwarto. Kasinglaki siya ng kuwarto naming sa Shenzhen. May malaking tv (na hindi naman yata naming binuksan dahil bangon ligo tulog lang ang ginawa namin sa kuwarto dahil nga busy sa buong araw, dalawang double size na kamang may comforter, isang malapad na unan at kuwardradong unan, may lazy chair, may lamp na kasingtangkad ko, may cabinet at higit sa lahat, may bintanang nagsisilbi na ring dingding namin. Kaya ang ganda-ganda ng view.

Tuwing gabi, bago ako matulog, doon ako humaharap. Gusto ko kasing kinakaladkad ang tanawing kumukutikutitap hanggang sa mga panaginip.

Noong first night uli, after a few minutes pagkapasok ng kuwarto, may kumatok sa amin. Si mam baby ay nagyayayang magminindal. Pagod na raw s imam dinio sabi niya, e ako naman ay medyo nagugutom na rin kaya sumama ako sa kanilang kuwarto.

Kumain kami ng crackers na may palamang malamig na something. Parang tuna yata. Masarap. Kumain din ako ng bilog na tinapay. Tapos nakipagkuwntuhan na ako kina mam mata, mam baby, Erika at mam myrn.

Natulog kami 4am na yata.

Day 2

Valentines na!

Ginising ako n imam dinio mga 645 am. Naligo ako at agad na nagbihis. Kasabay ko silang nag-almusal. Hindi masyadong engrande ang buffet table ng hotel.

Ang breakfast, pare-pareho nang tatlong araw na stay naming doon. Heto:

Chinese bun- tinapay na kalasa ng puting tinapay ng siopao. Favorite ko kasi naaalala ko ang ma mon luk siopao. Ang sarap sarap. Kaya kong umubos ng tatlo sa isang almusalan lang. ng Chinese bun at hindi ng ma mon luk siopao.
Vermicelli- na hindi ko tinikman kasi may isa pang noodle na mas kaaya-aya tingnan
At eto yon>> Egg noodles-flat na noodles na medyo maalat. Type ko ito. Yummy. Kahit may kanin na ako, kumukuha pa rin ako nito.
Pork and beans-medyo matigas ang beans. Parang hindi kids-friendly.
Fried rice-na malangis at merong mga garnish na chinop-chop na dahon
Lugaw-plain lang at nakahiwalay ang sangkap
Maraming maraming tinapay, strawberry jam at packed butter/margarine
Nilagang itlog. Ang kikay ng kulay. Pink.
Itlog na ipapaluto sa cook na nakadestino sa buffet table
Manipis na ham na parang sweet ham at sa ibang araw, longganisa at sa ibang araw ay nagiging chicken or pork strips.
Para sa desert, mayroong himaymay ng ponkan at hiwa-hiwang prutas na lasang singkamas na binabad sa pinigang kalyo.
Para sa inumin-merong gatas, juice at tubig

Gatas ang ininom ko sa loob ng tatlong umaga. Sinisiguro ko kasing may melamine ang aking katawan. Joke. Mahilig lang talaga ako sa gatas.

Tapos sumakay na kami ng bus at lumarga.

Ang una naming pinuntahan ay Bank of China na malapit sa lugar na kung tawagin ay the bund. Doon daw kami magpapapalit ng pera sabi ni Mr. Yu. Ang ganda ng loob ng bangko. Parang museo. Ang taas ng kisame at ang mga ilaw parang chandelier. Hindi ito mukhang bangko. Ang luwag din ng parang customers’ area.

Sabado iyon pero bukas ang bangko. Sabi ni mr. yu, kahit inggo ay bukas ang mga bangko sa shanghai. Sinabi ko sa kanya, sa pilipinas ay hindi. Only until Friday. Sabi niya, really? It’s very inconvenient.. kasi raw napakarami raw ng tao kapag weekend at ano raw ang gagawin nila sakaling may gusto silang gawing transaksiyon sa bangko.

Oo nga. magandang ideya na gawing pitong araw ang bangko sa atin. Lalo na pinauuso nig ma ang long weekend. Hassle nga naman yung may mga kailangan kang asikasuhin sa bangko pero kailangan mong hintaying lumipas ang ilang araw para magawa mo ito. O hindi kaya ay ayaw mo mag-ATM kasi naman maraming ATm ang hindi naglalabas ng hundreds. At ang malupit, minsan, thousand lang ang bills sa aTm napapalaki ang withdraw mo.

At hindi rin naman ganun kareliable ang atms. At pinakamalupit, itataya ko ang hinliliit ko rito, me bawas pang sampung piso pagwithdraw mo.

Pagpasok ko sa bank of china (na niloloko namin, sa pinas ay chinabank lang naman ito), mayroong counter na maraming brochure at may maliit na basket ng tsokolate. In-assume ko na libre iyon kaya kumuha ako ng isa. Dove ang tatak. Aba masasarapan na ako, kikinis pa ang lalamunan ko.

Tapos dumiretso na kami sa mga counter na nag-aasikaso ng customer. Kanya-kanyang upo ang mga teacher sa parang magkabilaang couch.

May dalawang nakauniporme ng pulis sa gitna ng bangko. Mukha silang pulis although hindi pa ako nakakakita ng pulis doon. Kasi kakaiba ang kanilang tayo. Parang may awtoridad. Kaya iniisip ko, pulis sila.

Inilabas ko ang aking camera. Nang nakatingin na sila sa akin, itinuro ko ang camera. Umiling sila. Sabi ko na, bawal magpicture.

Pero dahil gawa yata sa semento ang bungo ko, palihim pa rin akong nagpicture. Nakakuha ako ng tatlong retrato. Ang dalawa ay tampok ang kisame at maririkit na ilaw. At nang umalis na ang mga pulis, yung parang welcome card na naksaulat sa Chinese na katabi ng pulang ox at itim na ox na stuff toy na nasa isang cabinet na may salamin. Ito yata ay promo promo nla. Tipong kapag nag open ka sa kanila ng account o di kaya ay may naabot kang halaga para sa iyong deposito o di kaya ay pag nagloan ka, bibigyan ka nila ng ox na souvenir.

Nakakatuwa ito kasi kahit sa business transaction, naaalala ng isang financial institution ang kanilang kultura. Di ba ang hayop na ox ay bahagi ng Chinese horoscope?

Sa atin, ballpen o lapis o notepad o jacket ng passbook na may tatak ng bangko ang give away.

May lumapit sa amin na babae, actually nasa unang counter siya, tagabangko, inaalok niya sa amin ang tsokolateng dove. Nagkuhaan ang akng mga kasama pero ako hindi na. Bigla lang akong tinablan ng hiya. Kuha nang kuha ba, e aalukin din pala.

Tapos inisip ko kung magpapapalit ako ng pera roon. Meron akong hk dollar meron ding us dollar at siyempre may peso. Pero sabi ng mga katabi kong mathematician, sa hotel na lang ako magpapalit kasi mas mataas ang rate. Sa hangad kong makatipid ng ilang peso, sinunod ko sila.

Mga 30minutos din kami sa bangko. Nauna akong lumabas dahil gusto ko ring magicture picture sa labas. Nakakita ako ng construction wrker. Akala ko, ito ay magiging karaniwang tanawin dahil marami ngang ginagawang building doon ngayon. Pero sa loob ng tatlong araw, iilan lang ang nakita kong obrero. Kahit kabi-kabila ang ginagawang building. Sabi ng ilang faculty, iyon ay dahil, marami sa mga gawaing pang-construction ay ginagawa na ng makina. Nalulungkot ako para sa pinas. Kasi ditto sa atin, old style pa rin. Magbubutas ka ng lupa, magbabarena ang mga mama. Maghuhukay gamit ang pala. Koti na lang e gamitin ang mga kamay para ipangkalaykay sa lupa. Kaya antagal-tagal. Isang dipang kalyehon ay inaabot ng anim na buwan susmarya.

Napansin ko din na may mga flag ng china sa tuktok ng mga building. Karamihan sa mga building sa side ng bangko ay lumang mga building. Very western ang hitsura. Gawa raw ito sa brcks sabi ni mr yu.

Nahahati sa dalawa ang shanghai. Old at new. Ang lugar na kinatatayuan naming ay old. Ito yung lugar na dating sinakop ng mga westerners nang maghari-harian (na naman) sila rito.

Noon kasi, sa sobrang ganda ng trading sa shanghai, dahil sa huangpu river, mapapansin na basta’t may ilog ay dinaratnan talaga ng sibilisasyon at kalakal, maraming westerners ang narahuyong magnegosyo ditto. At dahil agresibo talaga ang kanilang nature kumpara sa mga native, nauna silang sumikat at lumago, lumaganap at lumaki hanggang sa pulos kanila ang mga negosyo at building at teritoryong ito.

Meron pa nga raw mga establishment noon na nagsasabit ng kartulang Chinese and dogs, not allowed. O dib a? parang world war 1 lang ni Hitler. Jews and dogs, not allowed.

It’s a shame it’s a shame for us nakangiting kuwento ni mr. yu. Pero hello? Hindi yun nakakahiya sa Chinese. Kapag hinyaan nila iyn hanggang ngayn, nakakahiya nga pero ang dapat talagang mahiya e yung mga nangdidiscriminate. Nakakainis nga dahil kung tutuusin, sila nga ang wala sa bayan nila at heto, sila pa ang may lakas ng loob na mang-api.

Nang lumakas ang komunismo ay unti-unting pinurge ng pamahalaan ng china from foreign influences ang knailang bansa. Pati ang mga negosyante, pinauwi na muna para sila-silang Chinese na muna ang mamayagpag.

At nagkatotoo nga, pagkaraan lamang ng ilang dekada, namukadkad uli ang shanghai at ngayon nga ay financial capital ng asya at ng kanilang bansa.

Paglabas namin sa bangko ay sumuot kami sa isang underpass kung saan ay nakakita ako ng pulubi. Wala naman masyadong pinagkaiba sa pulubi dito sa atin. Marumi rin at may kapansanan. Pero ang pinagkaiba lang siguro, mas mobile sila. Kasi pagbalik naming sa underpass nang araw n iyon, wala na ang pulubing putol ang binti paglagpas ng tuhod.

Ditto sa atin, ang puwesto ng pulubi ay puwesto niya sa habampanahon. Very territorial ika nga. at kung bago kang pulubi, kailangan alamin mo kung mayroon nang bosing bosing sa area na paghihingian mo ng limos. Kung hindi, yari ka.

Sabi nga ni mr. peter wu, ang guide naming sa suzhou, I really like your country because people are nice. Ive been to manila and boracay. If you need help, they will stop to help you.

Tatango-tango ako nang ibahagi niya ito. Totoo kasi iyan. Actually hindi lang nice ang mga pinoy sa foreigner kundi extra nice. pAra bang may unwritten law sa bansa na ito na maging extra nice kapag ang kasalamuha ay tagaibang bansa ke ano pa ang pagkatao niya. Lagi tayong mas mahinahon, mas pasensiyoso, mas magalang, mas accommodating at iba pa.

Siguro talagang tumimo sa atin ang katangiang hospitable na according to sir rio ay ipinakilalang katangian lang naman sa atin ng mga dayuhang mananakop.

Dahil kung talagang katangian ng pinoy iyan ay may katutubong katawagan para riyan. Pero kita nyo naman ang hospitable ay salitang ingles.

Ito raw ay itinanim sa isip natin dahil gusto ng mga mananakop na maging hospitable tayo sa kanila at sa mga kalahi nila. Oo nga naman. Kung araw-araw, bibigyan ng reward at sasabihan na ang buong lahi nyo ay napakahospitable at mabait, magiging hospitable at babait kang talaga.

Para bang kung araw-araw mong hinhimas-himas ang ulo ng aso mo sabay bigay ng pagkain sa tuwing kakagatin niya ang iyong tsinelas para ihatid sa iyo, hindi ba gagawin at gagawin iyon ng iyong aso?

Iyon ang iniisip niyang katangian niya na gusting gusto mo.

Mukhang ganon nga lang iyon.

Anyway, balik tayo kay mr. wu, dagdag pa niya, I also like your beggars. If you tell them you don’t have money they just go away. Unlike in china, ur beggars nag you and bug you till you give in. Someday, if I become rich I will gather all the beggars in china and send them to your country so they will learn from your beggars.

Siyempre hagalpakan kami ng tawa nang marinig iyon.

Pero gusto ko sana siyang i-update. Naku, mr. Wu, our beggars have new idols. And that’s the chinese beggars. Filipino beggars don’t go away anymore even if yu show them your empty pocket. they have learned to beg and nag and bug as well.

Pero nang ikinukuwento ko na ito sa aking mga estudyante, naisip ko manila international school of begging! Wow. Bakit hindi? Puwedeg puwedeng karerin iyan ng mga pinoy. Total diyan naman tayo magaling, e.

Ano ano kaya ang mga subject dyan? Ethics of begging 101, strategic begging, philosophy of begging, human behavior, English for specific purposes, financial management for beggars, math of investment for beggars, speech communication (6 units) at saka at least isang foreign language. Dahil yumayaman na ang china, mandarin.

Sabi n imam cora, mawawalan d w ako ng subject sa paaralanag ito. Nag-agree naman ako.

Pero noong isang araw habang naliligo ako, ay mali s imam cora naisip ko. Aba puwede namang ipasok asng sining ng komunikasyon sa curriculum.

Sa the bund na nga kami dumiretso (basa: booooond parang boots ganyan). Ito ay isang mahabang breakwater para sa huangpu river. Ang ilog na naghahati sa old at new shanghai. Umaapaw daw ang ilog na ito noong unang panahon kaya itinayo ng mga Chinese ang bund. Kamukha ng baywalk natin ang bund. Pero mas scenic ang sa kanila dahil ang ganda ng mga nakahilerang building sa kalsada. Very western. Kahit d pa ako nakakatapak sa paris, feeling ko ganon ang feeling nang nasa bund ako. Meron pa ngang building doon na ang relos ay kamukha ng big ben.

Sa gate paakyat ng bund, may nbasa akong parang marker, ang nakalagay, the historical museum something. Ang unang bumungad sa amin ay garden ng iba’t ibang kulay na bulaklak atisang monumento sa likod nito. nagCR ang iba sa gurong kasama naming. Nagtagal kami doon ng limang minuto pero hindi nabanggit ni mr yu kung ano ang significance ng monumento.

Sa tapat ng mismong bund ay ang ilog at ang new shanghai. Sa new shanghai, ang mga building ay gawa sa salamin. Sobrang moderno ang architecture doon. Halimbawa ay ang isang building na hugis lagari. Sa Chinese feng shui daw pangit iyon kasi parang you are wishing bad uck sa mga katabi mng building. Kasi lagari it can cut you daw. Kaya ang ginawa ng ibang building na katabi ng mukhang lagaring building ay naglagay ng pangontra sa fenghui ng matalas na building. May naglagay ng hugis lotus na structure sa tuktok ng kanilang building. Lotus ay simbolo ng budhismo. Siyempre walang laban ang talas sa pananalig ng tao sa hindi nakikitang kapangyarihan.

Naroon din sa new shanghai ang shanghai pearl tv tower, 3rd tallest tv tower sa buong mundo at tallest sa asia. Gawa ito sa 11 spheres. Kaya tinawag na pearl ay dahil hugis pearl ang mga floor. Totoo. Pabilog so para siyang kabibili pa lamang na sundot kulangot na nakatayo.

Akala ko nga e papasok kami doon. Hindi pala. Sabi ni mr. Yu, may bayad. Sa 2nd flr, 50 yuan. Times seven sa atin yun so 350 pesos. Sabi ko, I have money. Sabi niya, theres nothing to see it’s not worth it. Tinanong ko, can we go up? Sabi niya, yes but you have to pay another fee.

Shanghai really is the financial center of asia, ha. Siyempre hdni ko isnabi yan.

Tapos sabi nya, its not worth it. Really. Because, all you will see is fog. Ay oo nga, pwede. Kaya hindi ko na siya kinulit. So nagpicture picture na lang kami doon.

May dumating na babae from the company daw ni mr. yu. Pipicturan daw kami as a group. Mayy pinahawakan sa aming mahabang steamer na pula. Sabi ni mr yu, welcome to shanghai daw. Pero siyempre hidni lang iyon ang sinasabi ng streamer kasi andaming nakasulat. Sana may subtitle talaga ang streamer.

Pagkatapos ng group picture ay picture picture pa rin pero sa mas maliliit na group na. piniktyuran kami (si gee, ako, s imam cathy at mam jeanette) ng ale. Libre daw iyon. Kasi naman alam na naming ang ganong raket, ilalagay kami sa plato at ibebenta sa amin bago kami umuwi sa pinas. Siyempre may kamahalan.

Binigyan kami ni mr yu ng 15 minutes para maglakad-lakad.

Magkakasama kaming namasyal nina mam cora, sir art, gee, at ms Claire. Andaming tao sa bund. Masaya ang atmosphere. Me mga nagtitinda ng pagkain tulad ng tinuhog na mga strawberry na ibinabad sa caramel, tinuhog na mga hiwa ng prutas na may caramel din, niyog na parng buko juice sa atin. Me nag-ooffer ng picture yung parang sa luneta, pipicturan ka nila on the spot tapos idedevelop para sayo. Me nagtitinda ng maskarang may salamin at bigote at pito. Kapag hinipan mo ang pito, may lalabas na dalawang mabahang papel sa magkabilang gilid, parang straw. Meron ding laruang baboy at ox na parang jelly. Kapag binato mo sa isang flat surface ay mafa-flat siya bigla. Pero unti-unti siyang tatayo at bibilog uli. Parang may sarling buhay. Apat para sa sampung yuan yata.

Sabi n imam cora, gawa raw iyon sa recycled condom. Tatawa lang kami. Totoo, pilit niya. Nasa news.

Saang news? Tanong ko.

Sa internet.

Napangiti lang ako.

Next naming tiningnan-tingnan ay ang mga cuple na naglalakad. Valentines day kasi iyn. Nawiweirdohan ako sa mga couple na nakita ko. Parang odd pairs. May matandang babae at isang matabang lalaki na hindi ganon katanda. Parang teacher at college student ganon.

Merong napakapormang babae, hindi kagandahan pero parang tumatalbog-talbog sa gara ang buhok tapos yung kakawing niya ng braso ay isang lalaking parang pinagkaitan ng nutrisyon at hango sa ukay-ukay sa bambang ang suot. Parang amo at drayber.

Pero meron ding mga mukhang kasing edad ko, may bouquet pang tangan yung babae. Walang sinisinong kultura talaga ang balentayms.

Mga 5 minutes bago ang nakatakdang oras ay naglakad na kami pabalik sa meeting place. Mahirap ma-late kapag marami kang kasama. Marami ang naaatrasado dahil lang sa isang tao.

Ang next desination ng buong grupo: sightseeing tunnel.

Sa ilalim ng bund ay may tunnel na naghahatid ng tao sa new shanghai. Imi-meet na alng dw kami ni mr liu sakay ng aming bus sa new shanghai.

Papunta sa bilihan ng tiket sa tunnel, may arcade pa. at maraming maraing ufo catcher. Ang isa sa mga nakatawag ng pansin sa akin ay ang uf catcher na puro ox na stuff toy ang premyo. Pagdating sa tiket counter, naghintayan na naman kami kasi may mga kasama kaming nahuli. Hiintay naming makabili ng tiket si mr. yu. At sabay-sabay kaming bumaba sa isa pang escalator.

may bumulaga sa aming pagkahaba-habang tv na nagtatampok ng marine creatures. Tapos sa gilid nito ay may mas maliliit at parihabang tv na mukhang aquarium. Actually, aakalain mo talagang aquarium ang mga ito. Parang totoo ang mga nagsisiwimming-an na mga isda doon. Meron pa ngang ariwana. Pero paglapit mo tv nga lang talaga.

May sasakyan na parang mini-LRT coach sa tunnel. Iyon ang maghahatid sat ao hanggang sa kabilang dulo. Saglit lang ang ride pero ang saya-saya dahil may nakahandang light show para sa mga pasahero. Nagkukutitapan ang pahaba, pabilog, maliit, malaking mga ilaw na pula, asul, dilaw, berde at iba pa.

At paiba-iba pa ng tema. Yung isa ay parang pumapasok ka sa time space warp. Parang sumusuklay ang ilaw sa tunnel. Yung isa naman, metoer rain, parang binabato ng maliliit na bumbilya ang katawan ng tunnel. Yung isa naman ay pagsabog ng bulkan at pag-agos ng magma. Pulang pula ang paligid. Meron ding parnag karnabal. May mga payaso pang pasulpot-sulpot sa gilid-gilid.

Sa dulo ng coach ako nakapuwesto. Kaya ang napipictyuran ko lang ay yung nasa dulo. Kumbaga, past tense na. ok lang naman kasi mabilis ang coach kaya mahirap makahagip ng matinong retrato.

Paglabas naming ay maraming booth na nagbebenta ng pamaypay, maliliit na piraso ng marmol na pwedeng pag-ukitan ng pangalan o retrato, mga stamp na maaaring pag-ukitan ng pangalan ng isang tao na isinalin sa wikang tsino. At iba pang tiangge.

Maraming sumalubong na tindero’t tindera sa amin pag-ahon naming sa kabilang dulo ng tunnel na malapit na malapit na sa pearl tv tower, marami ang nagbebenta ng miniature ng nasabing tv tower. Natawaran yata ng isang teacher hanggang 15 yuan para sa isang set. Marami sa aming kaguruan ang bumili non habang ang iba ay abalang nagpapapicture na ang background ang pearl tv tower.

Nagpapicture din ako siyempre. Iictyuran ko rin an gaming bus na ang tatak ay higer. Naisip ko khit sa china, ust na ust pa rin kami ust growing higer. Ngiyar.

Sumakay kami ng bus at pumunta sa kakainan naming ng lunch. Nasa ilalim ito ng major na tulay sa shanghai.

Floating restaurant pala! Hugis itong dragon. Nahirapan pa nga akong picturan ito dahil sa sbrang haba niya, hindi makuha nang buo.

Pagdating naming ay kami lang ang tao. Kaya nagduda na rin ang iba sa amin kung masarap nga doon. Dalawang table kami. Malalaki ang table sa mga restawran na kinainan naming sa buong trip. At puro bilog. Suwerte na naman suiguro kaya ganon ang shape ng mga kainan. Very prominent ang red color sa restawran na iyon. Ang buong ship ay pula puwera na lamang sa ulo at buntot ng dragon na design sa labas na kulay ginto.

Ang mga dingding ay pula at ang uniporme ng mga nagseserve ay pula.

Nagkaproblema na kami nang malamang walang nakapatong na kutsara at tinidor sa mesa. Puro chopsticks! Si mam agnes, eveready. May baong kutsara at tinidor.

Para sa akin ay ok ang food. Sa tingin ko bahagi ng charm n g lugar ang kakaiba nilang cuisine. Ke lasa mang tinunaw na mga kuko sa paa ang pagkain o di kaya ay nilagang luya at ginayat na sayoteng ibinabad sa katas ng medyas, walag problema sa akin at adventurous din ako. Kinakain ko anuman ang nakahanda. Inuuna ko nga lang ang mga pamilyar sa akn halimbawa ay ang grated repolyo na 100x yatang sinerve sa amins a buong trip. Pinalapad na scrambled egg at ang pechay na hiniwa hiwa at mukhang gnisa sa isang dagat ng mantika.

Ang hindi ko lang talaga type ay ang maaanghang. Kapag may nagcomment na maanghang ang isang dish, ni hindi ko na tinitingnan yon.

Hindi ko rin type ang siyempre madumi. Merong isang dish one time sa aming kinainang restawran ang nakitaan naming ng buhok. Nakalambitn ito sa hugis kalabasa na lalagyan ng dish na may sabaw. Wala nang gumalaw ng dish na yon.

The rest of the food, para sa akin ay ok.

Isa pa, dahil sa mesa ng mga kinainan naming restawran naalala ko na naman ang hapag kainan naming sa ermita, ang bahay kung saan ako lumaki. Kamukha ito ng mesa sa shanghai restaurants. Malaki, bilog at may maliit na bilog sa gitna na umiikot. Doon inilalagay ang mga ulam para maabot ng lahat.

China reminds me of my Chinese roots talaga.

Pagkakain, pumunta kami sax in tian di. Meaning new heaven and earth. Ito raw ay isang entertainment complex. Nang unang huminto ang bus namin doon, parang ayaw naming bumaba kasi parang boring. Mula sa labas, mukhang bahay bahay nag awa sa brick. Brown bricks. Pero pagpasok pa naming nang konti, maganda pala.

Ito rw ang mga stone house noong unang panahon. Na ngayon ay ginawang entertainment complex para sa yuppies na medyo mayayaman. Very western ang dating So para siyang eastwood ng qc. Me starbucks pa doon. Meron dding mga bilihan ng tsaa, mga souvenir tulad ng jewelry uli na may kakaibang design. Ito yata yung tinatawag na designer jewelry na actually hidi yung halaga ng bato o ginto o silver na ginanmit ang pinepresyuhan kundi ang unique nitong disenyo.

Meron ding mga jewelry box na mukhang urn, salamin na tadtad ng brilyantitos, mga palamuti sa cellphone at tuhugan ng popi or insenso at post cards. Sa isng shopna pinasukan naming, nakakuha ako ng libreng magasin.

Ingles ang ibang bahagi. Ang title ay zing. Magazing ssguro hahaha

Nagpicture picture uli kami s isang fountain s gitna ng xin tian di saka sa mga kalapit na restawran at shop. Magaganda ang histura. Pati ang mga upuan at mesa, halatang pinagkagastusan. Nakakatuwa ring sumuot kung saan-saan kasi para itong maze. Makikitid ang mga daanan.

Pagkaraan ng ilang minuto, lumabas kami sa xin tian di. Dinala kami ni mr. yu sa isang man made lake na 3.9 minutes away. Picture picture kami uli doon. Pero hinintay lang namin ang bus na dumating saka sumakay para pumunta sa …………isang parang jade factory.

Mas maganda ito kaysa sa unang jewelry factory na nakita ko sa hongkong. Kasi ito ay mas educational ang dating.

Sa jade factory na iyon ay may sumalubong sa aming feng shui master. Mahusay siyang magsalita at medyo mukhang Filipino. Kaya madali rin akong na-at ease. Ipinaliwanag niya sa amin ang ilang pilosopiya ng architecture sa shanghai at sa iba pang bansa. Halimbawa ay ang bakit daw hindi shanghai ang capital ng china kundi Beijing? Kasi mabundok sa Beijing samantalang matubig sa china. Good for scholars daw ang bundok. Kaya mas maraming nadevelop at unang nadevelop na mga iskolar sa Beijing noon. Unang isinilang ang mga lider ng bansa sa Beijing. Kaya maganda raw na doon din ang seat of govt. sa shanghai dahil sa dami ng body of water ditto, una raw nadeveop ang kalakalan. Kaya maraming naging negosyante. At nag evolve nang nag-evolve at ngayon nga, ang financial cener ng bansa at maging ng asya ay ang shanghai.

Napakaimportante raw ng tubg at bundok sa feng shui. Kapag magpapagawa ng bahay, importanteng may sumasalubong na tubig sa iyo. Ito raw ang prosperity. At para hindi makawala ang pasok ng yaman, harangan ito ng structure sa likod. Maaaring yung bahay mo mismo parang walang lalabasan ang suwerte.

May metal artwork na ipinakita sa amin ang feng shui master. Ito ay nasasandwichan ng fake na langit sa gabi, may star star pa. at lupa. Sabi niiya, yun daw ang pinaka importante sa feng shui, ang metal artwork kasi ito raw ang simbolo ng tao. Heaven and earth daw iyong nagsasandwich at tao ang nasa pagitan nila. kailangan maganda ang relasyon ng tao o ang alignment ng tao sa langit at lupa.

Para sa akin ang ibig niyong sabihin, kailangan kapag kikilos ang tao, maging aware siya na hndi alamang siya ang laman ng uniberso kundi mayron din siyang pakikisamahang langit at ang tinatapakan niyang lupa. Kailangan maging maingat siya sa kanyang bawat galaw.

Sa architecture naman, may ipinakita siyang building na hugis espada. Kaya malas daw ang mga building na katabi nito. Bilang pangontra sa feng shui niyon, may building na nagpatayo ng mala-kanyon o armalite ssa tuktok ng building. Para raw sinasabi, ok if you cut me, ill shoot you.

Yung tallest tower sa Taiwan ay hindi raw magnda ang feng shui. Kasi siya lang ang pinakamatayog na estruktura sa lugar kung saan siya itinayo. Wala man lang pumapangalawa sa kanya sa height. Kumbaga, para siyang matangkad na tao sa paligid ng mga bansot.

Sa feng shui, napakaimportante ng harmony. At ang ganitong set up, hndi raw sumasalamin sa harmony. Kumbaga sa tao, sa komunidad ninyo, ikaw lang ang maunlad. Sa klase ninyo, ikaw lang ang matalino. Walang sharing ng wealth at talent.

Maganda rin daw na kapag magpapatayo ng bahay ay malaking malaki ang entrada at makipot naman ang back door. Para nga bihirang makalabas ang suwerte.

Pagkatapos ng mahaba niyang eksplanasyon sa feng shui, humantong kami sa isang room na maraming upuan. At may ounter sa unahan. Umupo ako sa isang upuan na kaharap ng counter. Sa likod naman ng acounter nagsalita si feng shui master.

Ang lecture niya this time ay lines sa palad at hitsura ng mga daliri.

Sabi niya, may mga bagay na nakatakda para sa isang tao at kung hindi ka gagawa ng paraan ay malamang na hindi mo mababago ito. Nakasulat sa palad kumbaga. Isa sa mga ipinapanukala niyang paraan ng pagbabago ng sariling tadhana ay ang pagdadala ng mga lucky charm. Pero mamya na ang tungkol sa mga lucky charm.

Ipinaliwanag ni master ang mga linya sa aming mga palad. Para kaming mga estudyante. Kada paliwanag niya sa kahulugan ng guhit ay agad naming ina-apply sa sari-sarili naming palad. Eto nga ba iyon? Ang haba naman ng guhit ko ditto. E bakti ang iksi ng sa iyo?hala ka.

Tapos pinasulat niya kami ng mga birthday naming saka niya ipinapila ang mga papel. Pagdating ng papel sa kanya ay babasahin niya ang palad ng may ari ng papel.

Heto ang basa niya sa akin.

Ayon sa birthday ko, ang lucky color ko ay purple. Ayon sa mga guhit ko sa palad, maganda raw ang takbo ng aking career. Maaari rind aw akong magkaanak na mga clever nguni naughty na mga bata. Uy tama siya doon. Maganda rind aw ang kalusugan ko. Pero ang marriage line ko, hindi raw maganda. Uy tama siya doon. Paulit-ulit nyang sinabi ito. Pero binawi niya rin pagkatapos. Are you married tanong niia? Sabi ko, no. still single. Sabi niya, I think you will have trouble with your marriage during your first few years. Ay sad. Actually, malaki nga ang posibilidad non. Yun ngang nangyari sa aming tatlo ni joji at poy ay talagang yumanig sa katinuan ko. Pero ang natuklasan ko sa sarili ko e, anuman ang mangyari sa personal kong buhay ay di ko hinahayaang makaapekto sa aking trabaho at mga tungkulin sa pinaglilingkuran ko.

Kaya ang una kong naisip na solusyon sa problematikong hinaharap sa marriage ay w ag na lang mag asawa.

Pero sabi niya, you can do something about it. Always keep this beside you in your pocket, wallet or bag. Tapos idinangle-dangle niya sa harap ko na parang medalyon ng mga naghihipnotays ang isang putting bagay.

Iyon daw ang pi xiu. Ang pi xiu ay isang mythical creature ng china. Ito ay isang dragon na walang butas ang puwet. Ang dragon per se ay suwerte. Kaya ang pi xiu, ibig sabihin daw non ay walang labas ang suwerte. Kasi nga walang butas ang puwet.

Mukhang pusa ang pi xiu. Itong idina-dangle-dangle sa harap ko ay putting pi xiu pero kapag tinitigang mabuti ay mababanaag ang bahid na kulay na talong. Yun ang aking lucky color remember?

How much is that? Tanong ko.

500 yuan.

Ngek 3500 pesos para lang sa isanglucky charm?

Is there a smaller one?

Hinagilap niya sa counter ang mas maliit na pi xiu at may taling pula.

This 300 yuan.

Sabi ko, I think ill just find something else inside your shop.

Sabi niya, ok ok go there tapos itinuro niya ang isa sa mga Chinese na babaeng nag-aasist sa iba pang faculty member naming na pumipili ng iba’t ibang lucky charm.

Kinuha ko ang papel ng birthday ko at ang 500 yuan na pi xiu.

Nang matapos ang nauna sa aking faculty member sa isang counter, nagtanong ako. Do you have a smaller one? Tpos iniangat ko sa eyelevel nya ang pi xiu

Tumingin lang ang Chinese na babae(saleslady kutob ko) sa pi xiu na hawak ko at binigyan niya ako ng putting pi xiu na mas maliit. 100 yuan daw anya.

Sinipat ko ang pi xiu. Walang bahid ng violet. Kaya itinuro ko ang bahid na violet. Tinitigan niya itong mabuti. At nagpunta kay master.

Pagbalik ni ms saleslady, umiling iling siya sabay turo sa pi xiu na hawak ko.

Tapos isinenyas niyang tumingin ako sa cunter niya. Inisa-isa ko na lang ang mga pi xiu doon.Merong pink, green, yellow at iba pa. merong malaki meron ding maliit. Merong may tali, merong ding wala.

Iniwan ko ang pi xiu ni master at naglibot-libot pa ako sa buong lugar na iyon. Andami pa palang room. Andami pa palang item. Merong jade na pandisplay ang disenyo ay kabayo at dragon at iba pang hayop. Meron ding jade na pulseras. Naalala ko tuloy si amah. Meron din siyang ganon at namulat ako me suot na siyang ganon. Hanggang sa dalhin siya sa ospital nang mga huling araw niya sa mundo ay hindi niya tinatanggal o hindi tinanggal sa kanya ang jade na pulseras na iyon. Namatay ang lola kong iyon halos nobenta ang edad.

Meron ding mga pulseras na makulay. Kuwintas at iba pang mga jewelry. Pero pinakamarami ang pi xiu. Tumingin ako ng hikaw. Naisip kong bilhan ang mama ko. Ang napili kong disenyo ay maraming batu-bato na parang diamond at may green na bato sa gitna. Sabi ng isang faculty, wag daw iyon ang bilhin ko kasi masyadong magarbo. Hindi raw bagay sa kin. Sabi ko, ibibigay kop o sana sa mama ko. Ay tama lang daw yung napili ko. Kasi raw kapag matatandang babae, natural lang daw ang ganong design.

280 yuan daw sabi ng tag. Pero natuklasan ko mula mam cora na certified true blue na ilokana na pwedeng tumawad sa shop na iyon. Bulungan pa ng ibang facuty member 100 yuan na lang daw ang mga hikaw. Kaya tumawad naman ako at pinatawad kaya binili ko na ang marikit na hikaw.

tapos may isang guro ang nagtanong kung jade iyon. Sabi ng isa pang saleslady (marami pala sila) jedite. Ang rinig ko jade ah. Kaya kampante ako. Pero may nagtanong uli. Jade? Sabi ng kausap niya, jedite.

Ngek. Hindi pala jade ang binili ko. Sabi ni mam chin uy, hayaan mo na, ok na yang pang-araw-araw. Sana lang e wag isangla to ng nanay ko para malaman niyang mumurahn lang itong binili ko para sa kanya.

Naisip ko ring bilhan si ej ng pi xiu. Yung maliit lang. Yung pinakamaliit. Tamang tama para sa bago niyang cellphone. Kaya naghanap ako ng jade na pi xiu. 50 yuan kasing laki ng kuko ko sa hintuturo. Nakakita ako ng jade na pi xiu na basag kaya sigurado akong babasagin iyon at hindi plastc. Binili ko siyempre yung buo.

The whole time na nagsa-shopping ako ay wala akong pera. Dahil nga di pa ako nakapagpapalit ng yuan. Kaya utang lang ako nang utang kay mam cora. Para yatang bad luck iyon, a.

Pagkatapos mag-ikot, nag-elevator lang kami at nandoon na kami sa aming restawran para sa hapunan na iyon.

Halos kamukha ng kinain namin s tanghalian ang kinain namin sa hapunan. Me noodles, me sabaw na onting onti ang sangkap, maraming malangis na gulay at isdang pinausukan yata tapos ay sinabuyan ng masarap na sabaw (si cathy ang tagaubos nito dahil paborito niya ang isda) malamig na manok, tofu na maanghang, at mga malamig na appetizer. Tinikman ko ang karamihan sa mga iyan. Paisa-isang subo ay nakakabusog na dahil sa paborito kong part ng hapag. Ang manamis-namis nilang kanin. Malalaki din ang butil.

Pagkahapunan ay dinala kami sa shanghai circus theater. Sa labas pa lang, kamangha-mangha na ang estruktura. Higanteng golf ball ang isa sa mga tampok dito. Parang isiniksik siya sa isang parihabang estruktura. Ang ganda rin ng tama ng ilaw dahil nagmumukhang panaginip ang lahat. Ang ganda talaga.

Sa loob ay may isang pabilog na stage at nakapaikot din ang mga upuan ng manonood parang bleachers. Madilim na ang buong lugar at mukhang may nag introduce na ng mangyayari.

Agad kaming umupo. Napansin kong may tumutugtog sa gawing ibabaw ng stage. Live ang music. Marami ring hagdan mula sa stage.

Manonood daw kami ng acrobatic show. Walang sinabi an gaming guide tungkol ditto so hndi rin kami masyadong nag-expect.

At tama lang pala ang nangyari.

Dahil sumobra-sobra sa aming imahinasyon ang aming napanood.

Ispektakyular ang pinakamahusay na salitang panlarawan sa show na iyon. Mula sa umpisa hanggang sa dulo, hindi sila nabigong pabukahin at pabilugin ang bibig ng mga manonood.

Heto ang mga natatatandaan kng stunts:

Si mr. Mangkok

Naglagay siya ng makinis na kahoy na parang textbook ang haba sa isang parang matabang alkansiyang kawayan. Gumulong-gulong siyempre ang mala-alkansiyang bagay. Tapos tumuntong siya sa kahoy at binalanse ang sarili. Tpos habang binabalanse ang srili ay naglagay sya ng baso sa bawat kanto ng kahoy at nagpaatong ng isa pang kahoy. At binalansse ang sarili. Tapos naglagay uli ng baso sa bawt kanto at nagpatong ng isa pang makinis na khoy. Tatlong patong yata ang ginawa niya.

Akala namin yun na ang pinakamhirap. Naglabas ng mangok ang kasama niyang babae. Inilabas ng lalaki ang kanyang binti at parang inaalok ang paa sa ababae. Doon ipinatong ng babae ang mangkok. sa paa. Tapos kumilos ang lalaki at sa isang iglap nasa iababaw ng ulo niya ang mangkok. Mga apat na mangkok ang pinagpatong-patong niya sa kanyang ulo sa ganoong paraan. Ang 2nd to the last ay isang baso. At ang huli ay isang Chinese na kutsara. Shinoot niya sa baso.

Grabe talaga. Ang gulo gulo ko na by that time sa soibrang paghanga ko. Madali akong ma-ecite na tao yun nga lang na nakakabalanse siya sa unang kahoy ay napasigaw na ako ng MARRY ME MARRY ME susmarya yun pa kayang huling stunt niya?

Si mr. banga.

Mataba siya at matangkad at mkhang nodles peddler dahil sa dinadrive niyang side car na parang noodles ang set up. Naalala ko nga si kung fu panda bgla.

Unang labas niya ay hidi siya ang nagstunt. Itinagilid lang niya ang ga-bewang na kayumangging banga sa kanyang side car. Mula roon ay may lumabas na babae. Isa, dalawa, tatlo, appat, lima!!!

Kung paano sila nagkasya doon ay isang palaisipan hanggang ngayon. Ang isang naiisip ko e, nakasaksak sa bibig ng isa ang paa at binti hanggang hita ng isa at ganun din yung isa at ganun din yung isa pa. space ang tinitipid e.

Tumulong din si mr. Banga sa stunt ng universal motion dancer guys. Pero mamya na about them. si mr. banga muna.

May dalang dalawang vase si mr. banga. Yung isa, medyo maliit. Pabilog siya, mukhang matabang baso. Kasintangkad ng braso niya at ang taba ay parang sentro ng mesa ng mga kinakainan naming restawran.

Inihagis niya sa ere ang vase na iyon na parang naghagis lang ng isang balot ng haw haw flakes sa langit. Tapos sinalo niya ng kamay. Hinagis niya ulit ito. Tapos sinalo niya ng paa. Tapos pinaglong gulong niiya ang vase sa braso niya at sa dibdib at sa kabilang braso. Tapos sa kanyang braso sa kanyang likod at sa kabilang braso.

Tapos pinaikot niya ang vase sa kanyang daliri na para bang basketball lang ito.

Palakpakan ang mga tao.

Inihagis niya uli ito sa ere at sinalo gamit ang batok. Tapos sa isang galaw niya ay nakatayo sa ulo ang vase.

Pagtingin niya sa gilid, napansin niya ang isa pang vase. Higit n malaki ito at mataba. Dinampot niya ito na para bang holen lang ang dinadampot. Pinadagundong niya ang vase para siguro ipaalam sa aming manonood na babasagin ang kanyang hawak at hindi tupperware.

Inihagis niya ulit ito sa ere. Pigil ang hininga (at utot kung meron man) ng lahat. Salo. Hagis. Salo. Haggis. Salo. Haggis. Salo ng paa. Haggis. Salo ng batok. Haggis mula sa batok tpos salon g ulo. Ng ulo.
Ewan kung paano nangyari pero ulo talaga ang pinangssalo niya sa mga sumusunod na stunt.

Tapos pinatayo niya ang vase na iyon sa kanyang ulo. Tapos pinagpalit ng tindig. Kumbaga sa tao, pinagpalit niya ng paa. Napagagalaw niya ang vase parang side view, to your right to your left at agagawa niya iyn habang nakatingkayad ang vase sa kanyang ulo at ipinipilig pilig lang niya ang knyang ulo.

Amazing talaga.

Pero tawa kami nang tawa nang maalala naming si Karen. Naiimagine namin si karen ang nagbabato ng mga banga. Labas pusod.

Sa buong trip, sa tuwing makakakita kami ng banga, naaalala tuloy namin si karen. At hagikgikan kami nang hagikgikan. Ako si ms claire, si mmam cora, sir art, si gee at si mam cathy.

We just missed Karen pakshet.

UMD guyz
Sa umpisa aakalain mo, dance group lang sila. Mga young men na multi colored ang mga damit na parang pinunit lang ang mga manggas. Supposedly parang member sila ng dalawang naglalaban na gang doon sa kanilang palabas. Pasayaw-sayaw sila so naalala ko ang universal motion dancers. Pero nang sumirko sirko nas ila sa ere, mapapasigaw ka na naman ng marry meeeee hay grabe. Sumusuot sila sa mga pabilog na strip yung parang nilulusutan ng mga lion sa circus. Pero this time, mga tao yung lumulusot. Palundag lundag pa sila. Minsan, sabay-sabay. Minsan, magkahilis kaya feeling mo magkakabungguan. Tapos minsan, yung ulo nakadikit sa tuhod at ang mga binti ay naka-stretch. Meron ding pumapasoks a bilog na pabaliktad. Nauuna yung likod nila. Yumuyuko sila para hindi sumabit sa bilog. Meron lumulundag na parang si road runner kapag nakabukaka. Ang bibilis nila at ang tataas tumalon.

Siyempre habang nagtatalunan sa mga bilog ang iba ay nagsasayawan naman yung iba para busy ang stage.

Isa pa nilang stunt ay ang paglundag-lundag din sa ere pero this time, sakay sila ng parang see saw. Tapos biglang may tatalon sa kabilang side para magpabigat at hahagis sa ere ang nasa kabilang side. Ilang beses nilang inulit ulit iyon. Pasirko-sirko, papaimbulog na parang si superman at iba pa. minsan, by paa, bare feet, minsan by stilts. Yes, yung mahabang kawayan na nakasuot sa kanilang paa. Minsan, meron pa silang target na babagsakan. Parang yung sa dart. Siyempre nakalatag ito sa sahig. Pero ang hirap non kasi iikot ikot ka pa sa ere tapos kelangan pagbagsak mo sakto yung stilts sa bilog na pula. Meron din yung patong-patong sila. Paghagis sa ere ng isa, ang bagsak niya sa balikat ng isang lalaki. Tapos meron pang isang magpapahagis sa ere at kelangan ang bagsak niya e sa mga balikat ng naunang sumirko sa kanya. Mga tatlong patong yata yung ginawa nila. ang pinakamalupit ay ang paghagis sa ere ng isang lalaki, sasaluhin siya ng isang upuan na nakakabit sa isan gmatangkad na kahoy na hawak hawak ng isa pang lalaki.

Itong UMD boyz din ang nagpakitang gilas sa trampoline. Although may mga kasama silang babae don kahanga-hanga din ang kanilang ginawa. Pasirko-sirko rin sila.

ang paborito kong stunt ay yung ballet sa ere. May dalawang mahaba manipis at makintab na tela ang bumaba mula sa kisame. Tapos naghaulan ang isang pares ng ballet danceer. Mayamaya ay lumapit sila sa tela, ipinaikot ang bawat tela sa kani-kanyang bisig, tumakbo, bumuwelo saka bumitin. Para silang mga elisi ng helicopter. Naghabulan sila nang naghabulan. Tapos unti unti umangat ang mga tela kaya nahatak sila.

Mayamaya ay magkalapit na sila sa isa’t isa at nagsayaw ng ballet sa ere. Walang harness walang net. Ang tanging nakakabit sa kanila ay ang mga telang ipinaikot nila sa kanilang mga braso. Misnan kakalasin ng babae ang tela at nakakapit lang siya nang mahigpit sa lalaki. Minsan sa kamay, minsan sa paa at minsan, nakalambitin lang sa leeg!!! At minsan, nakahiga siya sa ere ang ulo niya ay nakapatong sa isang paa ng lalaki at yung paa ng lalaki ay nakaalalay sa likod ng bababe.

Death defying stunts talaga.

Pagkatapos ng kanilang apgbaballet ay lumapag silang muli sa sahig at mgumit nang pagkatamis-tamis. Na para bang katatapos lamang nilang kumain at magsubuan ng buko pandan.

Ang finale ay sadyang malupit.

Me inilabas na globo. Yung parang sa mall of asia. Inilawan ito. Biglang may lumabas na motorsiklo at pumasok sag lobo. Nagpa-ikot ikot siya sa loob. Tapos maya maya ay umangat nang konti. Humantong sa gitnang latitude. At nagpaikot-ikot kaparallel ng latitude.

Tapos maya-maya ay longitude na nagpaikot-ikot siya kaparallel ng longitude.

Naloka kami. Yun nga langmanood ng zyklon loop sa star city ay napapatiran na kami ng katinuan heto pa kaya na nasa loob ng masikip nag lobo e, nakamotorsiklo pa? lintek talaga.

Mayamaya, may lumabas na isa pang motorsiklo. At pumasok sag lobo. At ginawa niya ang mga ginawa ng unang motorsiklo. Pero dalawa silang tumatakbo. Sabay nilang ginagawa ang lahat ng stunts sa loob ng globo.

Ang pinagkaiba lang, minsan. Nagsasalubong sila. Oo nagsasalubong pa. Talagang naghihintay ng disgrasya.

Bumaba na ang mga motorsiklo pero hindi lumabas ng globo.

Biglang may dumating na isa pang motorsiklo. At ginawa nilang tatlo ang lahat ng stunts.

Biglang may dumating na isa pang motorsiklo. At ginawa nilang apat ang lahat ng stunts.

Biglang may dumating na isa pang motorsiklo. At ginawa nilang lima ang lahat ng stunts.

By this time, sumasakit na ang ulo ko. Hindi ko na kasi maisip kung paano nila nagagawa ang lahat ng stunt nang walang namamatay. I mean, walang nagkakabanggaan. One wrong move, dead talaga. Dahil ang sentro ng globo na nakalapat sa sahig ay good for one motorcycle llang. So kapag tumama ang isang motorsiklo s kapwa niya motorsiklo, may pobilidad na magapatong silang babagsak sa sentro ng globo. kapag may isang pumalya sa speed, sa gas o sa preno, puwedeng maapektuhan ang iba o ang lahat at magpile up sa sentro. Magaan ba ang limang motorsiklo? E kung apat ang nakadagan sayo? Isa nga lang, durog bungo ka na e.

Habang sumasakit ang ulo ko, biglang may dumating na isa pang motorsiklo. At ginawa nilang anim ang lahat ng stunts.

Sumakit ang ulo ko lalo. Hay.

At natapos ang show. Yey. Akin ang pinakamaugong na palakpak.

Hindi copyright, pero usapin pa rin ng karapatan ng manunulat

  Minsan, hindi talaga usapin ng copyright ang isang bagay. Ito ay recently kong naengkuwentro. Si Kyla ay na-meet ko sa isang writers works...